مطهره کاویانی
جشنواره فیلم فجر، جایگزینی برای جشنواره بینالمللی فیلم تهران بود که تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، با حمایت دفتر مخصوص فرح پهلوی در ایران برگزار میشد و در آن فیلمهای برگزیده سینمای ایران در کنار آثار سینمای بینالمللی به رقابت میپرداختند.بعد از انقلاب، این جشنواره تعطیل شد و بعد از ۴ سال جشنواره فیلم فجر، همزمان با روزهای دهه فجرجایگزین آن شد.
بهمن ماه، زمانه رونق فرهنگی و ترافیک جشنواره های فجر در قالب، فیلم، موسیقی، تئاتر، مد و هنرهای تجمسی میباشد. مهمترین و پرمخاطبترین این جشنواره ها به فیلم فجر بازمیگردد و هرساله پیش و بعد از جشنواره فیلم نقد و بررسی را با خود به همراه دارد. این جشنواره هر سال از دهم تا بیست و دوم بهمن ماه برگزار میشود.
این جشنواره شامل دو بخش سینمای ایران و جهان است که در به موار زیر تقسیم میشوند.
➕ بخش سینمای ایران:
✔️سودای سیمرغ (مسابقه سینمای ایران)
✔️نگاه نو (فیلمهای اول)
✔️سینما حقیقت (آثار مستند سینمایی)
✔️هنر و تجربه (تجربه اول)
✔️انیمیشن
➕بخش سینمای جهان:
✔️جام جهاننما
✔️سینما سعادت
✔️جشنواره جشنوارهها
✔️نمایشهای ویژه
✔️جلوه گاه شرق
اما همان طور که عنوان شد هر سال بعد از اتمام جشنواره انتقادات بسیاری به آن وارد میشود، که این انتقادات گاها مراسم جشنواره را هدف میگیرند و گاها فیلمهای اکران شده در جشنواره را.
در این بخش ابتدا به نقاط ضعف جشنواره میپردازیم و بعد از آن به نقد بر فیلم و فیلم سازی در ایران
❌عدم یک سیاست گذاری کلی درست و مداوم که دارای یک اتاق فکر باشد بیشک یکی از عمده ترین مشکلات این جشنواره میباشد.
یا به عبارتی در صورتی که مسئولین برگزار کننده جشنواره از اصول و قواعد صحیح و تائید شده اقدام به برگزاری جشنواره کنند در کنار نمایش رقابتی آثار میتوانند تاثیر زیادی بر روند فیلمسازی کشور داشته باشند. به گونهای که هم به ذائقه فرهنگی مردم جهت مثبت دهند و هم این که به تناسب آن دست اندکاران عرصه فیلم سازی را جهتدهی و حمایت نمایند.
❌اصولاً فقدان یک آیین نامه جامع در جشنواره فیلم فجر باعث شده تا این رویداد مهم سینمایی همه ساله با تغییر دبیران دستخوش تغییرات سلیقه ای شود. حذف و اضافه شدن بخش های جشنواره، افزایش و کاهش چشمگیر تعداد فیلم های حاضر در این رویداد، حضور یا عدم حضور فیلم های کوتاه، مستند و انیمیشن، دوپاره شدن بخش های ملی و جهانی این رویداد سینمایی و… از جمله تغییراتی است که اعتبار جشنواره را مخدوش کرده است.
❌در واقع وقتی پای سلیقه در میان است و دبیرخانه دائمی فعال و متفکر برای چنین جشنوارههایی وجود ندارد باید پذیرفت که چنین جشنوارههایی ثبات کافی نداشته تا چه رسد به تاثیر گذاری در روند کلی سینمایی در جهت فرهنگ سازی کشور
❌سینما هنری است گیرا و دوست داشتنی که هرکسی و با هر ذوقی می تواند به آن علاقه مند شده و از جاذبه اش لذت ببرد. هنر هفتم با توجه به دغدغه ها و علاقه مندی های مردم پاگرفته و رشد کرده است، اگر توجهی به این علاقه مندی ها نمی شد، بی شک جنین سینما در نطفه خفه می شد. پدید آمدن ژانرهای مختلف سینمایی نیز به همین دلیل ساده است. اگر سینمای هالیوود همیشه موفق بوده، برای این است که مطابق با ذوق هر گروه از مخاطبان و برای جذب حداکثری آنان، یک بسته کامل از فیلم های مختلف تولید کرده و روی پرده می برد. اغلب منتقدان ایرانی مانند سینمایش محدود به یک دایره تکراری در نقد شده اند. هرچند این مهم ناخواسته برای آنان پیش آمده اما آنان باید از عنصر ابتکار بهره گرفته تا نقدهایشان یک طرفه و جهت دار نباشد. در بیشتر نقدهای ایرانی، از همان آغاز معلوم است منتقد از فیلم بدش می آید یا خوشش! منتقدان کشورهای صاحب سینما نیز همواره نقدی فنی و منطقی داشته و هر فیلم را بیطرفانه به چالش می کشند. آنان نیز علایق خود را دارند، اما آن را هرگز وارد عرصه نقد نکرده و نمی کنند بلکه اکثر آنان نظر صریح خود را در انتهای نقد خود می آورند. وقتی در خارج از ایران، منتقدان فیلمی را نقد می کنند، بعضی از نظراتشان با یکدیگر موافق و برخی مخالف است اما در جمع منتقدان صاحب سبک و کاربلد خارجی، کمتر پیش آمده یکی از آنان درباره یک اثر نظر دهد فیلم بسیار خوبی بود و دیگری بگوید فیلم خیلی بدی است. این یعنی فاصله ای بین صفر تا صد که آنان از این رفتارهای غیرحرف های و کودکانه دوری می کنند. نقد نوشتن، تیغ از نیام برکشیدن نیست که بر سر و سینه صاحبان اثر فرود آورد، بلکه هشدار و تلنگری است که از کلام و قلم یک معلم دلسوخته و کاربلد بیرون می آید برای اصلاح فیلم یا هر اثر هنری دیگری. اگر منتقد دشمنی پیشه کند، طبیعی است که صاحب اثر نیز شمشیر در دست بگیرد. تا زمانی که منتقدان ایرانی بخواهند با شمشیرکشی و سیلی زدن به سر و صورت صاحبان اثر خودنمایی کنند، هرگز هنر این سرزمین پهناور به سامان نخواهدرسید.
در ادامه میپردازیم به نقاط ضعف فیلمها و فیلم سازهای ایرانی
❌سناریو ها و فیلم نامه های بی محتوا، تکراری، کلیشه ای و فاقد توانایی بیان مسائل و مشکلات روز و جامعه …
❌عدم بکارگیری آخرین تکنولوژی های موجود در سینما برای ساخت فیلم های دارای صحنه های جذاب و اکشن …
❌عدم حمایت کافی دولت و بخش خصوصی از سینما …
❌عدم وجود آزادی بیان و اندیشه در حوزه سینما برای کارگردانان و فیلم نامه نویسان …
❌فیلترینگی به نام وزارت ارشاد که میگوید مردم باید چیزی ببینند که ما تشخیص میدهیم که قالبا تشخیص آنها شامل خوب جلوه دادن روحانیت، پلیس، بسیج و حکومت است
❌ متاسفانه بر اثر سیاستگذاری غلط وزارت ارشاد و جشنواره فیلم فجر، هر ساله تعداد قابل توجهی از آثار با هزینه یک سرمایهدار و با مضامین سیاه و شبه روشنفکرانه ساخته میشود و نمایش داده میشود
❌خیلی از فیلمسازان برای اینکه حامی مالی داشته باشند، دست به دامن پولهایی میشوند که از بیرون به سینما تزریق میشود. البته قبلا اینطور نبود که فیلمها ساخته شوند و برای یافتن نام سرمایهگذارانش خیلی به این در و آن در بزنند چند نهاد دولتی بودند که واسطه میشدند برای فیلمسازی و خودشان انتخاب میکردند که به کدام فیلمساز فرصت خلق یک اثر هنری بدهند اما این روزها سرمایهگذاران سینمایی از طیفهای مختلفی هستند و البته بخش خصوصی خیلی فعالتر از نهادهای دولتی وارد میدان هنر و فرهنگ شده است. البته خود این هم جای سوال است که سینمایی که همواره نسبت به عدم بازگشت سرمایه گلایه دارد، چگونه محل اقبال و حضور سرمایهگذارانی بیارتباط با حوزه فرهنگ شده است.
❌عدم شفافیت قراردادهای سینمایی، رد و بدل شدن دستمزدها بصورت زیر میزی برای فرار از مالیات و دامن زدن سینماگران به این مخفی کاری جهت کسب منافع مادی بیشتر، همگی دست به دست هم می دهند تا سینما را به بستری مناسب برای فعالیت های مجرمانه اقتصادی بدل سازند.
❌اما واقعیت بعدی در خصوص فیلمهای ساخته شده ایناست که فیلمها تکلیفشان با خودشان معلوم نیست و تنها برای اینکه تولید شوند، ساخته میشوند. یک فیلمساز در ابتدا باید به این نکته برسد که با ساخت اثرش چه پیامی را به مخاطب منتقل و چه تغییری را در روند سینما ایجاد خواهد کرد.
در واقع فیلمهایی ساخته میشود که اگر ساخته نمی شد هم اتفاقی نمیافتاد.
❌فیلمها نگاه مخاطب را نسبت به یک موضوعی روشن و باز نمیکند یا به زبان ساده تر اطلاعاتی را به بیننده ارائه نمیکند یک فیلم باید به یک جامعه آماری ولو محدود چیزی را اضافه کند که متاسفانه در سینمای ایران تعداد فیلمهایی که این شاخصه را داشته باشند بسیار محدودند.
✔️اما در نهایت با تمام کاستی ها و ضعف هایی که در حوزه سینما و فیلم سازی وجود دارد نباید این نکته را فراموش کرد که ما در ایران دارای هنرمندان بسیار فرهیخته و توانایی هستیم که چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب تمام سعیشان بر این بود که بهترین باشند و بهترین را ارائه کنند. در پایان برای تمام هنرمندان ایران بخصوص هنرمندان عرصه سینما آرزوی موفقیت و سلامتی داریم.✔️