پایگاه خبری / تحلیلی نگام_ اول اردیبهشت ۱۳۴۰، 60 سال پیش در چنین روزی امیرخان امیراعلم در تهران درگذشت. او نخستين استاد ايرانی رشته پزشکی و نويسنده نخستين كتاب كالبدشناسی به فارسی است.
امیر خان امیراعلم در سال ۱۲۵۶ خورشیدی در تهران یا به قولی دیگر در ترابزون عثمانی به دنیا آمد. پدرش ديپلمات و كارپرداز سفارتهای ايران در بغداد و شام بود. به اين خاطر او در عراق، تركيه و سوريه به دبستان و دبيرستان رفت.
۲۰ ساله بود كه رشته پزشكی را در دانشكده فرانسوی بیروت آغاز كرد و سه سال پس از آن تقريبا به پايان برده بود كه پدرش ناگهان درگذشت و برای رسيدگی به امور خاكسپاری و ارث پدر به ايران بازگشت.
۲۳ ساله بود كه به ليون فرانسه رفت و دوباره در دانشكده نظامی، پزشكی خواند. ۲۷ ساله بود كه رشتهاش را با نوشتن رساله “حفظ الصحه و اسلام” به پايان رساند و با درجه ستوانی برای خدمت در بيمارستانهای نظامی به پاريس رفت.
۲۶ ساله بود كه به عنوان نماینده ایران در همایش بینالمللی بهداشت در پاریس شركت كرد. ۲۹ ساله بود كه به ایران بازگشت و با هزينه شخصی و کمک احمدشاه “مريضخانه “احمديه” را در خیابان بهارستان با ۵۰ تختخواب گشود و نيازمندان را رايگان درمان كرد. اين بيمارستان بعدها به ياد او نامگذاری شد و هم اكنون به كار ادامه میدهد.
همزمان نخستين كتاب كالبدشناسی را در نُه جلد به فارسی نوشت و به عنوان نخستين استاد ايرانی اين رشته در دارالفنون تدريس كرد.
او پزشک ويژه احمدشاه و رضاشاه بود و در دوره دوم مجلس شورای ملی به عنوان نماينده مردم تهران، قانون تأمین هزینههای آبله كوبی را به تصویب رساند.
۳۸ ساله بود كه به هنگام بروز جنگ جهانی اول به سرپرستی “مجلس حفظ الصحه” رسید كه كمسیون بهداشت مجلس به شمار ميرفت. در این زمان او نهادهای بهداشتی مانند انیستیتو پاستور و نخستين “مريضخانه نسوان” را گشود و برای نوسازی مراكز پزشكی تلاش بسیار كرد.
۴۵ ساله بود كه پس از سه سال تلاش پيوسته و ترجمه اساسنامه صليب سرخ برای احمدشاه “جمعيت شير و خورشيد سرخ ايران” را به پيروی از صليب سرخ جهانی تاسیس کرد و از سوی نخستوزير وقت، رضاخان، به سرپرستی آن منصوب شد و در مقام سرپرست بهداری ارتش كوشید بیمارستان مجهزی برپا كند.
او چندين بار نماينده مجلس شورا و سنا شد و در اين جايگاه همواره صرفا برای پيشبرد تشكيلات پزشكی و نظامدهی آن كوشيد.
۷۱ ساله بود كه به وزارت بهداری رسيد اما به خاطر مسئوليت بالا و كار بسيار پس از یک سال كناره گرفت و به تدريس در دانشگاهها بسنده كرد.
امیرخان امیراعلم در ۸۴ سالگی در زادگاهش درگذشت.