محمد زحمت کش
۲۰ سال پیش بود که تابوی مذاکرات رسمی ایران و آمریکا شکست . ۲۰ سال پیش در ۱۷ مرداد ۷۷ به کنسولگری ایران در افغانستان حمله کردند که منجر به شهادت ۱۰ دیپلمات و ۱ روزنامهنگار شد. محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت ایران برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده بود. در حاشیه این مجمع قرار بر این شد که گفتگویی بین وزرای خارجه ایران و آمریکا شکل بگیرد. مادلین آلبرایت، وزیر خارجه وقت آمریکا روایت کرده کوفی عنان من را فراخواند و به من گفت: بد نیست که زمان برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، کمیته افغانستان در سطح وزیران امور خارجه تشکیل جلسه دهد، به این ترتیب من و وزیر خارجه ایران در یک اتاق مینشستیم. اولین گفتگوی رسمی بین ایران و آمریکا بدون حضور کمال خرازی، وزیر خارجه وقت ایران برگزار شد. به جای خرازی محمدجواد ظریف، معاون وزیر خارجه در برابر وزیر خارجه آمریکا نشست .
حالا چند روز از آغاز اولین تحریمهای دولت ترامپ علیه ایران میگذرد. مقامات آمریکا تصور میکنند تحریمها ایران را پای میز مذاکره مینشاند . تحریمهای دولت اوباما، منجر به بالاتر رفتن سطح مذاکرات هستهای شده بود تا جایی که محمدجواد ظریف که در دولت روحانی به وزارت خارجه رسیده بود حتی وارد گفتگوهای دوجانبه با جان کری، وزیر خارجه آمریکا شد. اصلاحطلبان به عنوان حامیان دولت از مذاکرات هستهای دفاع میکردند. نامه صد فعال این جریان نشان میدهد که آنها به مذاکره با دولت ترامپ هم تمایل دارند . همه جریانات سیاسی این نامه را در این موقعیت روا ندانستند. البته این نامه خیلی هم اهمیتی نداشت. به رغم آنکه خیلی از چهرههای شاخص امضا کننده آن بودند، اما در فضای کنشگران ایرانی خارج از کشور هم جایگاهی پیدا نکرد. اگرچه نیت امضاکنندگان مشخص نیست و بیشتر به مذاکره و گفتگو معطوف بود، اما تلقی شد که در این شرایط نامناسب درخواست مذاکره مبنای مشروع و عقلانی ندارد. باید یادآور شد تحریمهای بعدی آمریکا قرار است ۱۳ آبان وضع شود ، ” روزی که برای تعدادی از اصلاحطلبان که در اوایل انقلاب دانشجوی پیروی خط امام بودند خاطره انگیز است” با آنکه بسیاری از دانشجویان پیروی خط امام نسبت به روزهای اول انقلاب تغییرات زیادی داشته اند .
خاتمی به عنوان رهبر جریان اصلاحات اخیرا چند روز پیش در دیداری که با نمایندگان ادوار مجلس داشت، ۱۵ راهکار برای خروج کشور از وضعیت کنونی ارائه کرد. در بین راهکارهای ۱۵ گانه خاتمی، اما راهکاری در عرصه سیاست خارجه دیده نمیشد. عبدالله رمضان زاده، سخنگوی دولت اصلاحات در توئیتی نوشت باید به راهکارهای پیشنهادی خاتمی یک بند دیگر اضافه کرد:
تعامل سازنده با جهان و تاکید بر گفتگو به عنوان راه حل منازعات بین المللی.
اصلاحطلبان همیشه بر نفس گفتگو تاکید کرده اند. نظریه گفتگوی تمدنهای خاتمی هم به این خاطر بینالمللی شد که یکی از دغدغههای آن روزگار جهان بود . که البته فقط رژیم نامشروع صهیونیستی از این مساله مستثنی بوده است هر چند که تعداد انگشت شماری از آنها قصد داشت این تابو را بشکنند و در نطق هایی در تریبون مجلس اعلام داشتند که “ملت اسراییل هم چون مردم آمریکا دوست ما هستند !”
بدون تردید اصلاح طلبان منادی اول و جدی گفتگو و تعامل با جهان هستند. اما بنظر نگارنده گفتگو شرایط و موقعیت مناسب میخواهد گفتگو با رعایت عزت حکیمانه و مصلحت واقع بینانه جامعه ایرانی. گذشته از جامعه ایران، اروپاییها که همیشه همراه دولت آمریکا بودند امروز معتقدند ترامپ بازی گفتگو و مذاکره را بر هم زده است و در برابر او موضعگیری میکنند
از سخنان روحانی هم اینگونه برداشت شد که روحانی هم باب مذاکره را نبسته است. بنظر میرسد مذاکره باید بدون پیش شرط و در شرایطی معنادار باشد. آمریکا نتیجه گفتگوی سه ساله را به هم زده است. از ترامپ بعید نیست که اگر وارد گفتگو با ایران شود، قاعده بازی را دوباره به هم بزند. اما اگر دموکراتها اکثریت کنگره را به دست بگیرند شرایط محدودتری برای تصمیم گیریهای ترامپ اعمال خواهد شد که تاثیر زیادی بر گفتگو با شرایط متوازن خواهد داشت.
نگام ؛ ناگفته های ایران ما