✍️امیرحسین شکیبافر
محمد بن يحيى، عن أحمد بن محمد بن عيسى، عن معمر بن خلاد قال: سمعت أبا الحسن الرضا (عليه السلام) يقول: ليس العبادة كثرة الصلاة والصوم، إنما العبادة التفكر في أمر الله عز وجل.(کافی ج۲ ص ۵۵)
امام رضا علیه السلام می فرمودند : زیادی نماز و روزه عبادت نیست [بلکه] عبادت، تنها تفکر در امر الهیست.
یکی از آفت های جوامع مذهبی و دینی، آفت عمل زدگی است و یکی از تلاش های اصلاحی رهبران معصوم نیز مبارزه با جریان عمل زدگی بوده است از جمله می توان روایت یاد شده از امام رضا علیه السلام را نشانه ای از مبارزه اصلاحی ایشان با عمل زدگی در جامعه مومنان دانست.
منظور از عمل زدگی، انجام مناسک مختلف و متعدد ولی بی روح و بی اندیشه ایست که رشد و تعالی لازم را ایجاد نمی کنند، اما عامل به آن مناسک را به گونه ای راضی می نمایند که او خود را در صف مومنان راستین قرار می دهد و یا وی را دچار خودشیفتگی می نمایند و اعمالش را به همین جهت فاسد می سازند.
متدینان عمل زده، جاهلان متنسکی هستند که همواره مورد سوء استفاده عالمان متهتک وبی پروا، برای مبارزه با حقیقت دین قرار می گیرند؛ آنان در حالی که خود را از برترین متشرعان می دانند بدترین آسیب ها را به جریان راستین دین وارد می سازند، چنانکه دست متنسکان جاهل، به خون بزرگانی چونان امیرمومنان ع آغشته است.
ما قصم ظهري إلّا رجلان: عالم متهتّك و جاهل متنسّك: کمر مرا نشکست مگر دو کس، یکی عالم بی پروا و دیگر نادان عمل گرا. (غررالحکم)
تقویت تفکر در برابر عمل زدگی، یگانه راهیست که می تواند به اصلاح این پدیده نامبارک بیانجامد برای همین حضرت رضا علیه السلام در برابر جاهلان عمل زده که اصل را ظواهر عبادی می دانسته اند و از روح عبادات غافل بوده اند، اصل در عبادت را تفکر دانستند تا معلوم گرد عبادت بدون اندیشه عبادت به حساب نمی آید.
اگر منظور از 《امر الله》در روایت یاد گشته، امر تشریعی خدا باشد آنگاه باید گفت بر نظام تشریع، عقلانیتی حاکم است که دستیابی به آن می تواند عبادات و اعمال شریعت را معنا بخشد و موجب رشد و تعالی عابدان اندیشه ورز گردد.
و اگر منظور از آن امر تکوینی الهی باشد آنگاه می توان فهمید که با شناخت نظام تکوین و معرفت به آیات و تجلیات الهی راه بندگی به روی انسان گشوده خواهد شد، بر این اساس پایداری مومنان پایداری و ایمان بر پایه معرفت و دانش است نه اعتقادی بر پایه تعصب و لجاجت.
متاسفانه گروه های مذهبی فراوانی در روزگار ما وجود دارند که وزن عواطفشان از وزن تفکرشان سنگین تراست در این باره خوبست بدانیم که اگر وزن عواطف بیش از وزن تفکر شود عواطف به اصطلاح دینی نیز بخاطر فقر فکری، منحرف و مورد سوء استفاده واقع خواهند شد، پس جا دارد با اقتدا به امام رضا علیه السلام با ترویج تفکر و عمق بخشیدن به اعمال عبادی، خطر عمل زدگی را دفع کرد و با توسعه اندیشه به بندگی معنا بخشید.