✍️ حسن بختیاریزاده
بریتانیا، آلمان و فرانسه با هماهنگی آمریکا از ارائه قطعنامهای سرزنشآمیز درباره فعالیتهای هستهای فرابرجامی ایران، صرفنظر کردند تا جلسه ماه مارس۲۰۲۱ شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی، بدون تهدیدی علیه دور تازه تلاشهای دیپلماتیک برای حلوفصل موضوع هستهای ایران، پایان یابد.
بررسی اینکه عقبنشینی آمریکا و سه دولت اروپایی در چه فضایی صورت گرفت و چه پیامدهایی میتواند داشته باشد و نیز این پیامدها چگونه قابل تداوم است، موضوع این یادداشت کوتاه است.
پیروزی بایدن در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا، این امید را فراهم کرد که توافق هستهای ایران و قدرتهای جهانی، احیا شود. اما گذشت زمان نشان داد احیای برجام، فرآیند آسانی نیست. بهویژه آنکه ایران و آمریکا درباره چگونگی این فرآیند، اختلافنظر دارند.
مصوبه مجلس درباره الزام دولت به گسترش فعالیتهای هسته.ای و نیز پایان اجرای پروتکل الحاقی به موافقتنامه پادمان، در صورت لغو نشدن تحریمها، بر پیچیدگی شرایط افزود.
موضوع خودداری ایران از اجرای پروتکل، سبب شد گروسی، مدیرکل آژانس، به تهران سفر کند. دو طرف توافق کردند بازرسیهای ضروری آژانس، بر اساس پیوست توافق به مدت سه ماه ادامه یابد و فیلم دوربینهای نظارتی، در این بازه زمانی حفظ شود.
ایران و آژانس راه میانهای یافتند که علاوه بر اجرای قانون مجلس، فعالیتهای حرفهای آژانس، ادامه پیدا کند.
سه دولت اروپایی، هنگام جلسه ماه جاری شورای حکام آژانس، قطعنامهای تدوین کردند که ایران را به سبب گسترش فعالیتهای هستهای و خودداری از اجرای پروتکل، سرزنش میکرد.
ایران – که با توافق خود با آژانس، حسننیت و انعطاف خود را نشان داده بود- با صراحت اعلام کرد تصویب این قطعنامه سبب لغو توافق تهران و آژانس خواهد شد.
تهدید ایران و رایزنیهای دیپلماتیک سبب شد اروپاییها از ارائه قطعنامه، صرفنظر کنند؛ اقدامی که حمایت آمریکا و استقبال ایران را در پی داشت.
توافق ایران و آژانس و خودداری اروپاییها از ارائه قطعنامه علیه ایران، فرصت دیپلماسی را برای احیای برجام، دستکم تا سه ماه آینده تمدید کرده است. انعطاف دو طرف نشان میدهد اراده و تمایلی دوسویه برای کاربست دیپلماسی وجود دارد.
اما نکته مهم آن است که همه کانونهای احتمالی تنش و تعارض، به شکلی هوشیارانه مهار و مدیریت شود. کاربست این هوشیاری اکنون در عراق اجتنابناپذیر است. جایی که تحرکات نظامی چند هفته گذشته میتواند به بحرانی تبدیل شود که همه تلاشهای دیپلماتیک را برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن متوقف سازد.