گزارش ابن‌بَطوطه؛ جهانگرد مراکشی از سفری حدود هفت‌صد سال قبل به خراسان
پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ ابن بطوطه کمابیش هم‌عصر با مارکو پولو بود اما بیش از سه برابر مارکوپولو راه پیمود. ابن بطوطه را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین جهان‌گردان تاریخ بشری به شمار آورد.
محمد بن عبدالله بن محمد بن بطوطه (به عربی: أبوعبدالله محمد بن عبدالله اللّواتی الطنجی بن بطّوطه) معروف به ابن بطوطه (و در برخی منابع ابن بتوته) در شهر طَنجه سال ۷۰۳ ق. / ۱۳۰۴ م. در مغرب (مراکش) زاده شد و سال ۷۲۵ ق. به سوی مکه رهسپار شد و مصر، شام، فلسطین، حجاز، عراق، ایران، یمن، بحرین، ترکستان، بین‌النهرین و بخشی از هند و چین، جاوه، خاور اروپا و خاور آفریقا را پیمود و سرانجام به مغرب (مراکش) نزد شاه ابی عنان از شاهان بنی مرین برگشت. سفر او ۲۷ سال به درازا کشید (۱۳۲۵-۱۳۵۲ م) و در مراکش سال ۷۷۹ق. /۱۳۷۷ م. درگذشت.
این جهانگرد نامی مراکشی چهار یا پنج بار به ایران سفر کرد و در همگی سفرهای خاورزمین خود از زبان فارسی برای ارتباط با غیرعرب‌ها بهره برد. سفرهای او در دو سوی سواحل دریای فارس و شهرهای فارس از جمله شیراز، خوزیه (خوزستان)، تُستر (شوشتر)، اصفهان، تبریز و خراسان خواندنی است. سفرنامه ابن بطوطه از کتاب‌های باارزش جغرافیایی سده‌های میانه است. آرامگاه ابن بتوته در تپه‌ای مهجور مشرف به ساحل مدیترانه‌ایِ شهر تنجه (تنگه) مراکش است.
سفرنامه ابن بطوطه
این سفرنامه که «تُحفَه اَلنُظار فی غَرائِب اَلأمَصار وعَجائِب اَلأسَفار» نام دارد شده قرن هشتم هجری و به دستور یکی از امرای مغرب نگاشته شده‌است.
درون‌مایه‌های آن برآمده از دیده‌ها و آزموده‌های خود ابن بطوطه است. بیش از ۲۰٪ این کتاب به شرح و وصف سفر ابن بطوطه به هندوستان و جزایر مالدیو اختصاص یافته‌است. او دربارهٔ خلق و خوی مردم آن دیار و راه‌های بازرگانی آن با چین اطلاعات مهمی ارائه می‌کند. ابن بطوطه تنها نویسنده‌ای در سده های میانه است که اطلاعات مهمی دربارهٔ جزایر مالدیو، جنوب روسیه و آفریقا می‌دهد. بهترین پژوهش در مورد ابن بطوطه را پروفسور عبدالهادی التازی انجام داده و کتاب دوجلدی او به زبان عربی را هنوز به فارسی برنگردانده‌اند. سفرنامه ابن بطوطه را دکتر محمدعلی موحد به فارسی ترجمه کرده‌است.
ابن بطوطه در مورد اصفهان می‌نویسد:
اصفهان که از شهرهای عراق و عجم است شهری بزرگ و زیبا است ولی اکنون بخش زیادی از آن در نتیجه اختلافاتی که بین سنیان و شیعیان آن شهر پیش می آید به ویرانی افتاده. این کشمکش‌ها هنوز هم ادامه دارد و مردم آن شهر پیوسته در منازعه و کشتار به سر می‌برند…اهالی اصفهان مردمی زیباروی‌اند… دلیری و نترسی از صفات بارز ایشان است. اصفهانیان مردمانی گشاده‌دست‌اند. هم‌چشمی و تفاخری که میان آنان در مورد اطعام و میهمان‌نوازی وجود دارد منشاء حکایات غریبی شده‌است.
گزارش ابن‌بَطوطه؛ جهانگرد مراکشی از سفری که حدود هفت‌صد سال قبل به خراسان داشته است:
به مشهد الرضا سفر کردیم … شهر بزرگ و پرجمعیتی است که میوه، آب و آسیاب‌های فراوان دارد … روی مرقد گرامی، گنبدی بزرگ قرار دارد و کنار آن یک مدرسه و مسجد هست. این بناها زیبا و کاشی‌کاری شده‌اند. روی قبر یک صندوق چوبی پوشیده به صفحه نقره‌ای قرار دارد و چراغ‌های نقره‌ای از آنجا آویزان شده است. آستانه درِ گنبد هم از نقره است و پرده ابریشمی طلاکاری شده بر آن آویزان کرده‌اند. فرش‌های گوناگونی آنجا پهن شده است. قبر امیرالمؤمنین هارون الرشید (رضی‌الله عنه) به موازات قبر علی بن موسی الرضا (رضی الله عنه) قرار گرفته و صندوقی روی آن قرار دارد که شمع‌دان‌ها را روی آن می‌گذارند … وقتی یک رافضی [شیعه] وارد می‌شود یک لگد به قبر هارون می‌زند و به علی الرضا سلام می‌دهد.
🌹میلاد باسعادت عالِم آل محمد(ص)؛ حضرت امام ابوالحسن علی بن موسی الرضا(علیه‌السلام) مبارک باد