پایگاه خبری / تحلیلی نگام_بیست و پنج خرداد ۱۳۹۱، 9 سال پیش در چنین روزی حسن کسایی در اصفهان درگذشت؛ کسی که میگفت: «نایب اسدالله نی را از آغل گوسفندان به کاخ پادشاهان برد، من به میان مردم برش گرداندم».
حسن کسایی در سال ۱۳۰۷ در اصفهان زاده شد. پدرش بازرگان پارچه بود و مادرش ذوق خوشنویسی و موسیقی داشت: «از کودکی آواز میخواندم و فلوت میزدم. یک بار پیرمردی را دیدم که کنار خانهمان نی میزد. از همان دم شیفته این ساز شدم و دو سال کوشیدم که صدای دلخواهم را از این ساز درآورم».
به راستی نوای یگانه و بیسابقهای که او از نی میگرفت، سبک نوینی در نینوازی پدید آورد و از آنجا که بزرگان موسیقی مانند تاج اصفهانی، حسین طاهرزاده و اکبرخان نوروزی به خانه او رفتوآمد داشتند، با نواهای خوش رشد کرد.
۱۴ ساله بود که نزد مهدی نوایی به آموختن حرفهای نی پرداخت ولی استادش پس از سه ماه درگذشت و او از نوای نی نایب اسدالله بر صفحههای گرامافون بهره برد.
او در 15 سالگی همکاری با رادیو تهران را آغاز کرد که تا بروز انقلاب ۵۷ ادامه داشت: «اولین قطعهای که زدم، “زنگ شتر” استاد صبا در سهگاه بود که استاد را به شگفتی انداخت، چون گمان نمیکرد بشود آن را با نی هم نواخت».
کسایی جز برای اجرای برنامه از اصفهان بیرون نمیرفت و حتا برای تکنوازی، دستگاه مجهزی تهیه کرده بود که بتواند آثارش را در خانه ضبط کند و به تهران بفرسد.
در پاسخ این پرسش که آیا نخست ترکمنها نی را لای دندانهای پیش بالا گذاشته و این صدای ویژه را از آن درآورده اند میگفت: «مسلم است که این کار تازه نیست ولی آنچه محرز است، این رویه در قدیم فقط در اصفهان و در بین نوازندگان این شهر متداول بوده است».
کسایی ۲۹ ساله بود که نواختن سهتار را نزد صبا آغاز کرد و بعدها ردیف کامل موسیقی ایرانی را با این ساز در رادیو اصفهان به علاقمندان آموزش داد و در 39 سالگی برای نخستین بار در جشن هنر شیراز نی را به هنرمندان بنام جهان شناساند و از آن پس چندین کنسرت در کشورهای گوناگون اجرا کرد.
او ۴۱ ساله بود که سرپرست شورای موسیقی در رادیو اصفهان شد و ۴۴ ساله بود که در دانشگاه اصفهان به تدریس موسیقی و شناسایی نی پرداخت.
پس از انقلاب او را از رادیو اخراج کردند و ۱۳ سال به سکوت واداشتند و سالها طول کشید که باز علاقمندان بتوانند او و هنرش را گرامی بدارند چنانکه سرود:
“نگارا کی دگر رویت ببینم
نمیدانی مگر در واپسینم
نی و خط و سهتار و شعر و افیون
گرفته وقت من را نازنینم”.
حسن کسایی در ۸۴ سالگی در زادگاهش درگذشت.