مطهره کاویانی
ایران و اروپا در موضوع مشخص اینستکس و همچنین تصویب کنوانسیونهای مرتبط با FATF اختلافاتی دارند که غیر قابل انکار است.
در حالی که وضعیت برجام به گونه ای است که اروپا از سازوکار مالی اینستکس رونمایی کرده ولی ایران و امریکا همچنان در فضای منازعه آمیزی به سر می برند، سوالی که مطرح شده این است که آیا احتمال دارد ایران با ارزیابی وضعیت موجود به این نتیجه برسد که باید از برجام خارج شود؟ مهمترین دلیلی که ایران همچنان راغب بوده است در برجام بماند شکاف میان اروپا و آمریکا و قول اروپا برای حفظ منافع ایران در برجام بوده است .طبیعتا اگر این دلیل برای ایران از بین رفته باشد به احتمال زیاد گزینه خروج از برجام به گزینه مهمتری روی میز مقامات ایرانی تبدیل می شود.
ایران در حالی وارد جشنهای چهل سالگی پیروی انقلابش می شود که در نتیجه تاخیر قاره پیر در وفای به التزاماتش در مورد جبران خسارتهای تهران پس از خروج آمریکا از برجام، در میان موجی از بدبینی نسبت به اروپایی ها قرار دارد.
این نگاه نشان می دهد احتمال خروج ایران از برجام صفر نیست و بستگی به متغیرهایی دارد که کشورهای باقی مانده در برجام و همچنین ایالات متحده امریکا بازیگر نقش آن هستند. همچنین نشانه هایی در داخل نشان می دهد این موضوع در ذهن مقامات ایران وجود دارد. نشانه هایی که از روند تصویب کنوانسیون پالرمو و CFT در مجمع تشخیص مصلحت دیده می شود.
در حالی که برخی افراد چون احمد توکلی از حامیان تصویب این کنوانسیون ها بودند اما به نظر می رسد به تازگی نظر آنها هم تغییر کرده است. توکلی در توئیتی نوشت: درباره پذیرش FATF ابهام داشتم اما بیانیه وقیحانه اروپا و شرایط تحقیرآمیزش برای تجارت با ایران در اینستکس، نشان داد در مقابل مستکبران، هرچه کوتاه بیاییم، طلبکارتر و گستاختر میشوند و پایانی هم ندارد. تجربه و منطق میگوید التماس از متکبر، معیشت را بر مردم تنگتر خواهدکرد.
در این باره همچنین محمدباقر قالیباف یکی دیگر از اعضای مجمع در سخنانی گفت: FATF با مبانی اندیشهای ما تفاوت داشته و آمریکا و دیگر کشورها با تحمیل این لوایح میخواهند تمامی کشورها را با هر گرایشی، کنترل کرده و آنان را از اقتصاد جهانی محروم کنند.
در متن بیانیه مشترک سه کشور اروپایی بهدنبال راهاندازی رسمی کانال ویژه مالی آمده است: اینستکس با رعایت دقیقترین استانداردهای جهانی در زمینه مبارزه علیه پولشویی، تأمین مالی تروریسم (AML/CFT) و نیز با رعایت تحریمهای اتحادیه اروپا و سازمان ملل عمل خواهد کرد. در این راستا، ای۳ انتظار دارد که ایران هر چه سریعتر به تمامی تعهدات خود در چهارچوب مفاد افایتیاف عمل کند.
از طرفی با توجه به استقبال کم نشاط ایران از این سازوکار و برخی مسائل دیگر داخلی این گمانه زنی وجود دارد که با وجود رونمایی از اینستکس،عملیاتی شدن آن نیز چند ماهی به طول بینجامد. اینکه ابتدا شرکتها و موسسات مالی دو طرف اعلام آمادگی کنند، پس از آن کالاهای پزشکی و بدون ریسک رد و بدل شود و پس از آن مراحلی جدی تر را شاهد باشیم، این روند را می طلبد که چندین ماه طرفین وارد گفت و گو و مبادلات ابتدایی شوند.
مجموعه این شرایط نشان میدهد ایران و اروپا در موضوع مشخص اینستکس و همچنین تصویب کنوانسیونهای مرتبط با FATF اختلافاتی دارند که غیر قابل انکار است. اینکه تصویب این لوایح در مسیر خود با مشکلاتی روبرو است و پس از اختلافات بین مجلس و شورای نگهبان، حالا اعضای مجمع تشخیص هم نظر مثبتی به آن ندارند. از سویی دیگر اروپایی ها ادبیات خاصی را در رابطه با بیانیه پس از رونمایی اینستکس بکار بردند که هر چند به کلمه انتظار اشاره شده، ولی این لوایح برای آنها مهم است.
با این تفاسیر باید گفت ایران می تواند به این نتیجه برسد که اروپایی ها ن
می توانند خروج امریکا از برجام را پوشش دهند و حمایت سیاسی به تنهایی برای آنها کافی نیست. این در حالی است در بیانیه اخیر اروپایی ها ادبیات سخت تری در رابطه با مسائل موشکی، حقوق بشر و نفوذ منطقه ای ایران استفاده شده است و حمایت سیاسی آنها نیز حالتی شکننده دارد.
اگر خبری در مورد خروج ایران از برجام بشنویم هر چند خبر شگفت برای دنیا خواهد بود ولی ایران این موضوع را از همان روز خروج امریکا از برجام روی میز خود قرار داده بود. حالا باید منتظر باشیم ببینیم در کنار هم قرار گرفتن متغیرهای مختلف دیگر اعم از متغیرهای داخلی و خارجی چه تاثیری می تواند روی تصمیم ایران بگذارد.
اما بعد از خروج ایران از برجام چه اتفاقاتی خواهد افتاد؟؟
این روزها بعد از خروج ایالات متحده از توافق هستهای، یکی از موضوعاتی که از سوی طیف تندرو در کشور مطرح میشود خروج ایران از برجام است. آنها بر این باورند که مذاکره با دیگر کشورهای طرف توافق به هدر دادن زمان است و بهترین واکنش به تصمیم دونالد ترامپ اقدام مشابه است.
در مسئلهبرجام ابتدا باید بررسی شود که آیا خروج ایالات متحده به معنی پایان این توافقنامه است یا خیر؟ اما در واقع تصمیم ترامپ به معنی پایان برجام نیست. زیرا مجموعهای از تعهدات بینالمللی ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ وجود دارد که آمریکا و تمام کشورهای طرف توافق را موظف میکند به آنها عمل کنند و اینکه آمریکا از این توافقنامه خارج شده است به معنی آن نیست که باقی کشورها به خصوص کشورهایی که به آن رای دادهاند هم موظف هستند به تعهدات خود عمل نکنند. به هرحال برجام یک سند بینالمللی است که دیگر کشورها را موظف به اجرای تعهدات خود میکند و حالا که ایالات متحده از آن خارج شده، صرفا به معنی این است که او قصد ندارد به این تعهدات عمل کند.
نکته دوم این است که به هرحال ایران در تلاش است تا نشان دهد که طرف صادق در توافق نامه ما هستیم و با وجود اینکه آمریکا سالها تلاش کرده به جامعه بینالملل این را القا کند که ایران فریبکار است، حالا قصد ندارد بر توافق انجام شده پایبند بماند و به تعهدات خود عمل کند و این یک راه ساده است که ایران باید برود. زیرا الان دنیا دیدند که آژانس بینالمللی هستهای یازده بار پایبندی ایران را تائید کرده است و طرف دروغگو و فریبکار ایالات متحده است؛ بنابراین لازم است که ایران به اجرای برجام تاکید کند.
نکته سوم این است که آیا با اتفاق اخیر اتحادیه اروپا میتواند به برجام پایبند باشد یا خیر؟ پاسخ این سوال این است که آنها با توجه به موضعگیریهایشان، میخواهند که در راستای منافع خود و جهان در برجام بمانند، اما اینکه آیا آنها قادر هستند در برابر تحریمهای ثانویه آمریکا مقاومت کنند، خیلی بعید است. زیرا آنها با توجه به معاملات اقتصادی گستردهای که با آمریکا دارند، نشان دادهاند که نمیتوانند قید آن را بزنند و به سمت ایران بیایند که منافع کمتری برای آنها دارد.
بنابراین حالا این سوال مطرح میشود که اگر اروپا در برابر مواضع آمریکا در خصوص برجام کوتاه بیاید، قصد دارد در موارد مشابه هم همینکار را انجام دهد؟ زیرا نمونههای مشابهی مانند پیمان آب و هوا وجود دارد دارد که ایالات متحده قصد ندارد به آنها هم متعهد بماند حالا آیا اروپا دربرابر آنها هم کوتاه میآید یا با توجه به منافع بلند مدتی که دارد، در برابر تصمیمات ترامپپ مقاومت میکند؟ این هنوز مشخص نیست و باید صبر کرد دید آنها چه تصمیمی اتخاذ میکنند.
اما در شرایط فعلی مهم این است که ایران به گونهای عمل کند که هم افکار عمومی جهان و هم داخل کشور را قانع کند که ما تمام تلاش خود را انجام دادیم تا این توافق پابرجا بماند و به دنبال صلح و آرامش بوده است. حالا توپ در زمین اروپا است که آیا میخواهد در این مسیر ایران را همراهی کند یا خیر؟ که البته با توجه به اتفاقات اخیر در این باره تردیدهای جدی وجود دارد. با تمام این مسائل آنچه که ایران انجام میدهد کار درستی است و باید این مسیر را ادامه دهد و خروج از برجام در این مرحله اصلا معنا ندارد.
ایران باید یکی تعامل مثبت و مفید با اروپا و چین و روسیه ایجاد کند که بتواند آمریکا را در انزوا قرار دهد. نمیتوان نادیده گرفت که الان آمریکا دارای قدرت و نفوذ است و با تمام توان به دنبال این است که اروپا و تمام کشورهای حامی برجام را تحت فشار قرار دهد؛ بنابراین در این موقعیت ایران نباید تصمیم عجولانه بگیرد و از برجام خارج شود و بهتر است به دنبال تامین منافعش باشد، اما در این میان به دنبال یک راه جایگزین هم باید باشد، زیرا نمیتوان روی هیچ کدام از کشورهای اروپایی و روسیه و چین حساب کند.
به هر حال واضح است که ما منافعمان در وجود برجام و ماندن در آن است، اما نباید چشممان را روی واقعیتها ببندیم. به همین دلیل ایران باید به دنبال راههای جایگزین باشد، اما تا آن زمان تصمیم به خروج از برجام به ضرر ما خواهد بود و فعلا باید به دنبال یک راه حل مشترک با اروپا باشیم.
اگر ایران از برجام خارج شود در این وضعیت قطعنامه ۱۹۲۹ برمیگردد که از همه قطعنامههای دیگر برای ایران سختتر و خطرناکتر خواهد بود و ایران نمیتواند از پس آن بربیاید. این قطعنامه تمام قطعنامههای قبلی را پشتیبانی میکند و میتواند ایران را با مشکلات جدی مواجه کند. زیرا در آن ایران را به عنوان یک خطر برای جهان معرفی و قلمداد کرده است؛ لذا نباید اجازه دهیم کار به آنجا برسد و الان باید به دنبال راهحل مشترک با اروپا و چین و روسیه باشیم.»