پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ حسن روحانی در یک گفتوگوی تلفنی به بشار اسد گفته است که جمهوری اسلامی “آماده مشارکت فعال در روند بازسازی سوریه” است. اسد هم از این مسئله استقبال کرده اما شواهد نشان میدهد روسیه و چین فعالتر وارد این عرصه شدهاند.
میثم بازیاری
رئیس جمهور حسن روحانی ۴ آذرماه در گفتوگو با همتای سوری خود بشار اسد با اشاره به همکاری چند ساله دو کشور گفت: «جمهوری اسلامی ایران آماده مشارکت فعال در روند بازسازی سوریه است.»
به گزارش پایگاه اطلاعرسانی دولت، بشار اسد در این گفتگوی تلفنی “پیروزی بر گروههای تروریستی” در سوریه را “مرهون تلاش مردان شجاعی” دانست که در کنار نیروهای دولتی در این کشور ایستادند.
جمهوری اسلامی حضور نیروهای خود در سوریه را “مستشاری” میداند اما شواهد زیادی حکایت از دخالت مستقیم نیروهای سپاه پاسداران، بسیج و شبهنظامیان شیعه کشورهای منطقه در جنگ داخلی سوریه دارد که به وسیله ایران آموزش دیده و تجهیز شدهاند.
بر این اساس انتظار میرفت سپاه پاسداران و زیرمجموعههایش که بسیاری از پروژههای عمرانی در ایران را در اختیار دارند در بازسازی سوریه نیز سهم قابلاعتنایی را به خود اختصاص دهد.
تکرار و تاکید بر “آمادگی” جمهوری اسلامی برای مشارکت در بازسازی سوریه که در هفتههای گذشته از وزیر خارجه محمدجواد ظریف و برخی فرماندهان سپاه زیاد شنیده شده این گمانهزنی را تقویت میکند که زمینه بالفعل شدن این “آمادگی” چنان که تهران انتظارش را داشته فراهم نیست.
ناخشنودی رسانههای نزدیک به سپاه از دور ماندن ایران از تجارت پرسود بازسازی سوریه، به خصوص نقش روسیه و چین در این روند، جایگاه متزلزل جمهوری اسلامی در آینده سوریه را آشکارتر میکند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، سردار عبدالله عبداللهی ۲۲ آذر ماه درباره مشارکت احتمالی در بازسازی سوریه گفته است: «چنانچه تدبیر دولت بر این امر قرار بگیرد، قرارگاه خاتم به عنوان یک مجموعه پیشگام برای بازسازی در سوریه آمادگی این کار را دارد.»
روسیه و دور زدن ایران در سوریه
وبسایت تابناک، رسانه وابسته به محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه ۲۷ دیماه در گزارشی زیر عنوان “روسها ایران را در سوریه بدجور دور زدهاند” از نقش “روسوفیلهای وطنی” (طرفداران سیاست روسیه) انتقاد میکند که به نوشته این رسانه تریبون برنامه جهانآرای شبکه افق صدا و سیمای جمهوری اسلامی را در اختیار روسها گذاشتهاند.
تابناک در این گزارش نوشت: «بنا بر توافق صورت گرفته بین دولتهای روسیه و سوریه، تا حدودی ایران و شرکتهای ایرانی از فرایند بازسازی و سرمایهگذاری در این کشور کنار گذاشته شدهاند و حتی در بخشهایی کنسرسیومی بین دولت روسیه و سوریه تشکیل شده است و اگر ایران بخواهد در فرایند بازسازی سوریه شرکت کند، باید با روسها وارد مذاکره شود.»
رسانه وابسته به محسن رضایی مینویسد اینها گمانهزنی رسانهای نیست، بلکه موضوعی است که “در دولت مطرح شده و دولت ایران را به شدت نگران کرده” است.
در گزارش تابناک آمده است: «روسوفیلهای وطنی تلویزیون تمایل ندارند در کشور درباره پیمانشکنی روسها و ضرباتی که آنان بر پیکر منافع ملی ایرانیان وارد کردهاند، سخنی بگویند.»
بشار اسد در گفتوگو با همتای ایرانی خود با قدردانی از همکاریهای ایران در ۶ سال گذشته وعده داده بود که جمهوری اسلامی در مرحله بازسازی سوریه نیز “بزرگترین شریک اقتصادی” این کشور خواهد بود. تا کنون چند قرار داد و تفاهمنامه برای احداث نیروگاههای برق در سوریه با طرفهای ایرانی به امضاء رسیده اما این مشارکت با آنچه انتظار میرفت فاصله دارد.
چندی پیش نیز چین از برنامههای خود برای حضور نظامی در سوریه و مشارکت فعال در بازسازی این کشور پرده برداشت. با توجه به قدرت عظیم مالی و نفوذ چین، با ورود پکن به بازسازی سوریه جای جمهوری اسلامی، که خود با مشکلات اقتصادی و کمبود سرمایهگذاری روبروست تنگتر از پیش میشود.
سنگاندازی سوریه، تکرار تجربه عراق
حسین سلاحورزی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران سوم آذر ماه به خبرگزاری ایلنا گفت: «به رغم اینکه ما با سوریه توافقنامه ترجیحی داریم و یک خط اعتباری یک میلیارد دلاری در اختیار آنها قرار دادیم اما سوریه در صادرات محصولات ایرانی یکسری محدودیتهایی ایجاد میکند که عملا نتوانیم جنس خود را صادر کنیم.»
سلاحورزی افزود که در حال حاضر بازار سوریه “توسط کالای قاچاق ترکیه اشباع شده” و سوریها نیز تمایل به مصرف آن کالاها را دارند.
در مورد عراق، کشور دیگری که جمهوری اسلامی در سالهای گذشته نیروی انسانی، تجهیزات نظامی و هزینههای مالی هنگفتی صرف آن کرده نیز وضعیت شبیه سوریه است.
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران میگوید ۷۵ درصد صادرات ایران به عراق محصولات لبنی است و ۵ برابر شدن تعرفه گمرکی برای این محصولات در چند هفته اخیر “اثر غیرقابل جبرانی بر صنعت لبنیات خواهد گذاشت و در ادامه شاهد ورشکسته شدن برخی از فعالان این حوزه خواهیم بود”.
چنین وضعیتی برای صادرات سیمان ایران به عراق نیز به وجود آمده و در عمل بازار عراق به سود کشورهایی مانند ترکیه، اردن و عربستان از دسترس صادرکنندگان ایرانی خارج شده است
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با ابراز گلایه از نبود رایزن اقتصادی ایران در سوریه، گفت: آقای بشار اسد در نشست با هیات پارلمانی ایران، تاکید داشت که ایران در راس همکاری اقتصادی سوریه است که با وجود این صحبت جای گریه دارد که ما هنوز در سوریه رایزن اقتصادی نداریم.
فلاحتپیشه: نداشتن رایزن اقتصادی در سوریه جای گریه دارد
به گزارش دیده بان ایران؛ حشمت الله فلاحت پیشه در گفتوگو با ایسنا، در توضیح سفر هیات پارلمانی ایران به سوریه، اظهار کرد: ماموریت هیات پارلمانی بررسی شرایط سوریه بعد از ثبات در تحولات میدانی و عمدتا در تمرکز در زمینه اقتصادی بود. واقعیت آن است که در حال حاضر ۶۵ درصد از خاک سوریه در دست دولت قرار دارد و ۲۰ تا ۲۵ درصد در اختیار کردها و مابقی آن نیز در اختیار ترکیه است. سیاستهایی که ترکیه در پیش گرفته است به خوبی نتوانسته است با تروریستها مقابله کند.
وی در ادامه صحبتهای خود اضافه کرد: با این حال دولت سوریه روند بازسازی را در پیش گرفته است که قرار است ایران در موضوعهای اقتصادی به سوریه به گونهای کمک کند که کمک های انجام شده جهت توسعه سوریه به عنوان حق الناس در قالب پروتکلهایی به خزانه ملت ایران برگردد. این برای ما مهم است و این موارد را در دیدار با بشار اسد هم ذکر کردیم.
وی یادآور شد: بنده در دیدار با آقای اسد ابراز گلایه کردم که ایران در صحنه جنگ سوریه صادقانه در کنار نیروهای سوری حضور داشت، اما در حال حاضر مجلس شورای اسلامی ایران از روند مناسب سازی اقتصادی و حضور ایران رضایت ندارد. پاسخ آقای اسد منصفانه بود. او تاکید کرد که ایران در راس همکاری های اقتصادی است و در همه زمینهها گسترش مناسبات راهبردی پیش میرود، اما بورکراسی در دو کشور مانع تحقق این امر شده است. در نهایت مقرر شد که کمیته مشترک بین ایران و سوریه برای پیگیری موضوعات تشکیل شود.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به جلساتش در سوریه، گفت: بنده ۶ جلسه با طرفهای سوری و ۱۵ جلسه نیز با طرف های ایرانی داشتم که قرار است در اولین فرصت جلساتی هم در تهران برگزار شود. در دیدار با نخست وزیر سوریه هم موارد را صریحا بیان کرده و به بررسی مسائل دو طرف و موانع پرداختیم که نخست وزیر سوریه برخی از موانع را مربوط به طرف ایرانی دانست.
وی در ادامه اضافه کرد: مقرر شد که از طریق سفیر ایران در سوریه هر هفته گزارشاتی به تهران درباره موانع موجود بر سر همکاریهای اقتصادی طرفین ارائه شود. همچنین تماس هایی با سفیر سوریه در تهران داشته باشیم و او مشکلات را بیان کرده تا رفع کنیم.
فلاحت پیشه گفت: در این سفر دیدارهایی با نمایندگان سازمان حج و زیارت داشته است و همچنین نشستهایی با مسئولان مناسبات اقتصادی کشور با سوریه، مسئولان و نمایندگان بانک مرکزی، قرارگاه سازندگی خاتم، مسئولان وزارت امور خارجه و ایرانیان مقیم سوریه و مسئولان آموزشی و تربیتی و سایر دستگاههای اطلاعاتی و امنیتی داشته است. طبق این جلسات بزرگترین نقطه ضعف آن است که ما هنوز رایزن اقتصادی نداریم. آن هم در شرایطی که سوریه بزرگترین پروتکل خارجی را با ایران بسته است. کل نیروهای سفارت ما ۸ نفر بوده که در بین آنها رایزن اقتصادی وجود ندارد.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با قدردانی از زحمات ترکابادی، سفیر ایران در سوریه، خاطرنشان کرد: آقای ترکابادی، سفیر فعال، بزرگوار و شریفی است که پا به پای هیاتها فعالیت میکند، اما در کل ۸ نیرو دارد که مجبور شده است مسئول امور فلسطین را به عنوان مسئول اقتصادی قرار دهد و حتی خود و کارشناسان دیگر را برای کارهای اقتصادی گذاشته است.
وی با اشاره به این که «همین وضع در عراق هم مشاهده میشود»، در این باره توضیح داد: در شرایطی که ترکیه در عراق دو یا سه رایزن اقتصادی دارد ما تنها یک رایزن داریم و این باعث شده است که فرصتها در عراق از بین برود. این مشکل هم در سوریه قابل پیشبینی است. لذا تعلل بیش از حد در امضای سند همکاری جامع راهبردی بین ایران و سوریه درست نیست. البته پیش نویس این سند امضا شده و قرار است که آقای جهانگیری سفری به سوریه داشته باشد، ولی باز هم به همین اندازه تعلل صحیح نمی باشد.
فلاحت پیشه خاطرنشان کرد: قراردادهایی در زمینه برخی از میادین نفتی و گازی سوریه و اراضی کشاورزی تصویب شده است، اما عملیاتی نشده است. طرف های سوری گلایه به حقی دارند که طرف مذاکره آنها در ایران روشن نیست.
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در جمع بندی، گفت: در شرایط کنونی کمیسیون امنیت ملی وظیفه خود می داند که این موضوعات را پیگیری کند چون سوری ها به وضوح صحبت از جان فشانی ایرانیان میکنند و میگویند تا سه سال اول جنگ سوریه، ایرانیان به تنهایی در کنار سوری ها بودند و زمانی که تروریستها تنها ۸۰۰ متر باقی مانده بود که به کاخ بشار اسد برسند، ایرانیان از دمشق دفاع کرده و اجازه این کار را ندادند.
به گفته وی ایران در عرصه اقتصادی سوریه به هیچ وجه همچون عرصه مستشاری نظامی عمل نکرده است، لذا ممکن است اتفاقی که در عرصه اقتصادی عراق رخ داد به شکل بدتر در سوریه شکل گیرد. باید تصمیم اساسی در ایران گرفته شود.
گفتنی است هیات پارلمانی ایران به ریاست فلاحت پیشه و با حضور محمد ابراهیم رضایی ، قاسم جاسمی و محمد بیرانوندی سفری سه روزه به سوریه داشته و در جریان آن با مقامات سوریه دیدار و گفتوگو کرد.