نگام ، اجتماعی _ با تشدید وضعیت خراب اقتصادی کشور و مردم و فقیرتر شدن مردم و ارتباط مستقیم ناهنجاری های اجتماعی با فقر و نداری در جامعه ، هر روز شاهد بروز فاجعه ای جدید در سطح جامعه و در بین مردم مخصوصا اقشار ضعیف و کم یا بی درآمد هستیم ، کاهش سن اعتیاد در ایران و رسیدن آن به 10 سالگی فاجعه ای است که باعث نابودی کشور خواهد شد
میثم بازیاری
چند سالی است که هشدارها درباره زنانه شدن آسیبها از سوی کارشناسان و مسئولان امر مطرح میشود. در این بین کودکان نیز به عنوان اقشار تحت آسیب در جامعه از این مساله در امان نیستند، چون با بررسی کم و کیف مواد مخدر باید گفت که افراد فعال در این زمینه لحظهای از تولید مواد جدید غافل نمیشوند.
در این شرایط انتظار میرود تا مسئولان در آموزش و پرورش نسبت به اطلاع رسانی و آموزش کودکان اقدامات اساسی انجام دهند، تا بتوان کودکان و نوجوانان را از آسیبهای تهدید کننده جامعه مصون تربیت کرد. هم اکنون ساختار پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در مهد کودک و مقطع دبستان مناسب نیست. از سوی دیگر باید به والدین نحوه فرزندپروری را آموزش داد. با این وجود، در حال حاضر هیچ نهادی در زمینه فرزندپروری مناسب آموزش نمیدهد.
بنابراین به حدی مجموعه فعالیتهای پیشگیرانه زنجیروار به یکدیگر متصل هستند که در صورت فعالیت در عرصه پیشگیری در مدرسه باید در زمینه خانواده، رسانه و… نیز فعالیت شود. هنوز رسانهها به ویژه رسانه ملی توانایی ارائه یک تصویر مناسب از مواد اعتیادآور را ندارد. بنابراین چگونه میتوان اقدام مناسبی در زمینه پیشگیری انجام داد؟ همچنین خدمات پیشگیری باید بر اساس اصول و استانداردهای جهانی انجام شود، در غیر این صورت اقدامات تاثیرگذار نیست.باید گفت که از نوزادان متولد شده از مادر مصرف کننده معتاد داریم، تا سنین بالاتر، اما بیشترین سن مصرف مواد مخدر در اوایل نوجوانی است، از هفت تا ۱۱ سال متغیر است، فراوانی در گروههایی که بالای هشت تا ۱۱ سال سن داشتند، بیشتر است.
هرچند درمان اعتیاد نیازمند صرف هزینههای فراوان است. بیشک هزینه کردن برای پیشگیری زودبازده نیست. آگاه سازی در راستای تغییر اندیشه مردم رخ میدهد و در گام جلوتر باید نگرشها تغییر کند. در گام بعدی نیز تغییر رفتار انجام میشود. هر گونه تغییر نیازمند صرف وقت و هزینه است. با توجه به افزایش آسیبها در جامعه انتظار میرود تا نهادهای آموزشی کشور به روز و به شکل مناسب و کارشناسی شده کودکان و نوجوان را تحت آموزشهای نوین قرار دهند.
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی به «آرمان» میگوید: تعدادی از کودکان مصرف کننده مواد مخدر هستند. باید گفت که برخی کودکان در خانوادههای آشفته زندگی میکنند. اغلب در این نوع خانوادهها پدر یا مادر مصرف کننده مواد مخدر هستند. بنابراین فرزند یا فرزندان نیز مصرف کننده میشوند.
برخی از کودکان کار و خیابان نیز مصرف کننده مواد مخدر هستند، تا بتوانند شرایط بیرون را تحمل کنند. فرید براتی سده میافزاید: بر اساس تعاریف جهانی افراد زیر 18 سال کودک محسوب میشوند. باید این واقعیت را پذیرفت، اما اینکه برای مهار این قضیه چه اقدامی انجام میشود، باید تاکید کرد که بر اساس هماهنگیها با دبیرخانه ستاد مواد مخدر بخشی از دانش آموزان مصرف کننده مواد مخدر طبق هماهنگیها با آموزش و پرورش، دانشگاهها، سازمان بهزیستی و دیگر دستگاهها اقدامات درمان برای آنها انجام میشود. به گفته او برخی از کودکان و نوجوان مصرف کننده مواد مخدر دانش آموز نیستند و مدرسه هم نمیروند. بر اساس هماهنگیهای به عمل آمده قرار است، دانشگاههای علوم پزشکی به این افراد خدمات ارائه کنند؛ یعنی این افراد در گام نخست به دانشگاههای علوم پزشکی ارجاع داده شوند. دانشگاههای علوم پزشکی یا در بخش اطفال بیمارستانها یا بیمارستانهای مخصوص کودکان، آنها را سمزدایی میکنند.
حداکثر این کودکان باید یک هفته یا چند روز بستری شوند. باید دانست درمان اعتیاد در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. حتی اگر در صورت بستری با توجه به شرایط میتوان برنامهریزی کرد. در آن موقع اگر کودکان خانواده داشته باشند، دانشگاه علوم پزشکی آنها را تحویل خانواده میدهد. البته اگر خانواده صلاحیت داشته باشد. به گفته او هرچند اگر خانواده نداشته باشند یا خانواده داشته، اما بد سرپرست باشند، آنها با حکم قضائی تحویل معاونت اجتماعی بهزیستی میشوند. درضمن آنها قبل از اینکه وارد مراکز شبه خانواده شوند، به بخش آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی سپرده میشوند و در آن بخش نیز اقدامات در راستای توانمندسازی شخصیت انجام میشود. رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی تاکید کرد: آنها 6 ماه در این مراکز اقامت داشته و بعد به مراکز مربوطه در سازمان بهزیستی تحویل داده و مددجو بهزیستی میشوند. به گفته براتی سده برای مثال هم اکنون کودکانی در مراکز شبه خانواده مورد حمایت سازمان بهزیستی قرار دارند. طبق نظر متخصصان کودکان مصرف کننده مواد مخدر نیازی به اقامت در مراکز کمپ ندارند. برای مثال چند روز قبل خبری مبنی بر کمپ ترک اعتیاد منتشر شد. باید تاکید کرد که کودکان برای درمان اعتیاد نیازی به مرکز اقامتی کمپ ندارند. آنها باید در بیمارستانهای دانشگاهی ارجاع داده شوند و در مرحله بعدی اقدامات از سوی بهزیستی را پیگیری کنند. او درباره تعداد کودکان مصرف کنند مواد مخدر میگوید: تاکنون بررسی در این باره انجام نشده است، چون اطلاعات دقیق در این باره وجود ندارد. اطلاعات موجود نیز فقط برای دانش آموزان است. بر اساس مطالعات انجام شده دو درصد دانش آموزان مصرف کنند مواد مخدر هستند.
این میزان هم نیازمند اقدامات سم زدایی و ترک هستند. برای مثال اینکه چه تعداد کودکان خیابانی به مواد مخدر مبتلا هستند، میتوان تاکید کرد تعداد کودکان مصرف کنند مواد مخدر چندان زیاد نیست. در برخی از استانها به دلیل شرایط وخیم برخی از مناطق حاشیهای شاهد اعتیاد کودکان و نوجوانان هستیم. برای مثال در زاهدان و برخی از شهرهای استان خراسان شمالی تعداد کودکان مصرف کننده مواد مخدر قابل ملاحظه است، اما در شهر تهران و دیگر شهرها آمار کودکان مصرف کننده مواد مخدر اندک است. در گذشته در استان البزر یک مرکز ترک اعتیاد برای کودکان وجود داشت. در آن دوران مسئول آن مرکز نبود مراجعه کننده را مطرح کرد.
بنده بر این باور نیستم که کودکان مصرف کننده مواد مخدر در کشور وجود ندارد، بلکه برخی از آنها تمایلی به دریافت خدمات ندارند یا برخی از این افراد نیز با خانواده زندگی کرده و آنها نیز مصرف کننده هستند. در این شرایط خانواده تمایلی به درمان فرزندش ندارد. به گفته او میزان کودکان مصرف کننده مواد مخدر اندک است. این مقام مسئول درباره سن ابتلا به اعتیاد که چندی قبل 11 سالگی از سوی مسئولان عنوان شده بود، اظهار کرد: باید میانگین مصرف مواد مخدر در کشور مورد ارزیابی قرار بگیرد.
بر اساس بررسیهای انجام شده سن شروع مصرف مواد مخدر در کشور 23-24 سال است. درضمن سن مصرف مواد مخدر در کشور چندان تنزل نداشته است. برای مثال میتوان مشخص کرد که سن مصرف کننده مواد مخدر کاهش یافته است، یا در بین مصرف کنندگان نیز تعدادی کودک مشاهده میشود، چون نتایج هر یک از بررسیها با میانگین سن مصرف مواد مخدر در کشور متفاوت است. همچنین شاید در بین برخی از کودکان مصرف مواد مخدر نیز وجود داشته باشد و سن آنها نیز اندک است، اما این مساله نشان دهنده، کاهش سن مصرف مواد مخدر در کشور نیست. رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی تاکید کرد: کودکان نیازمند درمان مصرف کننده مواد مخدر سخت همچون تریاک هستند.
کاهش سن مصرف مواد مخدر به ۱۱ سال!
با توجه به گفتههای رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی درباره کم و کیف اعتیاد کودکان اما در مرداد سالجاری یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به کاهش سن مصرف مواد مخدر به ۱۱سال از نبود آموزشهای پیشگیرانه در مدارس انتقاد کرد. حسن لطفی نسبت به کاهش سن مصرف مواد مخدر به ۱۱ سال و افزایش تمایل دانش آموزان به مصرف هشدار داد و گفت: تاکنون راهکارهای مسئولان برای جلوگیری از گرایش نوجوانان و جوانان به سمت مصرف مواد مخدر کارآمد نبوده و کاهش سن مصرف مواد مخدر نیز نشانه موفق نبودن سیاستهای مبارزه با مواد مخدر است. او با یادآوری افزایش میل به مصرف مواد دخانی و مخدر در میان دانش آموزان، افزود: ارائه آموزشهای پیشگیرانه در تمامی مقاطع تحصیلی به دانش آموزان که میتواند عاملی موثر در پیشگیری از گرایش دانشآموزان به سمت مصرف مواد مخدر باشد، مغفول مانده است.
این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه ارتباط صمیمی خانواده با فرزندان در عدم گرایش دانش آموزان به سمت مواد مخدر میتواند موثر واقع شود، ادامه داد: در حال حاضر رابطه عاطفی میان فرزندان و خانوادهها کاهش یافته است.
بنابراین دانش آموزان با غفلت از خانوادهها به سمت مصرف مواد دخانی و مخدر روی میآورند. لطفی با انتقاد از اینکه آموزش و پرورش عملکرد و برنامه مناسبی برای پیشگیری از اعتیاد دانش آموزان ندارد، تصریح کرد: بیشک فرزندان خانوادههایی که با معضل مواد مخدر درگیر هستند، در حاشیههای شهر زندگی و با فقر اقتصادی دست و پنجه نرم میکنند و بیشتر به سمت مصرف مواد مخدر گرایش دارند.
به گزارش خانه ملت، او با بیان اینکه دانش آموزان افرادی منفک از جامعه نیستند و انواع آسیبهای اجتماعی آنها را تهدید میکند، گفت: اعتیاد دانش آموزان باید جدی گرفته شود؛ برای پیشگیری از آسیبهای اجتماعی به ویژه مواد مخدر تمامی دستگاهها باید همکاری و هماهنگی لازم را با هم داشته باشند.
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی شیوع اعتیاد در کودکان را بین سنین ۸ تا ۱۱ سال عنوان کرد.
به گزارش گروه اجتماعی رکنا، فرید براتی سده (رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی) در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چه تعداد بیمارستان برای سم زدایی کودکان معتاد Addicted از طرف وزارت بهداشت معرفی شده است، بیان داشت: در مورد کودکان درگیر اعتیاد تفاهمنامه مشترکی با هماهنگی دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان بهزیستی و همچنین وزارت بهداشت صورت گرفت، دال بر اینکه درمان کودکان در مراکز وابسته به وزارت بهداشت صورت گیرد و بعد از آن که درمان و سمزدایی شدند در صورتی که خانوادهای نداشته باشند یا بدسرپرست باشند با حکم قضائی به بهزیستی و مراکز زیر نظر بهزیستی ارجاع داده شوند، در این فرآیند دانش آموزان معتاد نیز قرار دارند و قرار شد که در مورد آنها هم به همین ترتیب برخورد میشود.
او افزود: قبل از اینکه این موضوع عملیاتی شود در بهزیستی مراکزی اقامتی داشتیم که در استانهای سیستان بلوچستان، خراسان شمالی، تهران و البرز فعالیت داشتند که به کودک معتاد؛ چه با خانمان و چه بی خانمان خدمات ارائه می کرد. در جلسه ای که با وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با موادمخدر تشکیل شد، گفتند که نیازی به مراکز اقامتی نداریم؛ چون کودک مصرف کننده مواد را ابتدا باید به صورت سرپایی درمان کرد و اگر نیاز به خدمات داشت، بستری کرد، آن هم در مراکز بیمارستانی تا این کار توسط متخصصان درمانگر صورت گیرد. ما هم این را پذیرفتیم و به مراکز گفتیم که دیگر پذیرش نکنند.
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در ادامه گفت: قرار شد که وزارت بهداشت بیمارستانهای خود را در ۱۶ شهر معرفی کند، اما اینکه چند مرکز تا الان معرفی شده و الان در چه وضعیتی است و آموزش و پرورش و وزارت بهداشت در خصوص شناسایی و درمان دانش آموزان معتاد چه میکنند، مشخص نیست؛ البته این کار در دو استان کشور آغاز شده است که شامل خراسان جنوبی و شهر بیرجند هم میشود که کودکان مصرف کننده به دانشگاه علوم پزشکی معرفی میشوند و خدمت دریافت میکنند. اینکه کودکان مهاجر میتوانند از این خدمات برخوردار شوند یا خیر نیاز به قوانین وزارت بهداشت دارند، اما در زمانی که ما مراکز اقامتی بهزیستی را در این خصوص داشتیم تمامی کودکان مهاجر نیز تحت پوشش بودند.
او با بیان اینکه باید به همه کودکان خدمات ارائه شود، گفت: در مورد دانش آموزان معتاد هم باید بگویم، مساله این است که دانش آموزان در مدارس شناسایی میشوند و بعد از شناسایی نیز فرآیندها یکسان است. در مرحله بعد از سمزدایی که بحث واگذاری کودکان مطرح میشود، اغلب دانش آموزان به خانوادههای خود بازمیگردد مگر اینکه بدسرپرست باشند که فرآیند این مرحله مثل کودکان کار میشود که یا به بهزیستی یا به مراکز شبه خانواده واگذار میشود. اما فرآیند درمان دانش آموزان و کودکان کار و خیابان باید یکسان باشد.
براتی سده در پاسخ به این سوال که آیا زمانی که کودکان کار شناسایی میشوند از آنها تست ایدز HIV و اعتیاد نیز گرفته میشود، بیان داشت: تست ایدز و اعتیاد نیز از این کودکان گرفته میشود. بهزیستی یک سیستمی دارد که بر اساس آن به کودکان کار برای پیشگیری از HIV آموزش میدهد و طبق این برنامه از این کودکان هم تست گرفته و هم به آنها آموزش داده میشود. در سال گذشته به هفت هزار کودک کار و خیابان خدمات آموزشی پیشگیری از ایدز ارائه شد.
او در ادامه در پاسخ به این سوال که در چه استانهایی تعداد کودکان درگیر با اعتیاد بیشتر است، گفت: آموزش و پرورش ارزیابی را از دانش آموزان انجام داده است. بهزیستی نیز به این نتیجه رسیده است که استان سیستان و بلوچستان و به خصوص مناطق حاشیهای آن بسیار درگیر این مساله است. بیشترین کودک معتاد در زاهدان شناسایی شد که بیش از ۳۰۰ نفر در طی دو سال بودند. در حال حاضر نیز در این استان متقاضیهایی وجود دارد، اما با توجه به اینکه این کار به وزارت بهداشت واگذار شده است نمیتوانیم کاری برای آنها انجام دهیم. در حال حاضر کودکانی که در زاهدان اعتیاد داشتند و سمزدایی برای آنها صورت گرفته به مراکز شبه خانواده سپرده میشوند، اما درمان از دست بهزیستی خارج شده است.
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی تاکید کرد که قرار بود پروتکل درمان کودکان دارای اعتیاد توسط وزارت بهداشت ابلاغ شود و تکلیف خود را انجام دهند، اما مشخص نیست به کجا رسیده است.
براتی سده گفت: بهزیستی همین الان هم قادر است به کودکانی که اعتیاد دارند و بدسرپرست هستند خدمات ارائه دهد و تا زمانی که قاضی Judge حکم دهد از این کودکان نگهداری میکند.
او در پاسخ به سوالی درباره بیشترین فراوانی سن مصرف کودکان گفت: از نوزادی که از مادر مصرفکننده متولد شده معتاد داریم تا سنین بالاتر، اما بیشترین سن در اوایل نوجوانی است، از هفت تا یازده سال متغیر است، فراوانی در گروههایی که بالای هشت تا یازده سال سن داشتند، بیشتر بوده است.
او در پایان تاکید کرد: این کودکان باید تحت نظر متخصصان اطفال و روانپزشکان باشند. همچنین در کنار آنها باید یک مددکار هم حضور داشته باشد. به این مساله هم توجه کنید که در بحث اعتیاد کودکان تنها مشکل مربوط به کودکان کار و خیابان نمیشود، بلکه در مدارس هم دانش آموز مصرف کننده داریم که باید به آنها خدمات ارائه دهیم. مناطق درگیر اعتیاد کودکان اغلب در حاشیه شهر هستند. همچنین در منطقه هرندی تعداد آنها بالاست. در سیستان و بلوچستان نیز منطقه شیرآباد و رسالت و در بجنورد نیز چند منطقه درصد بالای کودکان اعتیاد را دارد.