پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ مقامات ایرانی از همه جریان ها و گروه ها ، ظاهرا بدحجابی و موتورسواری بانوان را خط قرمز نظام میدانند و با شعار مبارزه با آن امنیت روانی جامعه را نشانه گرفته اند
نگرانی مقامات ایران درباره حجاب زنان دیگر از «بدحجابی» فراتر رفته و اکنون به نگرانی برای «بیحجابی» رسیده است. به همین دلیل است که حالا دیگر در اخبار مربوط به برخورد با زنان به دلیل حجاب، از عبارت بیحجابی بیشتر استفاده میشود. جانشین معاون حقوقی و امور مجلس نیروی انتظامی گفته که امروز نیروی انتظامی نه با بدحجابی بلکه با بیحجابی برخورد میکند.
قانون ایران بین بدحجابی و بیحجابی تفاوت قائل شده و براساس تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی، این تنها بیحجابی است که در قانون مجازات اسلامی جرمانگاری شده است. بر اساس تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی، زنانی که بدون حجاب در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند، به حبس از ۱۰روز تا ۲ ماه یا از ۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار ریال جزای نقدی محکوم میشوند.
درباره بدحجابی نص صریحی در قانون مبنی بر جرمانگاری آن وجود ندارد اما مقامات انتظامی و قضایی، بدحجابی را براساس صدر ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی که میگوید «هر کس علناً در انظار و اماکن عمومی و معابر تظاهر به عمل حرامی نماید، علاوه بر کیفر عمل به حبس از ده روز تا دو ماه یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم میگردد» جرم میدانند، زیرا آن را تظاهر به عمل حرام تلقی میکنند.
سلیمان ملکزاده، معاون حقوقی و امور مجلس گفته این تبصره مربوط به حجاب شرعی است و ربطی به داشتن و نداشتن روسری ندارد بر اساس آن بیرون بودن مو نیز اشکال دارد. همچنین برای دختران ۹ سال و بیشتر هم باید این قانون اجرا شود.
او جرم را فعل یا ترک فعلی دانسته که قانون برای آن مجازات تعیین کرده است و گفته در نهایت بر اساس شرایط مجرم و تصمیم محاکم قضایی، «مجرم» به یکی از این دو مجازات محکوم میشود.
به گفته معاون حقوقی و امور مجلس نیروی انتظامی، اگر فردی در ملاءعام مرتکب رفتاری شود که قانونگذار آن را جرم دانسته، نیروی انتظامی به عنوان ضابط دستگاه قضایی موظف است با جرم مشهود برخورد کند. بدین ترتیب نیروی انتظامی مبارزه با حجاب اجباری را که در ایران حاکم است، معادل «فساد و فحشا» دانسته است. «تشویق به فساد»، «عدم رعایت حجاب شرعی» و «تظاهر به عمل حرام» اتهاماتی هستند که زنان معترض به حجاب اجباری با آنها روبهرو میشوند.
در چند سال اخیر به دلیل فراگیرتر شدن اعتراضات زنان علیه حجاب اجباری، مقاومت زنان از حد بدحجابی فراتر رفته و بنا بر گزارشها، نه تنها عدهای از آنان رسما در کمیپنهای ضدحجاب اجباری فعال شدهاند و در قالب حرکتهای اعتراضی دختران خیابان انقلاب یا چهارشنبههای سفید مبارزه میکنند، که تعداد زیادی از آنها به عنوان شهروندانی عادی در اماکن عمومی، خیابانها، خودروها و کافیشاپها و رستورانها، روسری خود را از سر برمیدارند.
اوایل اردیبهشت سال جاری، فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی (ناجا) از «تشدید» طرحهای امنیت اخلاقی و اجتماعی «به درخواست مردم» خبر داد. «طرح ارتقای امنیت اجتماعی» نام رسمی طرح پلیس گشت ارشاد و دستگیری «اراذل و اوباش» است که در دوران نخست ریاستجمهوری محمود احمدینژاد پس از تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به اجرا درآمد.
طرح گشت ارشاد پوشش مردم به ویژه پوشش زنان را کنترل میکند. به گواه ناظران، مردم از طرح گشت ارشاد راضی نیستند و برخوردهای ماموران گشت ارشاد بارها به درگیری و رودرویی مردم و ماموران انجامیده است.
با این حال به نظر میرسد فراگیر شدن اعتراضات آشکار زنان، مقامات ایران را واداشته که علاوه بر شیوههای سنتی برخورد با زنان، شیوههای تازهای هم اعمال کنند یا برخوردهای قضایی را تشدید کنند.
بر همین اساس است که در حال حاضر، چند نفر از زنانی که از مدتی قبل به اتهام اعتراض علیه حجاب اجباری دستگیر شدهاند، در بازداشت باقی ماندهاند. مژگان کشاورز معروف به مایا یکی از زنان معترض به حجاب اجباری روز گذشته پنجشنبه ۵ اردیبهشت بازداشت شد. او به همراه یاسمن آریانی و مادرش منیره عربشاهی از فعالان معترض به حجاب اجباری در کمپین چهارشنبههای سفید بودند. آنها در یکی از اقدامات خود در مترو به زنان با ححاب گل هدیه دادند و از آنها دعوت کردند که علیه زنانی که حجاب نمیخواهند رفتار نکنند.
تاکنون بسیاری از زنان و مردان معترض به حجاب اجباری بازداشت شده و احکام زندان و جریمه نقدی دریافت کردهاند.
نرگس حسینی، شاپرک شجریزاده، مریم شریعتمداری، یاسمن آریانی از جمله این افراد هستند. همچینن نسرین ستوده وکیل سه نفر از این دختران خیابان انقلاب نیز پس از بازداشت متهم به «تشویق به فساد و فحشا» از طریق وکالت پرونده دختران خیابان انقلاب، گل گذاشتن بر روی دکلهای پست (جای که دختران خیابان انقلاب بر بالای آن روسریهای خود را از سر برداشتند) شده و برای این اتهام به ۱۲ سال زندان تعزیری محکوم شده است.
طرح «ناظر»
ماه گذشته ماجرای ارسال پیامک برای دارندگان خودرو برای مراجعه به پلیس امنیت و تجمع تعداد قابل توجهی از شهروندان در خیابان وزرای تهران خبرساز شد. ملکزاده از نام این طرح هم پرده برمیدارد: طرح «ناظر» که به گفته او در برخورد با بی حجابی در وسایل نقلیه با هماهنگی مراجع قضایی و در پی مطالبات مردمی آحاد جامعه خصوصا «خانوادههای شهدا» کلید زده شده و چنانچه رانندگان یا سرنشینان یک خودرو «کشف حجاب» کرده باشند، در ابتدا برای آنها پیامک ارسال میشود تا به پلیس امنیت اخلاقی مراجعه کنند.
عکس از آرشیو
به گفته جانشین معاون حقوقی و امور مجلس نیروی انتظامی، پس از مراجعه افراد نیروی انتظامی موظف به بررسی موضوع است تا «تعمدی» بودن یا نبودن آن مشخص شود و اگر به گفته این مقام انتظام فرد «متجری» باشد، پلیس پیگیری میکند و تعهدات لازم را از افراد میگیرد و در صورت تکرار برای تصمیم گیری به مراجع قضایی معرفی میشود.
ملک زاده همچنین گفته: «برخی افراد که به قانون توجه نمیکنند و بدون حجاب در معابر و مکانهای عمومی ظاهر میشوند، در ابتدا مورد تذکر قرار میگیرند، ما نیز به عنوان آمر به معروف و ناهی از منکر و طبق قانون باید آنها را پس از تذکر، راهنمایی و ارشاد کنیم چراکه برخی از نوجوانان از سر ناآگاهی مرتکب برخی رفتارها میشوند.»
ملکزاده گفته اگر فرد اظهار پشیمانی کند، با یک بار تذکر و تعهد گرفتن مشکل رفع میشود، اما اصرار بر جرم «بیحجابی» «نشان دهنده این است که شخص بیاطلاع از موضوع نیست و عمدا رفتار مجرمانه خود را تکرار میکند.»
به گفته این مقام انتظامی، اگر فرد پس از چند مرتبه ارسال پیامک به پلیس امنیت اخلاقی مراجعه نکند این نیرو نیز با هماهنگی دستگاه قضایی اجازه دارد که خودروی فرد را توقیف کند.
اجرای این طرحها در کنار تاکید لفظی مقامات قضایی، انتظامی و روحانیون بر مبارزه با بدحجابی و بیحجابی، نشان میدهد که جمهوری اسلامی بر سر هر چیزی «مذاکره» کند، بر سر حجاب قصد مذاکره ندارد.
در چند سال گذشته، موتورسواری زنان طرفداران مخصوص خود را پیدا کرده است، تا آنجا که حتی شاهد حضور موتورسواران زن در فیلمها و سریالها هم هستیم. با بیشتر دیده شدن زنان موتورسوار در جامعه اختلاف نظرهایی در میان مردم ایجاد شده است، قانون نیز مخالف موتورسواری زنان است. خبرنگار انصاف نیوز در این مورد با یک موتورسوار زن و سامان صباحی، مربی موتورسواری گفتوگو کرده است.
افزایش حضور زنان در اجتماع با افزایش استفادهی آنها از وسایل حمل و نقل شخصی همراه بوده است. در ابتدا مخالفتهای شرعی و عرفی در مورد رانندگی زنان هم وجود داشت اما با گذشت زمان این مخالفتها کاهش یافت و امروز دیگر زنان نه تنها بطور معمول رانندگی میکنند بلکه حتی امروز رانندهی اتوبوس و رانندهی کامیون زن هم داریم. با اینحال همچنان روزانه شاهد برخورد نامناسب بعضی رانندگان مرد با زنان راننده هستیم. یکی از این مردان محمد رانندهِی کرجی است که در این باره به خبرنگار انصاف نیوز میگوید: «زنها چون میترسند نمیتوانند رانندههای خوبی شوند. به همین خاطر مردها هم به آنها راه نمیدهند. اما الان یک سری از زنها واقعا رانندههای قابلی شدند و حتی از خیلی از مردها بهتر میرانند، ما الان حتی راننده کامیون خانم هم داریم.»
موضوع دوچرخه سواری زنان هم در چند سال گذشته تغییر و تحولات بسیاری داشته است، به طوری که چند سال پیش دوچرخه سواری زنان در انظار عمومی، عملی ناشایست و شاید از دید برخی حتی بهلحاظ شرعی هم غیرقابل قبول میآمد و در برخی موارد ممکن بود برخوردی قانونی هم با آن صورت گیرد، در حالی که امروزه با وجود شرکتهای مختلف دوچرخهسواری، دوچرخهسواران زن بسیاری در سطح شهر دیده میشوند. حال موتورسواری زنان نیز گویی درحال طی کردن همین راه است. از نظر قانونی با توجه به تبصره مادهی ۲۰ قانون تخلفات راهنمایی و رانندگی، گرفتن گواهینامه موتور سیکلت به مردان اختصاص دارد و زنان حق گرفتن گواهینامه موتور سیکلت ندارند.
بعضی از مراجع تقلید موتور سواری زنان را در میان بانوان بدون مشکل و در میان نامحرم حرام دانستهاند. با این وجود حجت الاسلام و المسلمین محمد نصر اصفهانی، در اینباره درگفتوگویی که در سایت او منتشر شده گفته است: «بنده بین دوچرخه سواری، موتورسیکلت سواری و رانندگی ماشین تفاوتی قائل نیستم، زمانی که شرایط مربوط به پوشش رعایت شده باشد، اصل رانندگی دوچرخه سواری، موتورسیکلت سواری و رانندگی ماشین اشکالی نخواهد داشت و کار پسندیدهای هم هست.»
اصفهانی همچنین در ادامهی آن گفتوگو اضافه کرده است: «قرآن در مورد ممنوعیت و حرمت دوچرخهسواری بانوان، ساکت است. چنانکه از بیان حکم سوار شدن آنان بر اسب و شتر و استر هم ساکت است. سنت قطعی هم در این مورد وجود ندارد. مردم در اینگونه امور به عرف خود عمل میکردهاند، بنابراین از نظر قرآن و سنت قطعی، دوچرخه سواری و موتورسیکلت سواری بانوان، منعی ندارد و این کار فینفسه بیاشکال است.»
بازخورد موتورسواری زنان در جامعه
موتورسواری در جامعه با برخوردهای مختلفی همراه است. پذیرفتن حضور زنان در این عرصه هم برای بعضیها دشوار به نظر میرسد. حسین موتورسوار تهرانی به خبرنگار انصاف نیوز گفت: «موتورسواری که بچهبازی نیست، هر کسی بتواند انجام دهد. زنها رانندگی را به زور انجام میدهند، بعد الان بیایند و موتور هم سوار شوند! معلوم نیست چقدر تصادف تو شهر اتفاق میافتد.»
برخی از زنان هم در مورد این موضوع با مردان هم عقیده هستند. سحر زنی شاغل در تهران است که دربارهی این موضوع میگوید: «موتور کلا وسیلهی خطرناکی است، فارغ از اینکه مردها در کل اجازهی رانندگی به زنها نمیدهند، خود موتور هیچ ایمنی ندارد و به نظرم برای زنها خطرناک است.»
عدهای اما با اصل موتورسواری زنان مخالفتی ندارند؛ البته معتقدند که باید در پیستها و مکانهایی که برای آنها تعبیه میشود موتورسواری کنند. مرتضی دیگر موتورسوار تهرانی در این مورد میگوید: « فکر کنم در این دوره و زمانه زنها دیگر همه کاری میتوانند بکنند، ولی خب جامعهی ما آمادهی قبول حضور این زنها در سطح شهر نیست. به نظرم موتورسواریشان به خودی خود مشکلی ندارد اما خب در سطح شهر نمیشود که موتورسواری بکنند.»
عده ی دیگری هم هستند که موافق حضور موتورسواران زن در سطح شهر هستند و معتقدند که زنان باید تابوی این مساله را هم بشکنند و جامعه هم بالاخره حضور زنان در این عرصه را میپذیرد. میلاد جوان موتورسوار کرجی دربارهی حضور زنان در سطح شهر گفت: «الان دیگر زن جدا، مرد جدا معنی ندارد و تقریبا زنها در همه چیز با مردها برابرند و همه جا هستند. به نظرم موتورسواری زنها در ابتدا ممکن است مشکل ساز شود ولی در آخر همه قبول میکنند؛ مثل رانندگیشان یا شاغل بودنشان.»
سارا یکی ازدانشجویان دانشگاه علامه طباطبایی دربارهی این موضوع میگوید: «در حال حاضر موتورسواری برای مردها کاملا قانونی و راحت است و باید برای زنها هم همینطور باشد. زنها در طول تاریخ نشان دادند که میتوانند همپای مردها و حتی بعضی وقتها بهتر از آنها باشند.»
متقاضیان آموزش موتورسواری افزایش پیدا کردهاند
مدیر یکی از آموزشگاههای موتورسواری به خبرنگار انصاف نیوز گفت: «آموزش به بانوان ممنوع است و ما امکانش را نداریم، البته مراجعان نسبت به سالهای گذشته افزایش پیدا کرده اما فقط مربیان خصوصی امکان آموزش دارند.»
سامان صباحی مربی این رشته میگوید: «آموزش به خانمها زیر نظر فدراسیون موتورسواری صورت میگیرد و بعد از پایان دورهی آموزشی طبق قوانین جمهوری اسلامی به آنها «گواهی ریس» داده میشود که فقط میتوانند در پیست از آن استفاده کنند.»
وی در رابطه با میزان مراجعان نیز توضیح میدهد: «تعداد مراجعان برای آموزش موتورسواری افزایش پیدا کرده است و در همهی سنین هم هستند، من شاگرد ۱۸ ساله هم داشتم، شاگرد ۴۵ ساله هم داشتهام.»
صباحی دربارهی استعداد زنان در این زمینه و پوشش آنها میگوید: «من هم شاگرد آقا دارم و هم خانم، هیچ فرقی با هم در میزان استعداد ندارند. از نظر پوششی هم یکسان هستند و هردو پوشش کاملا پوشیده دارند.»
گواهینامهی موتورسواری برای زنان تنها برای شرکت در مسابقات داده میشود و امکان موتورسواری برای خانمها در سطح شهر وجود ندارد. به همین دلیل آنها از موتورها و اسکوترهای برقی که راندن آنها نیاز به گواهینامه ندارد استفاده میکنند.
مرتضی رفیعی، فروشندهی موتور دربارهی فروش موتورهای برقی میگوید: «برای فروش موتور به خانمها حتما باید مدرک از فدراسیون بیاورند اما برای موتور برقی بدون مدرک میفروشیم که البته فروش آنچنانی نداشته و از زمانی که موتور برقی داخل ایران آمده شاید دوسال هم نگذرد و کلا در این مدت ما ۱۰_۱۲ تا فروخته باشیم. اکثرا هم کوچک و جمع وجور میخرند.»
بسیاری از زنها دوست دارند سوار شنوند اما از بازخورد دیگران میترسند
خبرنگار انصاف نیوز با شیرین یکی از زنان موتورسوار در شهر تهران مصاحبه ای کرده است .شیرین در پاسخ به اینکه احساسش ازموتورسواری چیست گفت: «خیلی احساس خوبی است که پشت موتور مینشینم. تعداد دفعاتی که خودم نشستم وهمسرم نبوده خیلی زیاد نبود، شاید ۱۰-۱۵ بار باشه، ولی خیلی احساس خوبی داره چون یک چیزی است که برای ما منع بیمنطق قانونی داره و وقتی یک جوری بدون اینکه بی قانونی کرده باشی بتونی اون کارد رو انجام بدی خیلی احساس رضایت برای آدم بوجود میاره.
این موتور های برقیه اسکوتر برقی محسوب میشن و گواهینامه موتور لازم ندارند موتورشونم پایین تر ۱۵۰۰واته پس منع قانونی نداره و مثل دوچرخه سواری میمونه.»
شیرین همچنین درپاسخ به این سوال که خانواده ودوستانش چه واکنشی نسبت به این موضوع نشان دادهاند نیز گفت: «پدرم بار اولی که دید خیلی خوشش اومد و لبخند رضایت داشت از اینکه «چقدر جذابه که دخترم داره وسیله نقلیهای استفاده میکنه که تو شهر باب نیست و اینکه تعجب برانگیزه که دختر من داره این کار رو میکنه» خیلی احساس خوبی داشت. ترغیب شد و خودش هم خرید و بقیهی خانمها را هم تشویق میکند که موتور سوار شوند. خیلی بازخورد خوبی در خانواده داشتم.
دوستان و یک سری آشناها هستند که میپرسند «یعنی ما هم میتونیم سوارشیم؟ گیر نمیدن بهت؟: وقتی میفهمند که مشکلی ندارد میگویند ما هم میخواهیم بخریم،یکی میگوید «شوهرم نمیذاره»، یکی میگوید «بابام نمیذاره» یعنی اشتیاق این را دارند و برایشان جذاب است اما گاردی دارند که اگر ما سوار شویم بقیه چه کار میکنند و چه میگویند.»
شیرین دربارهی برخورد مردان در خیابانها نیز گفت: «گاهی درمورد آقایان به مشکل خوردم، اما بیشتر از اینکه به مشکل بخورم دمت گرم گفتنهایشان را شنیدم؛ بعضی میخواستند عکس و فیلم بگیرند و خیلی برایشان تعجب برانگیز و جالب بود؛ اما از طرف دیگر آدمی که یک دفعه لایی کشیده وخواسته اذیت بکند هم بوده، البته خیلی خیلی خیلی کم. بیشتر برایشان جالب و تعجب برانگیز است و گاهی سوال میپرسند که «چطوریه که تو سوار موتور شدی؟»
شیرین درپاسخ به اینکه آیا موتورسواری برای خانمها مشکلساز است گفت: «معمولا خانمهای موتورسوار هیچ مشکلی ندارند و خیلی هم خوب است؛ مثل این میماند که راجع به رانندگی خانمها با ماشین سوال بپرسید. من هیچوقت نه این منع را فهمیدم و نه کنترلش را، چیز عجیبی است که بگوییم فقط مردان قوی هیکل میتوانند؛ این درست نیست چون پسربچههای لاغر اندام هم سوار میشوند، پس به نظرم یک خانم هم میتواند موتور را کنترل کند و هیچ فرقی با یک مرد ندارد.
خانم موتور سوار ،خانم دوچرخه سوار ،خانم ماشین سوار هیچ فرقی ندارند. ما خانمهای موتورسوار حرفهای داریم که موتورهای سنگین سوار میشوند و آموزش دیدند؛ اینها که موتور محسوب نمیشوند و سرعتشان هم چون بالا نیست راندنشان هیچ مشکلی ندارد.»
بازار کاری که زنان در آن جایی ندارند
با این وجود، زنان در این زمینه هنوز هم با مشکلاتی درگیر هستند و حتی در مشاغلی که با موتورسواری مرتبط باشند امکان کار ندارند، خانم احمدی یکی از پشتیبانهای الوپیک دراین مورد به خبرنگار انصاف نیوز گفت: «ما برای موتور، استخدام خانم نداریم و فقط استخدام وانت و سواری داریم، موتورهای برقی هم به خاطر نداشتن پلاک و هویت به کار گرفته نمیشوند.»