لطفی‌زاده؛ پایه‌گذار منطق فازی
پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ لطف‌علی عسکرزاده ملقب به “لطفی زاده” که با نام پرفسور زاده نیز شناخته می شود، در سال ۱۹۲۱ در شهر باکو جمهوری آذربایجان چشم به جهان گشود. مادر لطفی زاده پزشک و پدر ایرانی‌اش یک ژورنالیست بود که به خاطر شغلش در باکو زندگی می کرد.
لطفی زاده در ۱۵ بهمن ۱۲۹۹ خورشیدی (۴ فوریه ۱۹۲۱ میلادی) از پدری ایرانی در شهر باکو متولد شد. پدر او روزنامه نگار و بازرگان و زاده اردبیل و مادرش فانیا کوریمان پزشک روس بود. لطفی زاده مقطع ابتدایی را در شهر باکو و به زبان روسی شروع کرد؛ اما قحطی سبب شد تا خانواده اش شهر باکو را ترک کنند و به ایران بروند. در آن زمان لطفی ده سال داشت. او در دبیرستان البرز تهران و بعد از آن دانشکده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد.
او در سال ۱۹۴۲ در رشته برق و الکترونیک دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد. سپس در جریان جنگ جهانی دوم برای ادامه تحصیل به آمریکا سفر کرد و دوره فوق لیسانس مهندسی برق را در انستیتو تکنولوژی ماساچوست MIT در شهر بوستون گذراند. سپس به دانشگاه کلمبیا در نیویورک رفت و مدرک دکترای خود را در سال ۱۹۴۹ کسب کرد.
لطفی زاده در سال ۱۹۵۶ به عنوان دانشمند وارد انستیتوی مطالعات پیشرفته دانشگاه پرینستون واقع در نیوجرسی شد تا به تدریس مشغول شود. او در همان سال به عنوان استاد در دانشکده مهندسی برق دانشگاه کالیفرنیا در برکلی شروع به کار کرد و در بازه زمانی ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۸ نیز ریاست دانشکده مهندسی برق دانشگاه کالیفرنیا را عهده دار شد.
پرفسور لطفی زاده در سال ۱۹۹۱ بازنشسته شد، اما همچنان دست از تلاش برنداشت و در دانشگاه کالیفرنیا به فعالیت‌های علمی خود ادامه داد. او به طور مداوم در سمینارها و کنفرانس‌های برگزار شده در شهرهای مختلف دنیا شرکت می کرد، در ۲ اکتبر ۲۰۰۲ نیز شاهد سخنرانی او در بین مهندسین تورنتو بودیم.
تحقیقات لطفی زاده تا سال ۱۹۶۵ در حوزه تئوری سیستم‌ها و تجزیه و تحلیل تئوری تصمیمات بود. در همان سال، تئوری و منطق فازی (Fuzzy Logic) را بنیان گذاری کرد و در حوزه این تئوری چون هوش مصنوعی، منطق، زبان شناسی، سیستم های خبره، شبکه اعصاب و … به تحقیق و بررسی مشغول شد. در این راستا، پرفسور لطفی زاده به عنوان بنیان گذار و مبتکر منطق فازی معرفی شد. بعد از معرفی تئوری فازی توسط این دانشمند بزرگ، بیش از ۱۵ هزار مقاله علمی توسط دانشمندان دنیا در این زمینه در نشریات علمی منتشر شد و ۳۰۰۰ درخواست ثبت اختراع نیز در کشورهای مختلف به ثبت رسید.
تحقیقات لطفی زاده در بخش تئوری منطق فازی به بخش‌های طراحی نرم افزار و سخت افزار و محاسبات کامپیوتری بر مبنای کلمات، تئوری شعور کامپیوتر، درک زبان طبیعی و … متمرکز شده بود. او در یک مقاله علمی که در سال ۱۳۴۳ منتشر شد، مفهوم منطق فازی را که مبتنی بر تئوری تجزیه و تحلیل سیستم‌های پیچیده است، بر اساس زبان طبیعی معرفی کرد.
منطق فازی را می‌توان همانند شیوه عملکرد مغز انسان تلقی کرد. مغز دیتاها را جمع آوری کرده و به نتایج کلی‌تر می رسد. منطق فازی در توسعه مهارت‌های شبیه به انسان برای هوش مصنوعی اهمیت زیادی دارد و گاهی آن را هوش کلی مصنوعی می نامیم. ارائه توانایی‌های شناختی کلی انسان در نرم افزار به طوری که اگر هوش مصنوعی با یک مسئله نا آشنا مواجه شد بتواند راهکاری مناسب پیدا کند.
پس از آن، مراکز علمی و صنعتی ژاپن با شکل دهی اتحادیه بین‌المللی سیستم‌های فازی و برگزاری کنفرانس‌هایی درباره منطق فازی توانستند محصولات فازی چون دوربین عکاسی، پنکه، ماشین لباسشویی، یخچال، جارو برقی و دیگر محصولات الکترونیکی و الکتریکی را با تکیه بر منطق فازی به مرحله تولید برسانند. برای مثال در ماشین‌های لباسشویی که سیستم کنترل اتوماتیک فازی نصب شده، دستگاه می تواند با تشخیص جنس لباس‌ها میزان تمیزی و چرکی آن را برآورد کند و بر این اساس حرارت آب، میزان آن و سرعت چرخش ماشین را تعیین نماید.
امروزه منطق فازی در مسیر پیشرفت قرار دارد و می توان از آن برای آسایش و راحتی بیشتر استفاده کرد، البته پرفسور لطفی زاده عقیده داشت توانمندی‌های انسان بیشتر از سیستم‌های منطقی و کامپیوتری است و نمی توان آن را با منطق فازی مقایسه کرد.
پرفسور لطفی زاده در مصاحبه‌ای گفت: “لجاجت و سرسختی؛ نترسیدن از مجادله و درگیری؛ این سنت ترکی است. شاید بخشی از شخصیت من هم باشد. من گاهی بسیار سرسخت هستم، احتمالاً همان ویژگی است که برای توسعه و پایه گذاری منطق فازی مفید بود.”
دانشگاه تهران در اسفندماه ۱۳۹۴ به دانش آموخته پیشین خود دکتری افتخاری داد. البته ده‌ها دکترای افتخاری از دانشگاه‌های مختلف جهان به او اعطا شده بود. سرانجام پروفسور لطفی زاده، بنیان گذار منطق فازی و استاد تمام دانشگاه برکلی کالیفرنیا، در مردادماه ۱۳۹۶، در ۹۶ سالگی چشم از جهان فروبست