پایگاه خبری / تحلیلی نگام ، مترجمهای سرشناس کتابهای ادبی ترکیه به فارسی در گفتگو با «آناتولی» ضمن اشاره به استقبال مردم ایران از این آثار به بررسی چالشهای ترجمه این آثار پرداختند.
به گزارش آناتولی ، آثار ادبی ترکی که از چند دهه پیش به فارسی ترجمه می شود، کماکان مورد توجه و استقبال مردم ایران قرار گرفته است، در کنار این موضوع چند دستگی در ارائه آثار جدید ترجمه علاوه بر ایجاد تنوع برای مخاطب، چالش هایی نیز به همراه داشته است.
در این زمینه ارسلان فصیحی و مژده الفت، دو مترجم ایرانی آثار ادبی ترکی به فارسی در گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری «آناتولی» ضمن اشاره به استقبال مردم این کشور از آثار ادبی ترکیه، مزیت ها و چالش های ترجمه این آثار را مورد بررسی قرار دادند.
– تجربه ترکیه در تکنیک های نوین ادبیات 30-40 سال بیشتر از ایران استارسلان فصیحی، مترجم آثار مهم ادبیات ترک از نویسندگان سرشناسی مانند یاشار کمال، ناظم حکمت، عزیز نسین و اورهان پاموک به فارسی با بیان این که ادبیات ترکیه بخشی از ادبیان جهان است، اظهار داشت: برخی از ژانرهای ادبی محصول غرب و برخی محصول شرق هستند. داستان و رمان محصول کشورهای غربی هستند. ترکیه به دلیل نزدیکی جغرافیایی به غرب حدود 30 الی 40 سال زودتر از ایران به آن رسیده و در این زمینه به همان اندازه تجربه اش بیشتر است. به همین دلیل جایگاه بسیار معتبری دارد. نویسندگان بسیار معتبری دارد و مخاطبان زیادی را نیز در ایران به خود جذب کرده است.
وی در ارتباط با تاریخچه ترجمه آثار ترکی به فارسی گفت: عمده روند ترجمه از ادبیات ترکیه به فارسی در دهه 1960 میلادی آغاز شد. عزیز نسین از جمله نخستین نویسنده های ترک بود که آثار طنزش به فارسی ترجمه شد. در ایران نیز کتاب ها مورد توجه قرار گرفت. اکثر آثارش در این دوره ترجمه شده و حتی بر نویسندگان ایرانی نیز تاثیرگذار بود. برخی از این نویسندگان آغاز به نوشتن داستان های کوتاه طنز به سبک نسین کردند. حتی برخی با توجه به محبوبیت نسین، کتاب هایشان را به نام وی منتشر می کردند. نخستین بار ترجمه ادبیات ترکیه در ایران در این دوره اوج گرفت.
این نویسنده با اشاره به حاکمیت جریان چپ مارکسیستی بر حوزه ادبیات در دهه های 70 و 80 میلادی، اظهار داشت: روشنفکرهای جامعه ایران متمایل به این نوع دیدگاه بودند و به همین دلیل کتاب های زیادی از کشورهای دیگر که در این راستا بود به فارسی ترجمه شد. در بین این کتابها آثار متعلق به نویسندگان جریان چپ ترکیه مانند ناظم حکمت و یاشار کمال ترجمه و منتشر شد. ولی بعد از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی و سقوط بلوک سویالیستی دامنه استقبال از این جریان نیز کاهش یافت.
– دهه 90 دوره فطرت ترجمه آثار ترکی به فارسی بود
فصیحی که اخیرا کتاب احمد امید به نام «باب اسرار» را ترجمه کرده است، دهه 90 میلادی را «دوره فطرت ترجمه آثار ترکی به فارسی» دانست و افزود: در آن دهه آثار لطیفه تکین، نویسنده آثار ادبیات سبک واقعگرایی جادویی و یکی دو اثر اورهان پاموک ترجمه شد ولی زیاد مورد توجه قرار نگرفت. با آغاز قرن بیست و یک پدیده ای که توسط من ایجاد شد، موج بزرگی در این زمینه به همراه آورد. با ترجمه آثاری مانند رمان عشق الیف شفق که توسط بنده به نام «سرزمین عشق» ترجمه و منتشر شد، این کتاب ها در بین پرفروش ترین آثار ایران قرار گرفتند. تا کنون 500 هزار نسخه توسط ناشر و حدود 300 هزار نسخه نیز به صورت قاچاق چاپ شده است.
وی نویسنده، مترجم، ناشر و موضوع کتاب را چند عامل موثر در موفقیت یک کتاب ترجمه دانست و گفت: به طور مثال کتاب الیف شفق حائز سه ویژگی مذکور بود. نام نویسنده برای ایرانی ها بیشتر آشنا نبود. موجی که ایجاد شد، همه دوست دارند بر آن سوار شوند. هم اکنون یک رمان از احمد امید ترجمه کرده ام که در مورد زندگی شمس است که در ایام نوروز منتشر خواهد شد. اما با توجه به شناخت مخاطبان ایرانی ها از مترجم و ناشر این کتاب، انتظار دارم استقبال خوبی از آن به عمل آید. در ایران سطح تحصیلات خانم ها بسیار بالاست و در هر کجایی که مطالعه خانمها، بالا باشد، فروش کتاب نیز بالا خواهد بود.
– عدم عضویت ایران در کنوانسیون حق تالیف، اخذ اجازه ترجمه یک اثر ادبی را دشوار کرده است
مژده الفت که از 5 سال پیش به ترجمه آثار ادبی ترکی به فارسی پرداخته و آثاری مانند «زنی با موهای قرمز» از اورهان پاموک، طرز تهیه تنهایی در آشپزخانه عشق و چایخانه خانوادگی از یکتا کوپان را ترجمه کرده است، با اشاره به مشکلات این بخش گفت: عدم پیوستن ایران به کنوانسیون حق تالیف، اخذ مجوز از نویسندگان را دشوار کرده است. چون اجازه ای هم گرفته نمی شود، ماها از کارهای یکدیگر بی خبر هستیم. شاید یک کتاب همزمان از قلم چند نویسنده منتشر شود. این امر موجب تقسیم شدن توجه مخاطب می شود.
الفت با بیان این که تنوع انتخاب نویسندگان نیز کم است، افزود: اصولا آثار نویسندگان سرشناس ادبیات ترکیه برای ترجمه انتخاب می شوند، به همین دلیل آثار دیگر نویسندگان مهم و معتبر این کشور کمتر به مخاطب می رسد و دایره انتخاب آن ها نیز محدود می شود.
– ترجمه متون ادبی ملزم به آموزش آکادمیک و دستور زبان دارد
وی که اخیرا کتاب «خانه خاموش» از اورهان پاموک را ترجمه کرده است، با انتقاد از متن ترجمه برخی آثار مشابه گفت: برخی که با زبان ترکی آشنایی دارند و با تماشای سریال های ترکیه ای به نوعی زبانشان مقداری پیشرفت می کند، فکر می کنند که آماده ترجمه متون هستند. در حالی که ترجمه متون ادبی به آموزش آکادمیک و دستور زبان نیاز دارد. شاید احساس شود که زبان ترکی خیلی سهل است، در حالی که اینطور نبوده و بسیار پیچیده است. به طور مثال ما که به شکل آکادمیک این زبان را یاد گرفتیم در دستور زبان بسیار سختی کشیدیم. این مسائل کیفیت آثار ترجمه را پایین آورده است. مخاطبان نیز اعتماد خود نسبت به این آثار را از دست می دهند. چون ترجمه نادرست موجب از بین رفتن مفهوم کلی، بروز خلل در نثر، زبان متن و سرخوردگی می شود.
به عقیده وی مخاطبان ایرانی، نویسندگان ترکیه را خوب نمی شناسند و اگر ترجمه ها با دقت و سواد بیشتری ترجمه شوند، تاثیرگذاری آن ها نیز بیشتر خواهد بود.
– اهمیت ناقد کتاب های ترجمه ترکی به فارسی در معرفی آثار
الفت با اشاره به نقش مهم ناشر در تبلیغ آثار ترجمه، تصریح کرد: عدم وجود ناقد کتاب های ترجمه از ترکی در ایران نیز یکی از مشکلات معرفی آثار است. نویسندگانی که من می شناسم دارای قلم های بسیار پخته بوده و ساختار سوژه هایی که انتخاب می کنند برای رمان بسیار مناسب هستند. این کتاب ها همچنین در زمینه فنون نوین رمان نویسی آموزنده هستند. نویسندگان ایرانی حتی با مطالعه آن ها می توانند با تکنیک های جدیدی هم آشنا شوند.
او همچنین گفت: نزدیکی فرهنگی ترکیه با ایران نیز برقراری ارتباط بین مخاطب و کتاب را افزایش داده است. اگر ترجمه ها به شکل حرفه ای انجام شود، قطعا تاثیرگذاری آن ها بر روی مخاطب نیز افزایش خواهد یافت.
الفت با بیان این که ترجمه زبان سوم است. متن ترجمه خوب نباید کلمه به کلمه ترجمه شده و یا به کلی معنای آن تغییر یافته و نثر جدیدی خلق شود. ترجمه خوب بین این دو باید صورت گیرد؛ هم برای مخاطب قابل درک بوده و هم حق نویسنده ضایع نشود. گاها برای یک کلمه یک جمله نوشته می شود. همچنین زبان ترکی دارای جملات طولانی است و ما باید آن را بشکنیم.این مترجم ایرانی که زبان ترکی را از اساتید معتبر ترکیه به طور آکادمیک آموخته است، همچنین در این زمینه گفت: بزرگترین مساله این است آیا مترجمی که ادعای تسلط بر زبان ترکی دارد، به همان اندازه به زبان فارسی نیز مسلط است یا نه. چون دایره لغات نویسندگان ترک بسیار وسیع است و ما نباید در ترجمه از کلمات تکراری فارسی استفاده کنیم. متاسفانه گاها نیز برخی پاراگراف ها از متن اصلی توسط مترجمان به طور کامل پاک می شوند.