فایل صوتی ظریف و احتمالات منطقی!
✍️احمد زیدآبادی
برای کسانی که سیاست رسمی جمهوری اسلامی در خاورمیانه را از نزدیک دنبال کردهاند، مصاحبۀ دکتر ظریف با سعید لیلاز که به رسانهها درز پیدا کرده است، نکتۀ شگفتانگیز و محرمانۀ چندانی ندارد.
نوع لحن و بیان ظریف در آن مصاحبه نیز خیلی غریب نیست، زیرا ماجرای قهر او پس از دعوت بشار اسد به تهران به روشنی نشان داد که نقش وزیر خارجه در سیاست منطقهای و جهانی جمهوری اسلامی تا چه میزان است و او خود تا چه اندازه از این نقش ناراضی و عصبانی است.
فایل این مصاحبه نیز طبعاً از نوع اسناد محرمانه یا فوقمحرمانه یا سرّی نبوده است که لازم آید در گاوصندوقی دست نیافتنی نگهداری شود، زیرا راز مگویی در آن افشاء نشده و کم و بیش شبیه بسیاری از مصاحبههایی است که عموم مسئولان کشور از جناحهای مختلف با روزنامهنگاران انجام میدهند و در آخر هم تأکید میکنند که در صورت انتشار، فلان واژه یا جمله یا عبارت از آن حذف شود!
با این همه، مصلحت سنجیهای رایج در نظام جمهوری اسلامی، ایجاب میکرد که این مصاحبه در شرایط کنونی بدون حذف برخی عبارات آن، انتشار علنی پیدا نکند که پیدا کرده است.
احتمالاً طبق روال معمول در کشور ما، در مورد اینکه چه کسانی و به چه منظوری این فایل صوتی را به رسانهها درز دادهاند، دعوای جناحی بالا میگیرد و هر جناحی، جناح رقیب را بدین کار متهم و در بارۀ اهدافش گمانهزنی و بعضاً افسانهپردازی میکند.
در این میان، اصولگرایان قاعدتاً پای مدیران دولت روحانی را به میان میکشند و افشای فایل صوتی را به منازعۀ انتخاباتی ربط میدهند. پرسش اما این است که درز این مصاحبه، چه کمک انتخاباتی به جناح دولتی میکند؟ در واقع نه فقط کمکی نمیکند بلکه آنها را در برابر این چالش قرار میدهد که اگر آنان در حقیقت تا این اندازه دستشان از قدرت واقعی تهی است، پس چرا خود را ابزار دست دیگران کردهاند و از پستهایشان کنارهگیری نکردهاند؟ و مهمتر از این، اگر قصه همان است که ظریف در مصاحبه نقل کرده است، پس با چه انگیرهای بار دیگر اسب خود را برای رسیدن به پاستور زین کردهاند؟
از طرفی، دولتیها و برخی متحدان اصلاحطلب آنان نیز به نوبۀ خود، افشای فایل صوتی را به اصولگرایان نسبت خواهند داد با این استدلال که آنها از این طریق در صدد مسدود کردن راه ورود ظریف به انتخابات برآمدهاند و با این اقدام به احتمال کاندیداتوری او پایان دادهاند.
این استدلال علیالظاهر موجهتر است، اما به فرضِ تصمیم جدی ظریف برای ورود به صحنۀ انتخابات، آیا اصولگرایان راههای کم هزینهتری برای منع او از این اقدام در پیش نداشتند و حتماً باید فایلی از او را افشاء میکردند که افکار عمومی را نسبت به عملکردِ خود آنها در منطقه، بیش ار پیش بدبین و حساس کند؟
با این حساب، به نظر من، تصادف و یا کنجکاوی شخصی، بیش از وجود طرح و برنامهای حساب شده از سوی جناحهای سیاسی در افشای فایل مصاحبه نقش داشته است.
به هر حال، آنچه گفته شد “فرضهای منطقی” است، اما به نظرم مدتهاست که محاسبات منطقی ار دستور کار جناحها خارج شده و آنها بر مبنای فرضیههایی در کارِ هم میگذارند که نه فقط به عقل آدمیزاد که به عقل جن هم نمیرسد!
===
کدام بخش از حرفهای ظریف را نمیدانستیم؟
✍️صادق زیباکلام
گفتگویِ سه ساعته دکترظریف، جدای از برخی جزئیات که دکتر ظریف در گفتگوی چند ساعتهشان با آقای سعیدلیلاز فاش ساختند، کدام بخش از سخنان ایشان را نمیدانستیم؟
اینکه روسها تمایلی به بهبود روابط ایران و آمریکا ندارند را مانمیدانستیم؟
اینکه فرمانِ سیاست خارجیِ ما در سوریه، لبنان، یمن و…..در دست سپاه است و اساساً کل وزارت خارجه خدمتگزار سپاه قدس است را ما نمیدانستیم؟
اینکه تندروها و روسها هر تیغ و تیشهای که بدستشان رسید، بر سرِ راهِ برجام ریختند تا مبادا برجام، یکوقت موفق شده و در نتیجه آسیبی و خللی بر سرِ راهِ تداومِ «آمریکاستیزی» و «دشمنی با غرب» بوجود آورد را ما نمیدانستیم؟
اینکه در نتیجه ایدئولوژی «دشمنی باغرب»، پیوندی استراتژیک میان روسها و چینیها و تندروها بوجود آمده را نمیدانستیم؟
اینکه چهل و دوسال است، منافعِ ملّیِ کشور، فرع بر الویتهایِ ایدئولوژیکِ انقلابیون شده را نمیدانستیم؟
اینکه روسها، چشمِ دیدنِ ظریفِ میانه و در آمریکا تحصیل و زندگی کرده را ندارند، و ظریف هم متقابلا، جانکریِآمریکایی، که ظاهر و باطنش یکی است را به لاوروفِ روسی، که حاضر است، نیممیلیون سوری را فدای سرِ دیکتاتور بیرحمی بنام بشار اسد کرده و سوریه را با خاک یکسان نماید، ترجیح میدهد را ما نمیدانستیم؟
اینکه روسها، فرماندهانِ انقلابیِ سپاه قدس را به میانهروهایِ پراگماتیستِ در غرب تحصیلکرده، همچون ظریف، عراقچی یا تخت روانچی ترجیح میدهندرا ما نمیدانستیم؟
اینکه بخشِ انتخابیِ نظام، کارهایی نیست و در جریانِ اخبار و اطلاعات مهم کشور از جمله اصابت موشکهایِ سپاه به هواپیمایِ مسافربری اوکراین، حمله به عین الاسد، یا تلفات ما در سوریه و….. اساساً قرار نمیگیرد، خیلی حرف جدیدی بود؟
میماند فقط اینکه چه کسی، و چرا فایل را لو داد؟
===
ظریف و صحبت از موضع قدرت
✍️سعيد برزين
مهمترین تاثیر مصاحبه ظریف (با سعید لیلاز) علنی شدن نقش سپاه در سیاست خارجی و نیز کارشکنی روسیه در برجام است. روشن میکند که سپاه در سیاست خارجی دخالت میکند.
حالا، آیا این مصاحبه میتواند نقش سپاه را محدود کند؟ هنوز نمیتوان گفت اما قاعدتا ظریف با چنین نظری این مصاحبه را انجام داده و شاید پخش کرده. شاید امروز ظریف از کارشکنی سپاه در برجام کلافه است. هشدار میدهد که “دولت جوان و جهادی” بعدی سیاست خارجی را عامل میدانی سپاه خواهد کرد.
حالا ببینیم رهبر چطور بازی خواهد کرد. ساکت میشیند یا نه؟ اگر رهبر، در برابر انفجار تاسیسات هستهای و ترور مقامات سکوت کرده، اکنون هم سکوت خواهد کرد. واکنش نظام مهم است.
امروز پوشش صداوسیما از ظریف و برنامه هستهای مثبت بود و متلک لاتی معمول را نداشت.
اگر برجام به توافق برسد وضع ظریف قوی خواهد شد. حتی شاید برای ریاست جمهوری.
===
سردار علایی: انتشار سخنان ظریف نشان داد در ایران هیچ حرف محرمانه ای وجود ندارد /شاید باعث افزایش مشارکت انتخاباتی شود
سردار حسین علایی، نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه در واکنش به انتشار فایل صوتی ظریف گفت:
انتشار مصاحبه وزیر امور خارجه نشان داد که در ایران هیچ حرف و رفتار و عمل محرمانهای وجود ندارد.
هر سخنی که گفته شود برای عموم منتشر خواهد شد. بنابراین اگر قرار است حرفی منتشر نشود از ابتدا نباید بیان شود.
محتوای سخنان آقای ظریف، بیانگر آنست که اشکالات موجود در ساختار اداره کشور خود را در همه جا از جمله در سیاست خارجی و دیپلماسی نیز نشان میدهد.
به دلیل نارسایی های موجود در قانون اساسی و در سایر قوانین کشور، انسجام لازم در اداره کشور وجود ندارد.
دستگاههای موازی در همه حوزهها مشغول فعالیت هستند که گاهی به منافع ملی ضربات شدیدی وارد می آورند.
شاید انتشار این نوار بتواند دست اندرکاران اداره کشور را به چاره اندیشی در رفع این اشکالات وادار کند.
ممکن است توجه به سخنان آقای ظریف باعث افزایش مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری شود و مردم تلاش کنند تا حداقل بدترها انتخاب نشوند.
===
متکی :مصاحبه ظریف ترور سیاسی حاج قاسم بود
منوچهر متکی، وزیر امور خارجه احمدی نژاد:
این کلام آقای ظریف که گفته هیچوقت میدان فدای دیپلماسی نشده و این دیپلماسی است که فدای میدان شده نشان میدهد که ایشان نه از میدان برداشت و تعریف درستی دارد و نه از دیپلماسی.
کافی است ایشان به آمریکا نظری بیندازد و ببیند که میدان و دیپلماسی در آن چگونه با یک خط مشی و رویکرد شانه به شانه تکمیل کننده هم هستند.
گفتگوی حاج قاسم با پوتین و دعوت او به منازعه سوریه، تیر خلاصی بود برای اینکه روسیه را متقاعد کند به این میدان وارد شود. بسیار متأسفم که این مصاحبه برای کسی که آمریکا او را ترور نظامی کرد، یک «ترور سیاسی ناجوانمردانه» بود.
===
میدان بی دیپلماسی و دیپلماسی بی میدان امکان ندارد
✍️ محمدعلی ابطحی:
انتشار مصاحبه محرمانه و غیر آماده شده برای پخش آقای ظریف هیجان فراوانی در داخل و خارج ایجاد کرد.
اما با نگاه غیر هیجانی چند نکته مهم وجود دارد.
۱- طبیعی است که در همه دنیا اسناد و سخنان طبقه بندی شده برای تاریخ می ماند. انتشار این فایل محرمانه در این شرایط حتما با اغراض سیاسی بوده است.
من که شخصا بر این باورم که سطح متفاوت از درگیران سیاسی داخلی آن را نشر داده اند. نفوذ های وابسته به سیستم های امنیتی خارجی مثلا اسراییل.. مسیر خروج باید مسیر دزدیدن اسناد هسته ای از نزدیکی تهران و انتقال آن به اسراییل تلقى کرد. دو طرف به ظریف و سلیمانی ستم می کنند اگر این مصاحبه را در اختلافات داخلی خرج کنند.
۲- من کل فایل را گوش کردم. علیرغم تبلیغات و هیاهوهای فراوان حرف ویژه ای در آن نبود که به صورت کلی تا به حال گفته نشده باشند. عناوین این اختلاف نظر ها همیشه دو سوی تحلیل تحلیل گران را به خود مشغول داشته و ده ها مقاله و یادداشت از دو سو منتشر شده است. و البته شاید فقط کمی دیپلماتیک تر، این تحلیل ها از سوی وزیر خارجه و سایر تحلیل گران مطرح می شده است.
۳- میدان و دیپلماسی دو وادی متفاوت هستند. مسئول دیپلماسی باید از دیپلماسی و مسئول میدان باید از میدان دفاع کند. طبیعی ترین مساله این است که این دو باید مکمل هم باشند ولی لازم نیست که اختلاف نظر نداشته باشند.
مهم این است که میدان دار و دیپلمات باهم جلسات مرتب داشته باشند. دو سردار بزرگ دیپلماسی و میدان، جواد ظریف و شهید قاسم سلیمانی پشتوانه پیشرفت کشور بودند. به همین دلیل محبوبیت میدان دار به گفته آقای ظریف بنا به نظر سنجی های خارجی خیلی بیشتر بوده است.
یا به قول سردار دیپلماسی، دست بالا موفقیت در افغانستان به خاطر فعالیت های میدان دار بود. البته در مورد نقاط دیگر هم اختلاف نظر داشتنند و تعجب است اگر با هم اختلاف نمی داشتند.
۴- البته که ظریف خود را فدای رییسش کرد و اگرچه مجری خط بحث خاطرات تاریخی را برهم می زد اما این مصاحبه برای خوانش تاریخ خیلی خوب بود. همچنان که احتمالا از سردار شهید هم روایات دیگری مانده باشد.
یقینا شهید سلیمانی و ظریف دو سردار بزرگ تاریخ خواهند ماند.
===
مردمی که زیاد می دانند!
✍️حسین ثنایی نژاد
مصاحبه آقای ظریف با سعید لیلاز هیچ اطلاعات تازه ای برای مردم ندارد. اینها را همه مردم همان روز که رخ داد می دانستند. همان روز اول همه می دانستند هواپیمای اوکراینی را با موشک زده اند. نقش حاشیه ای وزیر خارجه را در سیاست های منطقه ای کیست که نداند و یا نقش روسیه را در تضعیف برجام! آقای ظریف اگر میگوید حمله ایران به عین الاسد را اول از آمریکایی ها شنیده، حرف تازه ای نیست. اینها را و همه اطلاعات دیگری را که مقامات به خیال خودشان رازهای مگو را می گویند برای مردم آشکار است، از همان روز اول!
در حوادث دیگر هم همین است. اگر احمدی نژاد می آید و از سازماندهی اراذل و اوباش برای سرکوب های خیابانی پرده برداری می کند به خیال خودش، ابن پرده سالهاست که برافتاده است و یا اگر آن نماینده اصولگرای مجلس وزارت کشور را متهم می کند که در آبانماه ۹۸ مسئول کشتار مردم بوده است، برای مردم خبر جدیدی نیست!
اتفاقا مشکل حکومت همین است که این ابزارهایش کند شده اند. نه پرده پوشانی اش در زمان واقعه قادر است چیزی را بپوشاند و نه با پرده برداری عواملش پس از آنکه آبها از آسیاب می افتند می تواند پز شفاف سازی بدهد!
مردم حتی این را هم می دانند که در روزهای منتهی به انتخابات ریاست جمهوری باید منتظر تایید خبرهای تلخ و ناگواری باشند که سالها آنها را از اینجا و آنجا شنیده اند. خبر دزدی های این و اختلاس های آن! همین ها هست که جامعه را به شدت آزرده کرده است و آتش به خرمن اعتماد عمومی افکنده.
جالب این است که مردم برای افشا کنندگان این رازهای مگو هورا نمی کشند و او را تحسین نمی کنند که به ملت نزدیک شده و آنها را محرم دانسته اند. اولین سوال بزرگی که ذهن مردم را در چنین افشاگری هایی می آزارد این است که: آقای ظریف و دیگر افشا کنندگان! حالا چرا؟! اصولا اگر شما اینها را می دانستید چرا در پست خود ماندید؟!
چنین است که چنین افشاگری هایی فقط مهر تایید رسمی بر دفتر اعتماد عمومی می زند که مدتهاست شیرازه اش از هم پاشیده و خدا می داند چه چیزی بر آن رقم خواهد خورد!
===
یک تیر و چند نشان
✍️علی شمایلی
انتشار فایل صوتی مصاحبه محمدجواد ظریف وزبر امور خارجه دولت روحانی در چنین زمانی، اگر به دست دیگران انجام شده باشد، چندین پیامد مهم برای سپهر سیاسی در کوتاه مدت خواهد داشت:
1_ بر اساس برنامه ها قرار است در اواخر خرداد ماه امسال انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود . بسیاری از مردم در مورد عدم شرکت در آن هم به اجماع نسبی رسیده اند. با این وجود برخی از چهره های مهم سیاسی و از بزرگان اصلاح طلبی با نظر مثبت وارد گود انتخابات شده اند و یا هدف مشارکت را دنبال می کنند.
انتشار این فایل صوتی می بایست آب پاکی را روی دست همه آنانی که هنوز به صندوق رای و انتخابات دلخوش هستند و امید بسته اند ریخته باشد چون برای همگان روشن می کند رییس جمهوری منتخب وکابینه اش در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی محلی از اعراب و اهمیتی ندارند و به آن تبع شرکت در انتخابات برای ریاست جمهور هم هیچ جایگاهی نخواهد داشت. قدرت های موثر و برنامه ریز و سیاست گذار جای دیگر قرار دارد که هیچ ربطی به رییس جمهوری وکابینه اش ندارد.
2_ پیامد بعدی مربوط به شخص دکتر ظریف بازمی گردد. اگر همچنان نزد برخی از گروه های اصلاح طلب و یا برخی از اقشار مردم، ورود شخصی چون محمد جواد ظریف به عرصه انتخابات، موجب برطرف کردن تردید و ایجاد رغبت به رای می گردید، این فایل صوتی روشن کرد که این مصدق دوران بجز نقش موثر و حرفه ای آن در مذاکرات برجام (که آن هم پس از موفقیت ابتدایی در این کار، بشدت این دست اورد ایشان لوث گردید و کم اهمیت جلوه داده شد)، وزیری بوده است که نزد ساختار حقیقی جمهوری اسلامی حتی ارزش اطلاع یافتن از رویدادهای مهم را نداشته است.
بدتر آنکه این مصاحبه نشان تاکید می کند که ظریف با وجود سالها و بارها تحقیر از سوی سازمان ها و افراد صاحب قدرت اصلی همچنان به نقش توجیه گری خود و مال کشی بر برنامه ها و حتی دروغی چون سرنگونی هواپیمایی مسافربری به دست سپاه، ادامه می داده است. این فایل صوتی هم برای ناامیدی مردم از صندق رای منتشر شده است هم برای ناامیدی گروه های اصلاح طلب از انتخابات و هم برای ایجاد بدبینی نسبت به محمد جواد ظریف.
این مصاحبه روشن می سازد که هر چند ظریف دیپلمات کار کشته و متبحری است ولی گرایش او به مماشات و چشم پوشی بر سیاست ها نادرست و حتی توجیه آنها و همچنین تحمل تحقیر خود بیشتر است. چنین کسی هرگز توان چالش و ایستادگی در برابر باندها و سازمان ها و افراد صاحب قدرت در جمهوری اسلامی حتی در قامت رییس جمهوری هم نخواهد داشت.
و اگر این فایل را توسط جود دکر جواد ظریف منتشر شده باشد:
3_ ایشان چندین هدف را احتمالا نبال می کند؛ نخست با توجه به این که شخص میهن پرستی است و به منافع مردم علاقه دارد، با انشار این مصاحبه به گونه ای خواسته است بگوید که در گرفتاری های چند ساله اخیر برای مردم که ناشی از سیاست ها وئبرنامه های حکومت است، او نقشی نداشته است و کانون های اصلی قدرت هستند که بخاطر منافع خود این گرفتاری ها را در کشور و برای مردم ایجاد می کنند.
ایشان با این کار خواسته است نزد مردم بیش از این شرمسار نباشد. همچنین ظریف مال اندیشانه به فکر آینده سیاسی خود پس از تحولات سیاسی ایران هم هست تا در ان روز توان بازگشت فعالانه به عرصه سیاست ایران را داشته باشد.
هدف سوم ایشان، بستن هر گونه راه امکان تقاضا و فشار به او برای اعلام نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری است. روشن است کسی که چنین بی پرده از نقش و توان خود در زمان وزارت می گوید نمی تواند به دنبال ریاست جمهوری باشد. او در کوتاه مدت خواسته است از فضا و فعالیت سیاسی رسمی در ایران جدا شود.
===
نکاتی در مورد فایل صوتی دکتر ظریف
✍️رضا نصری
۱) جریان ایرانستیز از دو اتفاق هراس دارد: اول اینکه مذاکرات وین با موفقیت تمام شود؛ و دوم اینکه فضای پسا توافق در دولت بعدی به خوبی مدیریت شود.
۲) جلوگیری از هر دو اتفاق نیز مستلزم خارج کردن جواد ظریف از صحنه است، چرا که حضور او هم در موفقیت مذاکرات در دولت کنونی و هم در مدیریت توافق حاصله در دولت بعدی یک عامل کلیدی است.
۳) به همین خاطر رسانههای سعودی وابسته به جریان ایرانستیز تلاش میکنند با تقطیع و تحریف سخنان ظریف، بزرگنمایی و ترویج یک تفسیر مغرضانه از اظهارات او و همچنین ایجاد یک دوگانه کاذب میان ظریف و شهید سلیمانی مقدمات حذف او از صحنه سیاست ایران را فراهم آورند.
۴) در اینکه در فضای متلاطم کنونی بهتر بود فایل منتشر نشود تردیدی نیست. اما اغراق در مورد سطح «محرمانگی» اظهارات دکتر ظریف و تحلیلهای غلوآمیز در مورد تاثیر سوء آن بر روابط خارجی و موقعیت مذاکراتی ایران نیز اظهارات بی موردی است که غالباً توسط عدهای با مقاصد سیاسی عنوان میشود.
۵) وزیر امور خارجهٔ آلمان در روز روشن در یکی از مهمترین نشریات این کشور مقاله مینویسد و رابطهٔ راهبردی ۷۰ ساله آلمان و آمریکا را علناً زیر سؤال میبرد، اما چنین جنجالی به پا نمیشود؟ چرا؟
۶) یا رئيسجمهور سابق فرانسه – فرانسوا اولاند – در کتاب خاطراتش به جزئیات مکالماتش با مقامات روسی و آمریکایی و اروپایی میپردازد و گاه سختترین نقدها را به متحدین فرانسه وارد میآورد، اما هیچکس از او یا حزب متبوعاش (که همواره یکی از سهمداران ثابت قدرت است) ایراد نمیگیرد که اظهاراتاش خدشهای به روابط فرانسه و این کشورها وارد آورده است!
۷) حال، از خود بپرسیم چرا انتشار اظهارات و تحلیل دکتر ظریف در مورد حساسیت روسیه نسبت به تنشزدایی بیش از حد میان ایران و غرب – که برای دستگاه سیاسی آمریکا، اروپا، چین، اغلب تحلیلگران و حتی افکار عمومی ایران اظهرمنالشمس است – اینچنین موجب حمله به وزیر امور خارجه کشور میشود؟
۸) ایضاً، در همه کشورهایی که در یک منطقه خاص منافع امنیتی، سبقهٔ تاریخی یا حوزهٔ نفوذ دارند، بحثِ تفوق و رقابت میان «میدان» و «دیپلماسی» برقرار است.
۹) کتاب خاطرات «کاندولیزا رایس» – وزیر اسبق امور خارجهٔ آمریکا – سرشار از نقد و تحلیل این رابطه و خاطراتی از تنش و نزاع ساختاری و مزمن میان دستگاه دیپلماسی و پنتاگون در عالیترین سطوح است.
۱۰) در فرانسه نیز همواره میان دولت و ارتش بر سر سیاست خارجی در آفریقا – به ویژه در مورد مستعمرات سابق – جدال و رقابت علنی در جریان است.
۱۱) در واقع، با اینکه در فرانسه رئیسجمهور خود فرماندهٔ کُل قواست، «سیاستِ فرانسه در آفریقا» همواره بر اثر رایزنی و تقابل دولت او با رئيس ارتش (Chef d’État-Major) شکل میگیرد و این رابطه نیز همواره مورد تحلیل و بررسی ناظران است.
۱۲) مقولاتی مانند «دیپلماسی دفاعی» (Defence diplomacy) یا نقشآفرینی آتاشههای نظامی (Military Attaché) در مناسبات دیپلماتیک هم سالهاست در حوزه روابط بینالملل و فضای رسانهای در بسیاری از کشورها به صورت علنی به بحث و مناظره گذاشته میشود.
۱۳) اما در ایران، این موضوعات به دلایل نامعلومی «تابو» شده است تا جایی که بحث در مورد کیفیت و چگونگی تعامل میان قدرت نرمافزاری و سختافزاری کشور باید «محرمانه» بماند!
۱۴) از خود بپرسیم کجای امنیت ملی خدشهدار میشود اگر آشکار شود وزیر خارجه و نیروهای مسلح ممکن است بر سر پیشبرد یک سیاست اختلاف داشته باشند، اما در نهایت بلوغ، ثبات و قوهٔ مدبرهٔ حاکم بر نظام تصمیمسازی ایجاب کند با یکدیگر «هماهنگ» عمل کنند؟
۱۵) حقیقت این است که دکتر ظریف دیپلمات و سیاستمداری در تراز بینالمللی است – با کلام و عاداتی در آن استاندارد – که اغلب با معیارهای ویژه، توسعهنیافتهٔ و بستهٔ صحنه سیاست داخلی ایران مورد قضاوت و نقد قرار میگیرد.
۱۶) شاید انتشار فایل صوتی ناخواسته موجب شود برخی حساسیتهای غیرضروری از مباحث سیاست خارجی زدوده شود و فضا به نحوی شکل بگیرد که رسانههای متخاصم گمان نکنند میتوانند به راحتی با انتشار اظهارات صریح یک وزیر – که در همه دنیا متداول است – بر مناسبات سیاست داخلی ایران تاثیر بگذارند.
===
“دیپلماسی، میدان و قانون”
✍️ محمدشریف شاهی
فایل مصاحبه سعید لیلاز با دکتر ظریف را شنیدم. نکات برجسته و مهمی دارد که از منظر حقوقی مستلزم توجه جدی و حتی اقدام قانونی است:
نخستین نکته اینکه دکتر ظریف دیپلمات مسلط و کمنظیری است. این امر لزوما به معنی شایستگی یا عدم شایستگی ایشان در حوزه و مناصب دیگر نیست.
جایجای این مصاحبه نکات و مستنداتی از وجود کانون و قدرت.های تصمیمگیری خارج از نهادهای قانونی مسئول و ذیصلاح مورداشاره قرار گرفت.
در یک نظام سیاسی- اداری قانونمند هر نهادی بنا به قانون واجد صلاحیتهای مشخصی است و اگر نهاد دیگری ولو نهادهایی که در قانون تعریف شده و البته صلاحیت و کارکرد دیگری دارند در حوزه صلاحیت آن وارد شوند، مداخله غیرقانونی موضوعیت مییابد.
در نظام جمهوری مبنای سیاست و اداره امور بایستی اراده عمومی باشد. چنانچه اصل ۶ قانون اساسی تصریح دارد “اتکای امور کشور به آرای عمومی است”.
این عبارت در این معنی ظهور مییابد که تصمیمات و سیاستگذاری در کشور بایستی توسط نمایندگان منتخب مردم خواه رییسجمهور و دولت، خواه نمایندگان مجلس اتخاذ شود و سایر مقامات از جمله مقامات لشکری از این تصمیمات تبعیت کنند.
آنچه دکتر ظریف بدان تصریح داشت اینکه مقامات کشوری تابع مقامات لشکری یا به تعبیر ایشان میدان هستند. این امر از منظر حقوق عمومی پذیرفتنی نیست.
البته، درست است که سیاست و دیپلماسی و امور نظامی یا “میدان” باید هماهنگ باشند؛ ولی مغلطه است اگر میدان، میداندار باشد و سیاست و دیپلماسی جادهصافکن آن.
گزاره درست آن که امور نظامی باید در مسیر تسهیل دیپلماسی و سیاستی که بر مبنی اراده عمومی مردم اتخاذ شده است، قرار گیرد.
البته، در جای خود دیپلماسی هم به مدد نظامیان خواهد آمد. اما قطعا برای پیشبرد توسعه و کامیابی یک کشور نظامیان بایستی تابع بیچونوچرای مقامات کشوری باشند و نه بالعکس.
گزاره مهم دیگر، گزاره ناظر بر نادیده گرفته شدن برخی از قوانین داخلی و بینالمللی است. این گزارهها در نظام حکومت قانون بایستی مبنوی گزارش به مقامات نظارتی و قضایی و مسئولیت مرتکبان باشد.
گزارهای مانند استفاده احتمالی از خطوط هواپیمایی کشوری برای مقاصد احتمالا نظامی (هر چند صریحا به آن اشاره نمیشود، بلکه بهصورت تلویحی ذکر میگردد) برخلاف تعهدات قانونی (قانون الحاق ایران به مقررات بین.المللی هواپیمایی کشوری) است.
در این خصوص انجام تحقیق و تفحص و پیگیری حقوقی موضوع ضروری است و شامل مرور زمان نیز نیست. اهداف مشروع نیز نمیتواند توجیهکننده چنین نقض قوانینی باشد.
سلطه نسبی روسیه برای تصمیمسازی و متاثر ساختن سیاستهای ایران، مساله مهمی است که مستلزم توجه جدی است. بر اساس اصل ۹ قانون اساسی با هیچ توجیهی نمیتوان “استقلال” کشور را نادیده گرفت و هیچ نهاد و مقامی چنین اختیار و صلاحیتی ندارد. کمااینکه آزادی و تمامیت ارضی کشور نیز تابع چنین حکمی هستند.
اشارات مذکور در مصاحبه در مواردی تردید جدی نسبت به بقای استقلال کشور را در برهههایی نسبت به روسیه نمایش میدهد، که به سادگی نمیتوان از کنار آن گذشت.
===
سه نکته درباره انتشار فایل صوتی ظریف
✍️✍️حمیدرضا شکوهی
انتشار فایل صوتی سخنان محمدجواد ظریف از چند زویه قابل ارزیابی است:
1 _ نکته اول درباره چگونگی انتشار این فایل صوتی است. مصاحبه برای پروژهای به نام تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید زیرنظر حسام الدین آشنا مساور رئیسجمهور انجام شده و طبیعتا قرار به انتشار آن لااقل تا پایان عمر دولت نبوده است. حتی چند بار تاکید ظریف در جریان این مصاحبه مبنی بر این که “این حرفها را هیچوقت نمی توانید منتشر کنید” یا جملات مشابه، نشان میدهد ظریف احتمالا تصور نمیکرد که پس از پایان عمر دولت هم این فایل صوتی منتشر شود. بنابراین به نظر میرسد انتشار فایل صوتی، توسط وزارت امور خارجه یا نزدیکان محمدجواد ظریف انجام نشده است. این که کدام گروه و با چه هدفی این فایل صوتی را به رسانههای فارسیزبان خارج از کشور دادهاند تا منتشر شود از این جهت مهم است که میتواند برگ دیگری از دفتر رقابتهای سیاسی در سطح بالای قدرت را روشن کند. اینکه آیا هدف، صرفا کنار گذاشتن ظریف از معادلات سیاسی و قدرت بوده یا هدف، فراتر از آن و نشان دادن دوگانگی در حاکمیت بوده، تنها زمانی مشخص میشود که عاملان انتشار این فایل صوتی مشخص شوند.
2 _ نکته دوم درباره محتوای این فایل صوتی است. ظریف حرفهایی را به زبان آورده که در شرایط عادی قطعا مطرح نمیکرد و همین جا انگشت اتهام به سوی او و سایر مسئولانی نشانه میرود که بسیاری از مسائلی را که میدانند به مردم نمیگویند. شاید توجیه ظریف برای نگفتن برخی حرفها با توجه به مسئولیت او در دستگاه دیپلماسی کشور، قابل قبولتر باشد اما واقعیت آن است که مخفی کاری مسئولان موجب افزایش فاصله بین مردم و حاکمیت و کاهش اعتماد عمومی به مسئولان شده است. بدتر آنکه بسیاری از مسئولان در حوزههای مختلف، تا زمانی که در قدرت هستند حرفی نمیزنند و وقتی از قطار دولت یا قدرت پیاده میشوند، سخنان صریحی بر زبان میآورند که مصداق بارزش محمود احمدی نژاد است که وقتی رئیسجمهور بود حتی درصدی از حرفهای امروزش را هم نمیزد. شاید بتوان از این جهت ظریف را متمایز کرد که قبل از پایان دولت حرفهایش را زده و هرچند فکر نمیکرد این حرفها منتشر شود اما به هر حال در زمانی منتشر شد که او هنوز در قدرت است. شاید وقت آن رسیده که مسئولان بیش از گذشته مردم را محرم خود بدانند تا شاید فاصله بین مردم و حاکمیت کمتر شود.
3 _ سومین نکته درباره تاثیر انتشار این فایل صوتی در میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری است. برخی اعتقاد دارند این فایل صوتی با نشان دادن دوقطبی قدرت دیپلماسی و “میدان” یا همان فعالیتهای نظامیان، میتواند مردم و بویژه اکثریت خاموش را ترغیب به مشارکت در انتخابات کند تا به دیپلماسی رای دهند. اما احتمال جدیتر این است که مردم، نقش دولتمردان را بیش از گذشته زینتی قلمداد کنند و آنگاه کمتر از گذشته تمایل به مشارکت در انتخابات را داشته باشند. هرچند این نکته را هم باید در نظر گرفت که هنوز مسئولان عالیرتبه کشور و همچنین نظامیان و به طور مشخص سپاه پاسداران به این سخنان ظریف واکنش نشان ندادهاند. شاید این واکنشها عرصه سیاسی را با تغییراتی همراه کند و به همین هنوز برای قضاوت زود است.