پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ پس از ماه ها انتظار آلمان، فرانسه و انگلیس پنجشنبه شب به منظور تبادل مالی اروپا با ایران به صورت رسمی از ایجاد کانالی به نام INSTEX یا همان «ابزار پشتیبان فعالیتهای تجاری» خبر دادند.
میثم بازیاری
پاریس میزبان این کانال مالی است و «پر فیشر» رئیس پیشین کومرتس بانک (Commerzbank) ریاست آن را بر عهده خواهد داشت. انگلیس هم رئیس هیات نظارت است و از هر کدام از این کشورها(آلمان، فرانسه و انگلیس) هم یک نفر از وزارت امور خارجه حضور خواهد داشت و دیگر کشورهای اروپایی هم میتوانند به این سه کشور بپیوندند.
این نهاد جدید(new entity) به عنوان نوعی «شرکت تسویه وجوه» (Clearing house- نهادی مالی که در سیستمهای مالی و بانکی وظیفه تسویه قراردادها و خرید و فروش اوراق بهادار را برعهده دارد) عمل می کند. ارز مبنا در آن نیز «یورو» است.
این نهاد همچنین نوعی قرارداد مبادله (barter arrangement) است که خارج از سیستم مالی جهانی تحت سلطه آمریکا عمل می کند. بر این اساس، در ابتدا انتظار می رود که تجارت صرفا در حوزه کالاهای اساسی همچون دارو، پزشکی و کشاوزی صورت گیرد و سپس مقیاس عملیات مالی آن گسترش یابد.
هایکو ماس، جرمی هانت و ژان ایو لودریان وزیران خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه نیز همزمان با اعلام راه اندازی سازوکار مالی ویژه اروپا برای ایران موسوم به INSTEX بیانیه ای مشترک در حمایت از برجام و بهره مندی اقتصادی ایران از آن منتشر کردند.
در متن بیانیه آنها آمده است: آلمان، انگلیس و فرانسه در راستای تعهد قاطع و تلاش های مستمر خود برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که به تایید قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل رسیده، ایجاد INSTEX SAS که سازوکاری ویژه با هدف تسهیل تجارت مشروع میان عوامل اقتصادی اروپا با ایران است را اعلام می کنند.
سه کشور اروپایی (E3) تاکید می کنند که بهره مندی های اقتصادی برجام مشروط بر پایبندی کامل ایران به تعهدات هسته ای خود شامل همکاری کامل و به موقع با آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
هانت وزیر امور خارجه انگلیس راهاندازی کانال پرداخت مالی اروپا و ایران را نماد عملی تعهد اتحادیه اروپا به توافق هستهایبا تهران عنوان کرد. هانت دیروز پس از پایان نشست وزیران خارجه اتحادیه اروپا در بخارست افزود:امروز گام قابلتوجهی را برای اجرای تعهداتمان در قالب برجام برای حفظ لغو تحریمها برای مردم ایران برداشتیم. ما سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) سازوکار ویژه مالی اروپا را ثبت کردیم که پس از فعال شدن همکاریهای تجاری مشروع با ایران را تسهیل میکند.
در ادامه واکنش های سیاسی، نماینده روسیه در سازمان های بین المللی در وین نیز اعلام کرد: مسکو با کشورهای اروپایی برای موفقیت سازوکار مالی ویژه اروپا با ایران موسوم به INSTEX به صورت فعال همکاری خواهد کرد.
«میخاییل اولیانوف» روز پنجشنبه در گفت وگو با خبرگزاری ریانووستی تاکید کرد: در مرحله اول همکاری ها سیاسی خواهد بود. در آینده اگر این کانال را برای کشورهای ثالث بگشایند، به احتمال زیاد، بسیاری از کشورها خواهند توانست از این کانال محافظت شده برای انجام پرداخت های مالی استفاده کنند.
آمریکایی ها نیز که بعد خروج از برجام، در پی ایجاد اجماع جهانی علیه ایران برای برهم خوردن این توافق بین المللی بودند، در نخستین واکنش خود با عصبانیت اعلام کردند که راه اندازی سازوکار مالی ویژه اروپا تاثیری بر فشار حداکثری واشنگتن علیه ایران ندارد.
یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا که نخواست نامش ذکر شود، گفت: انتظار نداریم که اس.پی.وی به هیچ وجه تاثیری بر کمپین فشار حداکثری اقتصادی (واشنگتن علیه ایران) بگذارد. این مقام وزارت خارجه آمریکا افزود که واشنگتن گزارش های مربوط به سازوکار ویژه مالی اروپا موسوم به INSTEX را از نزدیک رصد می کند تا از جزئیات این مکانیسم مطلع شود.
خبرگزاری رویترز و برخی از رسانه های خارجی گزارش راه اندازی رسمی سازوکار مبادله مالی با ایران را بازتاب دادند.
رویترز در این باره نوشت که هدف از این سازوکار مالی حفظ منافع اقتصادی ایران تحت توافق هسته ای است.
بر این اساس، اتحادیه اروپا تلاش کرده است به رغم تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا درباره خروج از توافق هسته ای، حسن نیت خود را به ایران نشان دهد.
رویترز به نقل از یک دیپلمات اروپایی که نامش ذکر نشده است، ادامه داد: این یک پیام سیاسی مهم به ایران است که نشان می دهد ما مصمم به حفظ توافق جامع اقدام مشترک هستیم. همچنین این پیام را به آمریکا انتقال می دهد که ما با وجود تحریم های فرامرزی از منافع خود دفاع می کنیم.
خبرگزاری روسی اسپوتنیک همچنین گزارش داد که اعلام آمادگی سه کشور برای راه اندازی این کانال مالی به دنبال بیانیه «ماجا کوسیانچیچ» سخنگوی امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا مطرح شد. با وجود اقدام یکجانبه آمریکا در خروج از توافق دیگر طرف های توافق، چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلیس و اتحادیه اروپا و ایران تعهد خود را نسبت به برنامه جامع اقدام مشترک (توافق هسته ای) نشان داده اند.
تارنمای شبکه دویچه وله آلمان هم در ذیل گزارشی با عنوان ‘اینستکس’؛ اروپا کانال مبادلات مالی با ایران را راه اندازی کرد؛ نوشت: آلمان، فرانسه و انگلیس کانال مالی با ایران موسوم به اینستکس را راه اندازی کرده اند تا به ادامه تجارت و دور زدن تحریم آمریکا کمک کنند. در ادامه گزارش دویچه وله آمده است: دولت آمریکا به اتحادیه اروپا درباره تلاش برای دور زدن تحریم ها هشدار داده است.
دویچه وله نوشت که این فرآیند پرداخت از شرکت های اروپایی در مقابل مجازات های مربوط به تحریم های آمریکا محافظت خواهد کرد. با این حال، شرکت های اروپایی و بانک هایی که با ایالات متحده کار می کنند، ممکن است بعد از تجارت با تهران دچار مشکل شوند و با مجازات های واشنگتن روبه رو شوند. چنانچه پیشتر بسیاری از شرکت های اروپایی در پاسخ به تحریم های آمریکا از ایران خارج شده اند. تحت این ابزار حمایتی، آنها از همکاری بانکی و مالی با ایران درسیستم تحت سلطه آمریکا رها می شوند. این ابتکار علاوه بر تسهیل تجارت کالاهای اساسی احتمال دارد برخی از مشکلات ارز خارجی ایران را نیز برطرف کند.
خبرگزاری آناتولی ترکیه نیز یادآورشد که اتحادیه اروپا به منظور دور زدن تحریم های آمریکا اینستکس را ایجاد کرد. این گزارش می افزاید: کشورهای پرقدرت اتحادیه اروپا شامل آلمان و فرانسه و انگلیس تلاش می کند توافق هسته ای تاریخی ایران را با پیشنهاد به شرکت های اروپایی برای استفاده از کانال مالی جایگزین زنده نگه دارند. آناتولی اضافه کرد: با وجود تصمیم ترامپ برای خروج از توافق هسته ای، سه کشور اروپایی تاکید دارند که این توافق بطور موثری عمل خواهد کرد.
محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه نیز پس از اعلام ساز و کار مالی ویژه اروپا با ایران در توئیتی تاکید کرد که آماده تعامل سازنده در شرایط برابر و احترام متقابل با اروپا هستیم.
وزیر خارجه کشورمان در این توئیت یادآورشد که «ایران از INSTEX (ساز و کار ویژه مالی اروپا و ایران) – گام بسیار پر تاخیر اول – در اجرای تعهدات می 2018 اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهره مندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی آمریکا استقبال می کند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم.»
سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان بلافاصله به این خبر واکنش نشان داد و با استقبال از اعلام ساز و کار مالی جدید اتحادیه اروپا گفت: ایران خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه ترین زمان ممکن است.
بهرام قاسمی افزود: جمهوری اسلامی ایران اقدام اخیر اتحادیه اروپا برای ثبت و اعلام سازوکار ویژه مالی با ایران را اولین گام اروپا در انجام تعهدات خود در قبال ایران مندرج در بیانیه ماه می 2018 (اردیبهشت 1396) وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی دانسته و خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه ترین زمان ممکن است.
«حمید بعیدی نژاد» سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن نیز در توئیتی تایید کرد که بر اساس اطلاعات رسمی، ثبت کانال ارتباطات مالی آلمان، انگلیس و فرانسه با ایران به پایان رسیده است. بر اساس اطلاعات رسمی، هر سه کشور اروپایی سهامدار آن هستند و رئیس آن فردی آلمانی است.
مکی:
سازوکار ویژه مالی محدود به ایران نخواهد ماند/ راهاندازی SPV چالشی جدی در سیاست انزواسازی آمریکا است/ اروپا تا این اندازه در مقابل واشنگتن ایستادگی نکرده بود
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: راهاندازی SPV چالشی جدی در سیاست انزواسازی آمریکا علیه ایران است و میتواند تاثیرات مهمی بر تنشزدایی و تعامل ایران با دیگران داشته باشد.
مرتضی مکی در گفتوگو با خبرنگار سیاسی ایلنا، با اشاره به راهاندازی کانال ویژه مالی از سوی وزرای امور خارجه سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا گفت: سرانجام پس از ماهها تاخیر در راهاندازی سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا (SPV) روز گذشته وزرای امور خارجه تروئیکای اروپایی در نهایت راهاندازی این کانال مالی را برای تامین منافع ایران و دور زدن تحریمهای آمریکا اعلام کردند.
راهاندازی SPV نشان داد مسائل موشکی نمیتواند بر برجام سایه بیندازد
وی با بیان اینکه اعلام راهاندازی SPV گام مهم رو به جلویی برای حفظ توافق هستهای میتوان ارزیابی کرد، اظهار داشت: راهاندازی و ایجاد این کانال مالی با هفتهها تاخیر همراه شده بود که انتقادات تند اخیری که سران فرانسوی و آلمانی از سیاستهای منطقهای و موشکی ایران کرده بودند، موجب شده بود که بسیاری فکر کنند که این مسائل بر راهاندازی سازوکار ویژه مالی تاثیر گذاشته است.
این کارشناس مسائل اروپا ادامه داد: راهاندازی روز گذشته SPV نشان داد که برای اتحادیه اروپا حفظ و تداوم برجام بسیار مهم است و به همین خطر مسائل دیگری از جمله مسائل موشکی نمیتواند بر توافق هستهای سایه انداخته و اثر بگذارد.
SPV گام مهمی در خنثیسازی فشارهای حداکثری ترامپ است
مکی با تاکید بر اینکه سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا شاید نتواند مطالبات حداکثری ایران از برجام را تعیین کند اما گام بسیار مهمی در خنثیسازی فشارهای حداکثری ترامپ و سیاست منزویسازی ایران محسوب میشود، تصریح کرد: رئیسجمهور آمریکا طی چند ماه گذشته فشارهای بسیار زیادی نسبت به کشورهای اروپایی وارد ساخت تا مانع از ادامه همکاریها میان ایران و اروپا شود و در این چارچوب، آنها را تهدید به تحریم کرد تا از این مسیر، SPV ایجاد نشود.
وی افزود: آخرین اقدام ترامپ برای تاثیرگذاری بر اروپاییها هم برگزاری نشست ورشو در لهستان به منظور اجماعسازی علیه ایران و ایجاد شکاف در میان اروپاییها بود اما راهاندازی SPV نشان داد که اتحادیه تسلیم فشارهای ایالات متحده علیه ایران و برجام نشدند.
اروپا تا این اندازه در مقابل ایالات متحده ایستادگی نکرده بود
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که راهاندازی سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا چه تاثیری میتواند بر چرخه گردش مالی دلار در عرصه جهانی وارد سازد، خاطرنشان کرد: اقدام اتحادیه اروپا در راهاندازی SPV در چهل سال گذشته بیسابقه بوده است چراکه آمریکا و اروپا طی دهههای گذشته در هماهنگی و همکاری با یکدیگر درصدد تحت فشار قرار دادن از طریق سیاستهای تحریمی بودند تا از این طریق سیاستهای منطقهای را بازدارندگی ایران تا حدی تاثیر بگذارند ولی برجام موجب شکاف میان دو متحد پیشین شده است.
مکی با بیان اینکه راهاندازی SPV تاثیرات منطقهای و بینالمللی به همراه دارد، ابراز داشت: بیتردید این اقدام اروپا محدود به ایران نخواهد بود. اروپاییها اولین گام را برای خنثیسازی سیاستهای تحریمی آمریکا برداشتند هر چند که آنها قبلا هم اقداماتی در رابطه با کشوری مانند کوبا انجام داده بودند ولی این اقدام در حد و اندازه راهاندازی یک سازوکار ویژه مالی نبود و آنها هم تا این اندازه در مقابل ایالات متحده ایستادگی نکرده بودند.
راهاندازی SPV چالشی جدی در سیاست انزواسازی آمریکا علیه ایران است
وی با تاکید بر اینکه راهاندازی SPV برای آمریکا وکشورهایی که میخواهند بر ایران فشار وارد کنند پیام مهمی دارد، بیان کرد: راهاندازی این کانال نشان میدهد که دوران تکقطبی بودن گذشته و جهان در حال تجربه دوران گذار است و این گونه نیست که ایالات متحده امر کند و دیگران مکلف به انجام شوند.
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی اضافه کرد: در واقع راهاندازی SPV چالشی جدی در سیاست انزواسازی آمریکا علیه ایران است و میتواند تاثیرات مهمی بر تنشزدایی و تعامل ایران با دیگران داشته باشد.
نباید مطالبات حداکثری را از SPV انتظار داشته باشیم
مکی در پاسخ به این سوال که آیا سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا محدود به خرید غذا و دارو خواهد بود؟ یادآور شد: غذا و دارو کمترین چالش و درگیری را میان اروپا و آمریکا ایجاد میکند قبلا هم ایالات متحده اعلام کرده بود که مسائل بشردوستانه از جمله غذا و دارو را از سیاستهای تحریمی خود استثنا کرده بودند. به همین دلیل، سازوکار ویژه مالی کار خود را از این حوزه شروع کرده است و وقتی گامهایی در این رابطه برداشته شود به حوزههای دیگر در میانمدت تسری خواهد یافت.
این کارشناس مسائل اروپا ادامه داد: ما نباید مطالبات حداکثری را از SPV انتظار داشته باشیم. تاثیرات SPV بیشتر سیاسی هستند و به همین خاطر، ما باید از این مسئله بهرهبرداری لازم را انجام داده تا دیگر کشورها با سیاست تحریمی آمریکا همراه نشوند. ما باید در جهت قوام بخشیدن به این کانال حرکت کنیم.
مطهری: ثبت کانال مالی نشانده عزم اروپا برای حفظ برجام است
ایرنا نوشت: نایب رییس مجلس شورای اسلامی ایجاد کانال مالی اروپا با ایران را مثبت ارزیابی کرد و گفت: ثبت کانال مالی اروپا با ایران نشانه اراده آنها برای حفظ برجام است.
علی مطهری در رابطه با ثبت کانال مالی اروپا با ایران گفت: اروپایی ها با این کار می خواهند در مقابل سیاست های آمریکا از خودشان استقلال نشان دهند.
وی با بیان اینکه اروپایی ها نمی خواهند تابع محض آمریکا باشند، گفت: ایجاد این کانال مالی نشان داد که آنها اراده ای برای حفظ برجام دارند.
نایب رییس مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: ما از این طریق می توانیم با برخی شرکت هایی اروپایی رابطه تجاری داشته باشیم و این موضوع می تواند کمکی در روابط اقتصادی ما با اروپا باشد.
این کانال که تحریم های آمریکا را دور می زند، تحت عنوان (INSTEX) ابزاری در حمایت از تبادلات تجاری- خواهد بود.
تارنمای آلمانی دویچه وله نیز نوشت: تعدادی از کشورهای اروپایی کانال معاملات با ایران را به رغم تحریم های آمریکا و به منظور تسهیل روابط تجاری با ایران راه اندازی کرده اند.
بر اساس گزارش ان دی آر، INSTEX ( اینستکس ) در پاریس مستقر است و یک کارشناس بانکی آلمانی مسئولیت آن را برعهده دارد. انگلیس ریاست هیات نظارت را برعهده دارد.
دویچه وله نوشت: طرف اروپایی قصد دارد از این کانال ابتدا برای فروش مواد غذایی و دارویی و ابزار پزشکی به ایران استفاده کند اما امکان گسترش آن درآینده وجود دارد؛ این کانال مالی به کشورهای اروپایی اجازه می دهد به روابط تجاری با ایران ادامه دهند اما می توانند آنها را در مقابل واشنگتن قرار دهد.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه پس از ثبت این سازوکار اظهار داشت: هدف از این ساز و کار آن است تا مجموعه دریافتها و پرداختهای ایران که با اروپا صورت میگیرد، یعنی صادرات و واردات ما و همه آنها وارد این سازوکار مالی بشود و از طریق این ساز وکار تبادلات دوطرف صورت بگیرد.
عباس عراقچی افزود: قرار است تا سازوکار مشابهای هم به این منظور در ایران تشکیل شود تا بتوانند تبادلات ریالی را برای طرفهای ایرانی انجام دهد.
وی گفت: در حقیقت سیستمی را ایجاد می کند تا شرکتهایی که مایل باشند با ایران کار تجاری انجام دهند، تبادلات مالی خود را از طریق این سازوکار صورت دهند.