اصل ماجرای شکایت «افراد ناشناس» از آذری جهرمی چیست؟
پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ ماجرای فیلتر اینستاگرام سابقه طولانی دارد. در اسفندماه سال۹۷ جاویدنیا معاون وقت امور فضای مجازی دادستان کل کشور از تشکیل پرونده قضائی برای وزیر ارتباطات به‌خاطر آنچه بی‌توجهی به تذکرات برای اجرای قوانین و مصوبات کارگروه فیلترینگ و همچنین شورای‌عالی فضای مجازی خوانده شد، خبر داد و گفت: «دستور قضائی برای فیلتر اینستاگرام صادر شده است.»
شکایت از وزیر ارتباطات! این خبر دیگر تکراری و قدیمی است و قبل از رصد محتوای خبر می‌توان حدس زد که باز هم یک گروه اصولگرا دلش برای گیر دادن به دولت تنگ شده و می‌خواهند به نوعی مخالفتش را با دولت به‌وسیله تحت فشار قرار دادن وزیر ارتباطات نمایان کند تا شاید از سوی روسای خود امتیازی شامل حال آنها بشود! «گروهی تحت عنوان «جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی» نهضت شکایت از وزیر ارتباطات به خاطر عدم اجرای دستورات و مصوبات به‌ویژه در مورد اینستاگرام راه انداخته‌اند. این گروه شکایت خود را در محاکم ثبت و در شبکه‌های اجتماعی برای دیگران به اشتراک می‌گذارند.» این گروه که مشخص نیست چه زمانی راه افتاده و آیا دارای مجوز هست یا نه نسخه‌ای را که آن را شکایت از وزیر ارتباطات به دلیل عدم فیلتر اینستاگرا م می‌خوانند منتشر کرده است! ظاهرا این منتقدان گوش شنوایی ندارند و توجه نمی‌کنند که وزیر ارتباطات در تیرماه چنین گفته بود: «از همان روزهای اول حضور اینستاگرام در فضای مجازی عده‌ای از این شبکه اجتماعی شکایت داشته و مخالف آن بودند اما عقل جمعی جامعه به این جمع‌بندی نرسیده است که اینستاگرام را فیلتر کنند. طبیعتا فشارهایی روی ما هم وجود دارد. اگر اینستاگرام بد است مسئولیت آن را نهادهای دیگر باید برعهده بگیرند و ما در وزارت ارتباطات متولی آن نیستیم.»
از آغاز فشارها برای فیلتر تا به امروز
ماجرای فیلتر اینستاگرام سابقه طولانی دارد. در اسفندماه سال۹۷ جاویدنیا معاون وقت امور فضای مجازی دادستان کل کشور از تشکیل پرونده قضائی برای وزیر ارتباطات به‌خاطر آنچه بی‌توجهی به تذکرات برای اجرای قوانین و مصوبات کارگروه فیلترینگ و همچنین شورای‌عالی فضای مجازی خوانده شد، خبر داد و گفت: «دستور قضائی برای فیلتر اینستاگرام صادر شده است.» فروردین سال ۹۸ بود که جواد جاویدنیا گفت: «دولت اگر راهی به‌جز فیلترینگ دارد ورود کرده و بر آن اعمال حاکمیت کند؛ اما اگر واقعا راهی باقی نمانده، چاره‌ای جز فیلتر شدن اینستاگرام نیست. در رابطه با فیلتر شدن اینستاگرام گفت: اتفاقات اخیر و مسدود شدن صفحه شخصی بسیاری از مسئولان ما در اینستاگرام بزرگ‌ترین بی‌احترامی به ملت ایران است.» اول اردیبهشت ۹۹ هم او نوشت: «ای کاش کسانی که از مسئولیت داشتن فقط فریاد زدن بی‌عمل را آموخته‌اند و عمل نکردن به منویات مقام معظم رهبری را به جای ارتباط دادن به بی‌عرضگی خود به این و آن نسبت می‌دهند و ما نمی‌توانیم را بر سر ما می‌کوبند، لحظه‌ای غیرت کنند و فقط ساعاتی لایوهای متعفن اینستاگرام را ببینند و به غیرت انقلابی خود افتخار کنند که با شیوه عملکرد چندین ساله خود چه بر سر نسل جوان کشور آورده‌اند؟» جاویدنیا در همان روز استعفا داد که پذیرفته شد.
واکنش‌های وزیر به فشارها برای فیلتر اینستاگرام
سال ۹۷ پس از ادعای جاویدنیا مبنی بر صدور حکم فیلتر اینستاگرام بود که محمدجواد آذری‌جهرمی به این خبر واکنش نشان داد و گفت: «فرض بر اینکه حرف‌های معاون دادستان درست است و وی اختیار قانونی برای فیلترینگ اینستاگرام دارد، این سوال پیش می‌آید بعد از این قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ این را برای مردم روشن کنند. از فردای فیلترینگ اینستاگرام در کشور در زندگی مردم، حاکمیت و کاهش جرایم چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ در این زمینه باید جمع‌بندی عقلایی شود.» مجلس یازدهم مانند مجلس قبلش نبود که به برخی موضوعات واکنش نشان ندهد بلکه کرسی‌های مجلس یازدهم در اختیار دلواپسانی است که از هر راهی برای چالش‌آفرینی در دولت بهره می‌برند که یکی از این راه‌ها احضار وزیر ارتباطات بود. اول تیر امسال محمدجواد آذری‌جهرمی در پاسخ به سوالات و انتقادات نمایندگان در صحن علنی مجلس گفت: «اگر اینستاگرام در زمان شهادت حاج قاسم سلیمانی، صفحه‌های مربوط به ایشان و کاربرانی را که ابراز ارادت کردند می‌بندد، باید بدانیم آنها تروریست‌های کت و شلوارپوش هستند و در آن شکی نیست. اما اگر سردار در بغداد به شهادت می‌رسید ما باید آن شهر را خالی می‌کردیم؟ دغدغه شما در خصوص فضای مجازی و اینستاگرام درست است، اما استفاده حداکثری از این فضا نگاه دیگری است.» وزیر ارتباطات گفت: فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات، سه لایه شامل لایه محتوا، خدمات و زیرساخت است که تمام این لایه‌ها باید به موازات هم رشد کنند و پیش بروند. آذری‌جهرمی با بیان اینکه وظیفه وزارت ارتباطات صرفا رشد و تهیه زیرساخت برای شبکه ملی اطلاعات است، اضافه کرد: اگر حمل‌ونقل وارد شبکه ملی اطلاعات شده است وظیفه پاسخگویی درباره عملکرد آن با وزارت ارتباطات نیست، اگر جرم و جنایتی در فضای مجازی رخ می‌دهد وظیفه رسیدگی آن با وزارت ارتباطات نیست. سوالات نمایندگان و دغدغه‌هایی که دارند همگی درست است اما باید آن را از مسئولان دیگری بپرسند. وزیر ارتباطات گفت: اینستاگرام به دلیل سیاست‌های ما و از دور خارج کردن بقیه پلتفرم‌ها امروز به قطب سرگرمی تبدیل شده است، همه چیز با دست روی دست گذاشتن و بستن شبکه‌های اجتماعی حل نمی‌شود.۲۰ روز بعد باز هم وزیر ارتباطات مخالفت این وزارتخانه با فیلتر اینستاگرام را مطرح کرد. محمدجواد آذری‌جهرمی درباره فیلترینگ اینستاگرام و اینکه چرا این مطالبه را از وزارت ارتباطات دارند، گفت: اینکه به مردم بگویم در این زمینه نگرانی داشته باشند یا خیر مجوزی ندارم و فیلترینگ در اختیار وزارت ارتباطات نیست. وی افزود: من شرایط جامعه را به سمتی نمی‌بینم که هدفی برای فیلتر کردن اینستاگرام وجود داشته باشد. البته عده‌ای همیشه معتقد بوده‌اند که این پلتفرم را باید بست، فشار هم وارد کرده و می‌کنند. ولی تاکنون عقل جمعی کشور به چنین جمع‌بندی نرسیده است. آذری جهرمی گفت: البته آنهایی که معتقدند باید اینستاگرام فیلتر شود به ما فشار می‌آورند این در حالی است که مسئولیت صدور حکم و تصمیم‌گیری برای فیلترینگ جای دیگری است و فشار را باید به نهاد مربوطه که به‌طور مشخص قوه قضائیه و دادستانی کل کشور بر اساس حکم کارگروه تعیین مصادیق هستند، وارد کنند. آذری‌جهرمی ۲۰ تیرماه از تعامل با نهادهای دیگر برای اصلاح فضای مجازی گفت. آذری‌جهرمی با بیان اینکه «من در قوه قضائیه هم چنین جمع‌بندی برای فیلترینگ اینستاگرام ندیده‌ام» گفت: البته بپذیریم که اشکالات و ناهنجاری‌هایی در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد و مقداری قوانین ما نیازمند بازنگری است و منطبق با واقعیت‌های امروز فضای مجازی نیست.
در حالی که مجلس دهم به دنبال گسترش شبکه ملی اطلاعات و دسترسی آزاد مردم به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بود، نمایندگان مجلس یازدهم در مسیری دیگر، به دنبال افزایش محدودیت فضای مجازی و فیلتر شبکه اجتماعی دیگری به نام اینستاگرام هستند.
صحن علنی مجلس شورای اسلامی در روز یکشنبه میزبان محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری بود تا نمایندگان ضمن شنیدن گزارش وی از عملکرد این وزارت خانه در حوزه شبکه ملی اطلاعات، دغدغه‌های خود در زمینه فضای مجازی را پیگیری کنند.
در ابتدا محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس که از مشکلات پیام‌رسان‌های خارجی انتقاد داشت گفت که “چرا باید یک پیام ساده اول باید به خارج از کشور برود و به مجدداً به داخل کشور بازگردد. “
وی از وزیر ارتباطات خواست تا توسعه شبکه ملی اطلاعات را در اولویت این وزارتخانه قرار دهد؛ چرا که هم نیاز مردم در شئونات مختلف زندگی بوده و هم امنیت ملی، عمومی، اجتماعی و اخلاقی نظام را تأمین خواهد کرد.
رئیس مجلس در نطق پایانی خود نیز با انتقاد از شبکه ارتباطی، آن را متکی به حوزه موبایل دانست و اعلام کرد که “وظایف وزارت ارتباطات در شورای عالی فضای مجازی تعیین شده و مجلس برای ساماندهی این وزارت خانه آماده است. “
نمایندگان مجلس یازدهم معتقدند که فضای مجازی آلوده شده و نوجوانان و خواننده‌ها نیز در معرض این آلودگی قرار گرفته که این فضا باید از نظر محتوا با توسعه سرویس‌های داخلی و اعمال مدیریت بر شبکه مجازی، پاک شود.
به گفته نمایندگان ضعف در مدیریت و لجام‌گسیختگی بدون هیچ گونه سیاست گذاری در فضای مجازی ایران را در هیچ کشوری نمی‌توان دید.
وزیر جوان دولت در دفاعیات خود، پیش از هر چیز به معرفی حوزه ارتباطات و چالش‌های پیش روی این وزارتخانه پرداخت و گفت که “همه اقدامات این وزارتخانه ذیل دو محور شبکه اطلاعت و برنامه فضایی تعیین شده است. “
وی با اشاره به پیچیدگی‌های سه لایه خدمات، محتوا و زیرساخت در فضای مجازی، خطاب به نمایندگان مجلس گفت که “تمامی سوالات شما از من به جا است اما باید از اشخاص دیگری سوالات خود را بپرسید. بیان موضوع نسبت ترافیکی که یکی از دغدغه‌های آقای قالیباف هم بود برای ما بسیار اهمیت دارد و باید پرسید نسبت ترافیکی در کجا درست می‌شود؟ از جریان داده و اطلاعات. این موضوع وابسته به تولید محتوا است. محتوا باید ساخته و بر روی پلتفرم داخلی به گردش درآید. وزارت ارتباطات برای حمایت از محتوا ورود می‌کند و می‌خواهد بحث تلویزیون‌های اینترنتی را حمایت کند اما به ما می‌گویند به این موضوع ورود نکنید. اگر ورود نکنیم چگونه باید داده را بالا ببریم؟ “
آذری جهرمی در انتها خاطر نشان کرد که “بحث مهم فضای مجازی و انحصار یک شبکه اجتماعی خارجی بسیار اهمیت دارد. دغدغه‌های فرهنگی، دینی و تغییر سبک زندگی به جا است و باید بر روی آن کار کرد و در مرحله اول ما ورود می‌کنیم اما بقیه هم باید از این وزارتخانه حمایت کنند. اینستاگرام امروز به دلیل سیاست‌های ما به یک قطب تبدیل شده، زیرا همه پلتفرم‌های دیگر از دسترس خارج شده‌اند. اگر اینستاگرام صفحه سردار دل‌های ما، شهید قاسم سلیمانی را می‌بندد، اگر سردار ما را در بغداد به شهادت رساندند، آیا ما تعامل و ارتباط با بغداد را خالی می‌کنیم؟ این یک نگاه دیگر است. آیا عرصه رسانه بین‌المللی و حضور اثرگذار و جریان‌ساز که مورد تاکید رهبر معظم انقلاب است را نباید ببینیم؟ “
بحث و جدل بهارستان‌نشینان با وزیر ارتباطات در حالی به اتمام رسید که همه آنها بر فیلتر شبکه اجتماعی اینستاگرام تاکید کرده و اعلام کردند که تمام تلاش خود را برای بستن آن خواهند کرد.
حال باید پرسید که نمایندگان در صورت فیلتر اینستاگرام، چه جایگزینی را برای آن در نظر خواهند گرفت؟ نمایندگان مجلس یازدهم که از آلوده بودن فضای مجازی انتقاد دارند اما بدون هیچ محدودیتی از جمله فیلترینگ در آن فعالیت می‌کنند، چه تدبیری برای بستن آن بدون رویایی با اعتراضات مردم دارند؟ آیا این اولویت بندی نمایندگان با شعارهای انتخاباتی آنان سازگار است؟
شبکه ارتباطی کشور به دست اسرائیل افتاده است
محمد صالح جوکار، نماینده مردم یزد و رئیس کمیسیون امور داخلی کشور معتقد است که در ایران هیچ گونه بعد نظارتی و کنترلی بر فضای مجازی وجود ندارد.
وی در این باره می‌گوید که زیر ساخت‌ها و هزینه‌های فراوانی در حوزه ارتباطات انجام شده، اما بیگانگان در حال سود بردن از زیر ساخت‌های ارتباطی ما هستند و شبکه ارتباطی کشور که حاصل سرمایه ملت ایران بوده به دست رژیم صهیونیستی و دشمنان افتاده است.
به گفته این نماینده مجلس علی‌رغم زحمات و خرج سرمایه فراوان در جهت ساخت شبکه ارتباطی کشور، مدیریت و کنترل آن به دست بیگانگان افتاده که به وسیله آن در حال انتشار شبهات دینی و اخلاقی در کشور هستند. اینکه ایران شبکه ارتباطی‌ای را ساپورت کند که دیگران مدیریت آن را بر عهده دارند، نوعی برده داری مدرن است که باید جلوی ادامه فعالیت آن را گرفت. نباید بگزاریم که بیگانگان بر فضای مجازی کشور ما مسلط شوند.
جوکار با تاکید بر گسترش شبکه ملی اطلاعات، می‌گوید که در حال حاضر کسی در مورد وضعیت نابسامان فضای مجازی پاسخگو نبوده و وزارت ارتباطات نیز مدعی است که شبکه ارتباطی کشور را به خوبی بنا کرده اما در اختیارش نیست. دستگاه‌های متولی که وظیفه تولید محتوا را بر عهده دارند نیز وظیفه خود را به خوبی انجام نمی‌دهند.
وی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر علی‌رغم عملکرد مطلوب پدافند غیر عامل در زمینه سایبری، اما هنوز روزنه‌های نفوذ وجود دارد. به همین دلیل نیاز است که شبکه ملی اطلاعات ایجاد شود؛ زیرا تا زمانی که این شبکه تکمیل نشود، باید زیر تیغ مدیریت بیگانگان باشیم. شبکه ملی اطلاعات مدیریت فضای مجازی را به خود ما می‌سپارد، همانگونه که بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا نیز دارای شبکه ملی اطلاعات هستند، اما وزارت ارتباطات ایران به راه اندازی این شبکه توجهی ندارد.
برای جلوگیری از فساد، فضای مجازی را محدود کنیم
محمد فیروزی‌پور، نماینده مردم نطنز اما انتقادات خود از وضعیت فعلی فضای مجازی کشور را به گونه دیگری بیان می‌کند.
به عقیده وی نظارت و کنترل بر فضای مجازی باید به گونه‌ای باشد که در این فضای آلوده به اعتقادات و فرهنگ خانواده‌ها و کودکان آسیبی وارد نشود.
به گفته این نماینده مجلس اگر لازم باشد برای افزایش نظارت‌ها و کنترل دست به فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و افزایش محدودیت‌ها بزنیم، باید این کار انجام شود.
به عقیده فیروزی‌پور اگر ما توانایی نظارت و کنترل فضای مجازی را داریم، باید با جدیت آن را لحاظ کنیم، اما اگر فاقد توانایی لازم جهت ایجاد نظارت هستیم، باید برای جلوگیری از گسترش فساد و انحراف در جامعه، شبکه‌های مجازی را محدود کنیم.
افزایش کاربران فضای مجازی منجر به افزایش جرایم اینترنتی خواهد شد
فاطمه محمد بیگی، نماینده مردم قزوین نیز دلیل خود برای محدود کردن فضای مجازی را نگرانی برای وضعیت فرهنگی موجود در آن می‌داند.
به گفته وی، اینستاگرام انتشار تصاویر عرضه‌نگاری را آزاد کرده و در ایام شهادت سردار قاسم سلیمانی نیز اقدام به حذف پست‌های تسلیت کاربران ایرانی کرد، اما نه تنها چاره‌جویی نشد، بلکه بیش از ۵۰ درصد ترافیک اینترنت کشور به این شبکه اختصاص یافت.
به عقیده این نماینده مجلس نباید یک سوم کل ترافیک کشور به مجموعه شبکه‌های اجتماعی خارجی اختصاص یابد، اما اختصاص نیمی از ترافیک به یک شبکه، کاملاً ساختاری بوده و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌تواند آن را مدیریت کند.
به گفته محمدبیگی، افزایش درصد کاربران فضای مجازی و عدم فرهنگ سازی به منجر به افزایش جرایم اینترنتی خواهد شد که از جمله آنها فروش اسلحه گرم و سرد و پیوستن به سایت‌های پورنو گرافی است. این یک خلأ ساختاری بوده که اقدام خاصی برای آن انجام نشده است.