✍️محمدحسین ملائک
با روی کار آمدن جوبایدن در کاخ سفید به نظر میرسد که مناسبات واشنگتن در عرصه بینالمللی، بعد از برگزاری مراسم تحلیف در 21 ژانویه دستخوش تغییراتی خواهد شد. با توجه به وعده دموکراتها، مبنی بر بازگشت به برجام، سرنوشت این توافق بینالمللی در عصر پساترامپ به موضوعی جدی در میان تحلیلگران و صاحبنظران بدل شده است.
محمدحسین ملائک، کارشناس برجسته بینالملل و سفیر سابق ایران در چین و سوئیس با اشاره به اما و اگرهای احتمالی در خصوص این مسئله در گفتگو با امتداد، بیان داشت: شرایط کنونی ما، شرایط بسیار پیچیدهای است. به این معنی که ابهامات مسئله، بیش از موضوعاتی بوده که میتوان درباره آن به دقت صحبت کرد. در وهله اول از جانب واشنگتن، چند موضوع از سوی بایدن در خصوص بازگشت به برجام مطرح شده است.
اما این بازگشت به برجام از سوی آمریکا محل ابهاماتی است. به این معنی که آیا کاخ سفید در نظر دارد که مثلا از اول فوریه به رغم تمام تحریمهای اعمالی از سوی ترامپ تا این لحظه و حتی تا همان زمان به برجام برگردد. آیا به شرط حضور خود در برجام، ایران را ملزم به بازگشت به تعهدات دو سال قبل خواهد کرد و اگر بله، این بازگشت به صورت مرحله به مرحله صورت میگیرد یا خیر.
آیا بایدن علاقمند است که مسائل دیگری که از ناحیه ریاض و تلآویو به او تحمیل میشود را نیز در توافق جدید دخیل کند؟ یا اینکه چنین فرضی در فاز دوم توافق خواهد بود یا خیر. تازه همه این مسائل از ناحیه آمریکا بوده و ایران، ادعاهای خود را بابت خسارات وارده در طول دوسال اخیر مطرح نکرده و باید دید که آیا شرط و شروطی را اعلام خواهد کرد یا خیر.
آیا این شرط گذاشتن ایران با یک اجماع داخلی مطرح خواهد شد یا بخشی از حاکمیت آن را پذیرفته و بخش دیگر، منتقد آن خواهند بود؟ همه اینها ابهاماتی است که با آن روبرو هستیم و شرایط به هیچ عنوان، شرایط سادهای نیست. این در حالی است که ما با هیچ موقعیت اضطراری از جمله هرگونه تحرک خارج از عرف در منطقه روبرو نباشیم.
عدم اجماع داخل در ایران با این مجلس و مواضع قالیباف، تشدید شده
تنها آلترناتیو ما درباره رفتارهای ایالات متحده، اجماعسازی در داخل کشور است. به این معنی که ما باید در داخل متحد باشیم تا بتوانیم به ارزیابی مشخص از تهدید فعلی رسیده و آن را به تاخیر انداخته و حتی از میان برداریم. مشکل ما، بیشتر عدم اجماع داخل است و این مسئله با این مجلس و مواضع قالیباف، تشدید هم شده است.
مذاکره احتمالی ایران و آمریکا به لحاظ تکنیکی به عمر دولت روحانی قد نمیدهد
در وهله اخیر، مسائلی در خصوص انجام یا عدم انجام مذاکرات احتمالی با آمریکا بر سر بازگشت به برجام در دولت روحانی یا بعد از آن مطرح شده که به نظر من از لحاظ تکنیکی انجام این مذاکرات به عمر دولت دوم روحانی قد نخواهد داد. برجام به مانند انتخابات آمریکا، جزو مسائل داخلی این کشور محسوب شده و بر سر آن دعواست.
مضاف بر اینکه این مسائل داخلی در ایالات متحده در اولویتهای نخستین دولت بایدن قرار گرفته و او باید در ابتدا به مسائلی نظیر، بحران کرونا، انتقال قدرت و مواردی از این دست پرداخته و تازه به سراغ برجام بیاید.
چین و روسیه از بهبودی روابط تهران و واشنگتن استقبال خواهند کرد
سوالی که گاها در محافل کارشناسی مطرح شده این است که آیا در صورت رفتن ایران به سمت حل و فصل مشکلات خود با آمریکا، چین و روسیه نگران خواهند شد، در پاسخ به این سوال من معتقدم که این احتمال با چند ملاحظه، وجود دارد.
در مجموع اما باید گفت که مسکو و پکن از بهبودی روابط تهران و واشنگتن استقبال خواهند کرد. چرا که این اقدام، سبب این خواهد شد که ایالات متحده، محدودیتها و هنجارهای اعمالی خود بر سر رابطه با ایران را برداشته و بنابراین، دو کشور نیز فرصتهای بهتری در برقراری رابطه با تهران پیدا میکنند و این از این بابت، خشنود خواهند بود.