✍️سلمان هادوی
«محمدباقر قالیباف» در اولین سفر خارجی خود به روسیه به عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی، ضمن تقدیم پیام رهبری به دولت روسیه، مذاکرات و دیدارهایی با محورهای روابط دوجانبه، مسائل منطقه ای و بین المللی با همتایان روسی خود در دوما و سنا و دیگر مقامات روسی انجام داد.
به گزارش ایرنا، «محمدباقر قالیباف» رئیس مجلس شورای اسلامی ایران بنا به دعوت رسمی والودین رئیس مجلس دومای فدراسیون روسیه روز یکشنبه گذشته در راس یک هیات پارلمانی وارد مسکو شد و بعد از ملاقات با برخی مقامات پارلمانی و دولتی روسیه، عصر سه شنبه به سفر خود پایان داد.
مجتبی ذوالنوری رئیس و ابوالفضل عموئی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، فریدون عباسی رئیس کمیسیون انرژی، سیدجواد ساداتی نژاد رئیس کمیسیون کشاورزی و بابک نگاهداری مشاور و رئیس حوزه ریاست مجلس و حسین امیرعبداللهیان مشاور رئیس مجلس در امور بینالملل، رئیس مجلس را در این سفر سه روزه همراهی کردند.
سفر رئیس مجلس شورای اسلامی به مسکو، پس از سه روز مذاکره، رایزنی و ملاقاتهای فشرده به پایان رسید، تا صفحه جدیدی از روابط راهبردی ایران و روسیه گشوده شود.
الیاس اوماخانوف معاون رئیس شورای فدراسیون (مجلس سنا) روسیه گفت: سفر روزهای اخیر محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی ایران به مسکو و مذاکرات سازنده وی با روسای دو مجلس روسیه نشان دهنده عمق روابط دو کشور است.
معاون رئیس شورای فدراسیون روسیه افزود: ما بار دیگر قانع شدیم که رویکرد ها، ارزیابی ها و نیت های ما با هم مطابقت دارند و یا به هم خیلی نزدیک هستند، از جمله زمانی که صحبت از برنامه همه جانبه اقدام برای حل و فصل مسئله برنامه هسته ای ایران(برجام)، مسئله سوریه و نیز تلاشها برای مبارزه با همه گیری ویروس کرونا و تبعات آن در میان است.
وی گفت: توافقات بدست آمده توسط مقامات عالی رتبه روسیه و ایران در مورد روابط متقابل نزدیک تر در راستای منافع ملت های دو کشور است و این روند به شکل مثبتی در سطح همکاری های بین پارلمانی اجرایی می شود.
دفتر رئیس مجلس شورای اسلامی در پایان سفر سه روز محمدباقر قالیباف به روسیه، با صدور بیانیه ای اعلام کرد این سفر نشان دهنده عمق روابط صمیمانه دو کشور همسایه و نقطه عطفی در همکاریهای پارلمانی فیمابین است.
بر اساس این بیانیه در جریان این سفر، پیام رهبری خطاب به ولادیمیر پوتین رییسجمهوری روسیه منتقل شد. با توجه به اهمیت مناسبات دوجانبه و تحولات منطقهای و بینالمللی این پیام حاوی نکات راهبردی است که مورد توجه رییسجمهوری روسیه قرار گرفت.
این بیانیه می افزاید دیدار قالیباف از مسکو نشان دهنده عمق روابط صمیمانه دو کشور همسایه و نقطه عطفی در همکاریهای پارلمانی فیمابین میباشد.
قالیباف در روز پایانی سفر خود با نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت ملی، به عنوان بالاترین مقام امنیتی روسیه دیدار و گفت و گو کرد.
رئیس خانه ملت همچنین در گفت و گو با شبکه پربیننده روسیه ۲۴ با تاکید بر این که هدف از سفر به روسیه ارتقای سطح روابط موجود به سطح راهبردی است، گفت: لازمه این سطح از همکاریها توسعه روابط دو جانبه در همه سطوح است و ما به افق همکاری ۲۰ ساله و ۵۰ ساله میاندیشیم.
قالیباف هنگام ترک مسکو درباره دستاوردهای این سفر به پیام رهبری برای رئیس جمهور روسیه اشاره کرد و گفت: ملاقاتهای مفصلی با روسای مجالس دوما و سنا، مقامات عالیرتبه سیاسی، امنیتی، فعالان بخشهای مختلف اقتصادی و اندیشکدههای معتبر روسی انجام شد که میتواند ضمن تبیین مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران، روابط دوکشور را به سطح راهبردی ارتقاء دهد.
قالیباف اضافه کرد: علاوه بر تقدیم پیام رهبری به دولت مسکو، با همتایان خود در دوما و سنا، مقامات اقتصادی، تجاری، سیاسی و امنیتی روسیه دیدار و در خصوص راه های گسترش مناسبات دو کشور در حوزه های گوناگون گفت وگو و تبادل نظر کردیم .
وی گفت: تقدیم پیام رهبری که بر تعمیق روابط بویژه در بُعد اقتصادی تاکید داشت، تقویت روابط پارلمانی، بررسی موضوع برجام و تحریم های یکجانبه آمریکا از جمله موضوعات انجام شده در این سفر بود.
قالیباف تصریح کرد: مواضع ما در مورد برجام به روشنی گفته شد و مسوولان روسی نیز از مواضع جمهوری اسلامی ایران حمایت کردند.
قالیباف اظهار کرد: همچنین دو طرف با تاکید بر منافع امنیتی، اقتصادی و سیاسی مشترک، توافق داشتیم که به آمریکا فرصت ندهیم در منطقه، دخالت و از تروریست ها حمایت کند.
وی، حضور و سخنرانی در جمع اندیشمندان اندیشکده های حوزه سیاست خارجی و روابط بین المللی را از دیگر برنامههای خود در مسکو عنوان کرد و گفت: در این نشست ها درباره روابط راهبردی دو کشور صحبت و همچنین اهمیت همکاری مسکو و تهران در مسائل فرهنگی و اقتصادی برای روس ها مطرح شد.
رئیس مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: ایران و روسیه با سابقه تمدنی طولانی، به عنوان دو تمدن و دو جغرافیای نزدیک، تاریخ پرفراز و نشیبی را در همسایگی یکدیگر گذرانده و شناخت خوبی از هم دارند.
رئیس خانه ملت در دیدار با دبیر کل اتحادیه اقتصادی اوراسیا هم گفت: من همواره به ایده ایجاد اتحادیه اورآسیا با دیدی مثبت نگاه کرده ام و از اینکه چنین ساختاری شکل گرفته و ایران به این اتحادیه پیوسته است خرسندم.
قالیباف با استقبال از طرحها و ایدههای اوراسیا گفت: هر موضوع حیاتی ممکن است چالشهایی داشته باشد و این حساسیت ایجاب میکند که نقشه راهی داشته باشیم که در ادامه راه دچار کندی نشویم. در ایران برای پیشرفت همکاری با اتحادیه اوراسیا هر کاری در ارتباط با تسهیل قوانین باشد انجام میدهیم.
حاشیه های سفر قالیباف به روسیه
با بروز این ابهامها و گسترش انتقادها، جوانان و سیاسیون اطراف رئیس مجلس با انواع توئیت و مصاحبه و توضیح، تلاش کردند با پیش کشیدن مواردی از جمله آنچه «پیام بی سابقه رهبری به پوتین» عنوان میکنند، ماجرا را رفع و رجوع کنند؛ غافل از آنکه به نظر میرسد آنچه رخ داده، محصول مشاورههای امثال همین افراد است و اینگونه پاسخهای مبهم، غیر از توجیه کار خود آنها، کمکی به شفافیت و رفع ابهامات در افکار عمومی نمیکند.
وزیر امور خارجه ایران اظهار کرد: پروتکلهای کرونایی و پروتکلهای ملاقات روسای مجلس، امکان ملاقات آقای قالیباف با پوتین را فراهم نمیکرد و ما این موضوع را از همان ابتدا به دوستانمان در مجلس گفتیم.
به گزارش کبنا به نقل از ایسنا، محمد جواد ظریف در پاسخ به سوالی در مورد سفر رئیس مجلس به روسیه و اینکه وی حامل چه پیامی است و آیا وزارت خارجه در جریان این سفر بوده است یا نه، گفت: بله ما از انجام این سفر اطلاع داشتیم. البته پروتکلهای کرونایی و پروتکلهای ملاقات روسای مجلس، امکان ملاقات با آقای پوتین را فراهم نمیکرد و ما این را از همان ابتدا به دوستان در مجلس گفتیم.
وی با بیان اینکه در وزارت خارجه و همچنین سفارت ایران در روسیه تلاش شد که سفر بسیار خوبی برای آقای قالیباف تدارک دیده شود، افزود: آقای قالیباف در سفر به روسیه با روسای دو مجلس روسیه، وزیر خارجه و دبیر شورای امنیت ملی این کشور دیدار و رایزنی خواهد کرد. همچنین ملاقاتهای متعددی با محافل دانشگاهی، خبری و ایرانیان مقیم روسیه خواهند داشت. سفر بسیار خوبی برای ایشان تدارک دیده شده است و امیدواریم این سفر، سفر موفقی در راستای تقویت روابط دو کشور باشد.
ایرنا در این خصوص نوشت: اخبار متناقض یکی دو روز اخیر درباره سفر رئیس مجلس شورای اسلامی به روسیه، ابهامها و حاشیههای زیادی به وجود آورده که در چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی سبب بروز پرسشهای جدی شده است.
این نخستین سفر خارجی قالیباف در جایگاه ریاست مجلس است و در ادامه سفرهای استانی او با عنوان «نظارت میدانی» انجام میشود.
با بروز این ابهامها و گسترش انتقادها، جوانان و سیاسیون اطراف رئیس مجلس با انواع توئیت و مصاحبه و توضیح، تلاش کردند با پیش کشیدن مواردی از جمله آنچه «پیام بیسابقه رهبر انقلاب به پوتین» عنوان میکنند، ماجرا را رفع و رجوع کنند؛ غافل از آنکه به نظر میرسد آنچه رخ داده، محصول مشاورههای امثال همین افراد است و اینگونه پاسخهای مبهم، غیر از توجیه کار خود آنها، کمکی به شفافیت و رفع ابهامات در افکار عمومی نمیکند.
ماجرا چه بود؟
از هفته گذشته خبرهایی درباره سفر محمدباقر قالیباف به روسیه برای دیدار با پوتین و تسلیم نامه رهبر معظم انقلاب منتشر شد. روز گذشته مجتبی توانگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس گفت، قالیباف در سفری سه روزه، ۱۹ بهمن به روسیه خواهد رفت و در این سفر ضمن دیدار با ولادیمیر پوتین رئیسجمهوری روسیه، مواضع صریح نظام درخصوص برجام، تعاملات اقتصادی با روسیه، فروش نفت و… را ابراز و پیامی نیز به رئیسجمهوری روسیه تقدیم خواهد شد.
با این حال، همین نماینده ساعاتی پیش توئیت کرد که خبرش در خصوص «نهایی شدن دیدار دکتر قالیباف با ولادیمیر پوتین» دقیق و تائید شده نبود.
به گفته او، «البته دیدار با رئیس جمهور روسیه در دستور کار و در حال برنامهریزی بوده است، اما دیدار با پوتین در روسیه پروتکلهای ویژهای دارد که دکتر قالیباف پروتکلهای بهداشتی دیدار با پوتین را نپذیرفته است و به همین جهت پیام مهمی که رئیس مجلس در این سفر حامل آن هستند در دیدار با نمایندۀ معرفی شده توسط پوتین طرح خواهد شد.»
همزمان مشاور رسانهای رئیس مجلس در پاسخ به واکنشها درباره عدم دیدار با پوتین، نوشت: تا دیروز میگفتند چرا قالیباف حاضر شده پروتکلهای روسیه را قبول کند و حالا که به دلیل زمانبندی پذیرفته نشد، بازی جدید راه انداختهاند. تخریبگران میخواهند اینکه رهبر انقلاب تاکید داشتند در این مقطع مهم پیام تاریخی خود را فقط از طریق آقای قالیباف منتقل کنند، به حاشیه ببرند.
دیدار با پوتین، بود یا نبود؟
۱۵ آذرماه جاری «ویچسلاو والودین» رئیس دومای روسیه گفته بود، قالیباف رئیس مجلس ایران در ماه جاری (میلادی) به مسکو سفر میکند. با این حال این سفر به دلیل آنچه برخی رسانه ها قطعی نشدن دیدار او با ولادیمیر پوتین نوشتند، یک روز پیش از انجام عقب افتاد.
امروز نیز در حالی از «لغو دیدار با پوتین» به دلیل «پروتکلهای کرونا» سخن گفته میشود که ظاهرا پوتین حاضر به دیدار با قالیباف نشده است.
همزمان، برخی فعالان رسانهای تصاویری از حضور پوتین در برنامههای مختلف، از جمله حضور در جمع کارگران و دست دادن با آنها منتشر کردند. این تصویر مربوط به مراسم افتتاح یک بزرگراه در ۲۶ ژانویه سال جدید است و رئیس جمهوری روسیه در آن، از ماسک هم استفاده نکرد.
عزت حکمت، مصلحت
حسین امیرعبداللهیان معاون سابق وزیر امور خارجه و مشاور بینالملل قالیباف که به نظر میرسد در تنظیم برنامههای این سفر نقش پررنگی داشته، گفته، برنامههای مهمی در مدت اقامت دکتر قالیباف در مسکو تنظیم شده است که دیدار و رایزنی با روسای مجالس دوما و سنای و برخی مقامهای عالیرتبه دولتی روسیه از آن جمله است و بیتردید رعایت اصول عزت، حکمت و مصلحت در سیاست خارجی مورد توجه جدی است.
دو هفته پیش، یکی از خبرنگاران اعلام کرد در ۲۴۳ روز گذشته از مجلس یازدهم، سفیر روسیه با مقامهای مجلس، ۹ دیدار داشته که ۷ مورد آن با امیرعبداللهیان بوده است. امیرعبداللهیان بعد از آن گزارش اظهار کرد چین و روسیه در سختیها کنار مردم ایستادهاند و درباره آمار ملاقات سفیر روسیه با مقامهای مجلس بزرگنمایی شده است.
با این حال، به نظر میرسد یکی از موضوعهای این دیدارهای متعدد، آماده کردن برنامه همان سفر و تلاش برای دیدار با پوتین بوده که البته همچنان محقق نشده است.
معتمد نظام و خرج کردن از رهبری!؟
با قطعی شدن عدم دیدار پوتین با قالیباف، اعلام شد پیام کتبی رهبری که قرار بود به رئیسجمهوری روسیه تحویل داده شود، به نمایندهای داده میشود که پوتین تعیین کرده و قالیباف با او دیدار میکند.
حال آنکه اگر قرار بود پیام به نماینده پوتین داده شود، میشد این نماینده را به تهران دعوت کرد یا پیام با مهر و موم به سفیر روسیه داده میشد یا مقامی رده پایینتر آن را به نماینده پوتین میداد و نیازی به سفر رئیس قوه نبود اما با گسترش انتقادها در فضای مجازی، مشاوران و حامیان قالیباف رویکرد تازهای مطرح کردند و با هشتگ #معتمد_نظام به توصیفات خاص از پیام رهبری پرداختند که در دست قالیباف است.
به گفته آنها، این پیام «برای اولین بار توسط رهبری مکتوب و امضا شده» و ایشان حاضر نشدهاند آن را به فرد دیگری برای رساندن تحویل دهند.
با وجود آنکه دفتررهبری درباره این پیام موضعی نگرفته، اما ظاهرا چنین پیامی وجود دارد. با این حال، باز هم طرفداران قالیباف به جای آنکه از اعتبار خود برای رهبری مایه بگذارند، از جایگاه رهبری و پیام ایشان برای حل مشکل رخ داده خرج کردند.
این افراد به این نکته توجه نکردند که اگر رئیس مجلس در سفری خارجی با رئیس مجلس روسیه دیدار کند و برگردد، چیز عجیبی نیست. اما آنچه ایجاد مشکل میکند، کممحلی به حامل پیام رهبری ایران است؛ بزرگنمایی این «پیام دورانساز»، که به گفته آنها، «هیچ کس از محتوای آن خبر ندارد»، «فقط به قالیباف داده شده» و «قرار است بسیاری از مشکلات کشور را حل کند»، به آن دامن زد و خبرنگاران رسانههای خارجی موضوع را فراتر از قالیباف و بیاعتنایی رئیسجمهوری روسیه به «حامل پیام رهبر جمهوری اسلامی» بازنمایی کردند. این رویه اطرافیان قالیباف، صدای طیف انقلابی را هم در اعتراض به او بالا برد.
البته، هنوز سفر رییس مجلس به روسیه امروز آغاز شده است و با وجود خبرهایی که از لغو دیدار قالیباف با پوتین منتشر شده است، انتظار می رود او در این سفر سه روزه بتواند در قامت رییس قوه مقننه جمهوری اسلامی ایران با رییس جمهوری روسیه دیدار کند.
… و انتخابات ۱۴۰۰
فردی میگفت نمیدانم چرا هر چیزی گم میشود، سراغ آن را از من میگیرند و از قضا پیدا میشود!
برای بسیاری از مخاطبان ایرانی که با رفتارهای محمدباقر قالیباف آشنا هستند، اولین برداشت از ماجرای سفر او به روسیه و صرفنظر از دیدار یا عدم دیدار با پوتین و همه پیامها و رایزنیهای این سفر، معطوف به انتخابات ۱۴۰۰ است. اینکه او و اطرافیانش در صدد ارائه تصویری از یک کاندیدای قدرتمند هستند که علاوه بر توان اجرا در داخل، قدرت مذاکره با سران کشورهای قدرتمند خارجی را هم دارد. رفتارهای انتخاباتی قالیباف اکنون بیش از همیشه به این ذهنیت در جامعه دامن زده و تصور میشود قالیباف همچون چندین دوره اخیر، یکی از مدعیان اصلی میدان انتخابات ریاست جمهوری خردادماه آینده است.
پخش زنده این سفر از از دو بخش خبری شبکه اول و شبکه خبر صداوسیما به این گمانه ها بیشتر دامن می زند. شبکه خبر در اقدامی کم سابقه نه تنها مصاحبه قالیباف را پیش از ترک تهران در فرودگاه مهرآباد بطور کامل پوشش داد، بلکه همه لحظات خداحافظی و حتی روبوسی با ماسک او با یکی از نمایندگان مجلس را هم نشان داد؛ به ویژه دست تکان دادن قالیباف از بالای پلکان مسقف، هنگام سوار شدن به هواپیما، گویی یک رئیسجمهوری دست تکان میدهد.
تردیدی نیست که روسیه یکی از قدرتهای جهان و از هسایگان و شرکای مهم و راهبردی جمهوری اسلامی ایران است و انجام سفرها و تبادل نظرها با رهبران و مسئولان این کشور به منظور تقویت اشتراکات و گسترش روابط همواره از سوی مسئولان کشور در همه دوره ها انجام شده و مورد تاکید آنان بوده است.
با این نگاه به سفر آقای قالیباف به عنوان رییس قوه مقننه نیز نه تنها ایرادی وارد نیست بلکه باید از آن در چارچوب دیپلماسی پارلمانی دفاع بشود اما واقعیت آن است که در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری و مهمتر از آن، اعلام خبر عدم دیدار پوتین با او شرایطی را ایجاد کرده است که بسیاری از ناظران در باره انجام آن در این شرایط به دیده تردید می نگرند.
ایرنا در این زمینه نوشت: خبرهای مربوط به سفر رییس مجلس و دیدار وی با رییس جمهوری روسیه، هفتهها در شبکههای مجازی و کانالهای خبری منتشر شده و مورد تحلیل قرار میگرفت.
گروهی این سفر و دیدار را انتخاباتی و گروه دیگر راهبردی میدانستند. مخالفتها و حمایتها از این سفر با اظهارنظر «مجتبی توانگر» نماینده مجلس که پیش از این از دیدار قالیباف و پوتین و تسلیم نامه رهبر انقلاب به وی خبر داده بود؛ با شدت بیشتری ادامه یافت و توانگر این بار از لغو این دیدار به دلیل عدم پذیرش پروتکلهای مورد نظر کرملین از سوی رییس مجلس سخن گفت. موضوعی که به سرعت در فضای مجازی انعکاس یافت و واکنشهای بسیاری در پی داشت. همزمان با فرود هواپیمای رییس مجلس در باند فرودگاه مسکو، شبکههای اجتماعی مملو از هشتگ نام رییس مجلس بود و هر یک از دو گروه منتقد و حامی وی درباره این سفر و اهمیت آن، دلایل عدم برگزاری دیدار دوجانبه و محتوای پیامی که رییس مجلس با خود به روسیه برده است، به بحث و تحلیل و گاهی مزاح و توهین پرداختند.
واکنشها به لغو یک دیدار
«قالیباف، پروتکلهای بهداشتی دیدار پوتین را نپذیرفت» انتشار این جمله در صفحه توییت مجتبی توانگر، نقطه آغاز انتقادات مخالفان از قالیباف و دفاع حامیان از وی بود. اظهارنظرهای منتشر شده در فضای مجازی از سوی کاربران شناس و ناشناس حکایت از آن داشت که گزاره اشاره شده فوق از سوی کاربران پذیرفته نشده و نپذیرفتن پروتکلهای بهداشتی از سوی قالیباف برای آنها قابل باور نیست. با چنین رویکردی توییتهای متنوعی که اغلب حاوی شوخی با این موضوع و کنایه درباره این سفر بود، نشر و بازنشر شد. این درحالی بود که حامیان رییس مجلس، مخالفان را متهم به تخریب وی و تلاش برای به حاشیه راندن اهمیت سفرش کردند.
«محمدسعید احدیان» مشاور رسانهای رییس مجلس همزمان با اوج گیری این انتقادات در توییتی نوشت: «تا دیروز میگفتند چرا قالیباف حاضر شده است پروتکلهای روسیه را قبول کند؛ حالا که به دلیل زمانبندی پذیرفته نشد، بازی جدید شروع کردند تخریبگران میخواهند این نکته که رهبری تاکید داشتند دراین مقطع مهم، پیام تاریخی خود را فقط ازطریق آقای قالیباف منتقل کنند، به حاشیه ببرند.»
«مهدی محمدی» مشاور امور راهبردی رییس مجلس هم در رشته توییت دیگری درباره این سفر توضیحاتی داد و تاکید کرد: «طبیعی است کسانی که با همه توان پیگیری کردند تا این سفر منتفی شود، یا پیامی داده نشود، یا پیام را فردی به جز آقای قالیباف منتقل کند و اکنون هم ماندهاند که ماجرا چیست و چرا هر چه زدند به در بسته خوردند، عصبی و پریشان باشند اما این حاشیهها به این مأموریت تاریخی لطمهای نمیزند.»
توانگر هم در ادامه توییتهای حمایتی خود از قالیباف نوشت: «همانهایی که هرچه تلاش کردند و به در و دیوار زدند حتی از محتوای پیام مهمی که رئیسمجلس به روسیه میبرد هم نتوانستند مطلع شوند، متاسفانه نیروهای خود را بسیج کردهاند تا این سفر تاریخی را به نحوی دروغین روایت کنند. فصلجدید سیاستخارجی برای حل مشکلات اقتصادی آغاز شده است.»
حامیان قالیباف اما توضیح ندادند که منظور از تخریب گران، تلاشگران برای منتفی کردن این سفر و درودیوار زنندگان چه کسانی هستند اما به بسیار کوشیدند تا سفر رییس مجلس به روسیه و دیدار وی با رییس دومای این کشور را استراتژیک تحلیل کنند. این تلاشها از سوی دیگر طیفهای اصولگرا هم مورد انتقادهای تند قرار گرفت.
اصولگرایان اما تنها منتقدان این روزهای رییس مجلس و رویدادهای دو روز گذشته نبودند؛ بسیاری از چهرههای سیاسی و رسانهای هم در این زمینه به اظهارنظر پرداختند. «عباس عبدی» فعال سیاسی و رسانهای هم از مشاوران رییس مجلس انتقاد کرد. «سید عطاءالله مهاجرانی»، وزیر ارشاد دولت اصلاحات هم در توییتی نوشت: «وقتی دیپلماتهای شناخته شدهای مثل دکتر خرازی و دکتر ولایتی به عنوان مشاوران ارشد یا عالی با آیتالله خامنهای همکاری دارند و زبان دیپلماسی و تعامل را میدانند. چه ضرورتی دارد که پیام را رئیس محترم مجلس که در دیپلماسی سابقه و سررشتهای ندارد، ببرد و در مأموریت ناتوان بماند؟»
«حسین مرعشی» سخنگوی حزب کارگزاران هم با تاکید بر اینکه اگر رییس جمهوری روسیه وقت ملاقاتی تنظیم نکرده، رییس مجلس نباید اعتبار مجلس ایران را کم میکرد؛ تصریح کرده است: «اطمینان دارم که آقای قالیباف حامل پیام رهبری به آقای پوتین، رئیس جمهور روسیه نبوده است چراکه اگر حامل پیام مقام معظم رهبری به پوتین بود یقیناً آقای پوتین ملاقات میکرد.»
منتقدان سفر رییس مجلس آن را انتخاباتی تحلیل کرده و انجام نشدن دیدار رسمی میان رییس مجلس و رییس جمهوری روسیه را نوعی تخفیفشان ایران در جایگاه بین المللی ارزیابی میکنند. برخی خبرهای منتشر شده در شماری از کانالها هم مدعی هستند نامه رهبری با اصرار رییس مجلس به وی تحویل داده شده و پوتین هم این دیدار را به دلیل شائبه انتخاباتی بودن آن نپذیرفته است.
محتوا نامهای که قالیباف به روسیه برده است نیز از محورهای مهم مباحث طی روزهای گذشته بود؛ محتوایی که تاکنون کسی درباره جزییات آن سخن نگفته است اما رییس مجلس هنگام عزیمت به مسکو آن را در راستای تعمیق روابط ایران و روسیه دانست.
«محمد حسین فرهنگی» سخنگوی هیات رییسه مجلس در این زمینه گفته است: «از جزییات نامه اطلاعی ندارم و شاید هم درست نباشد که مفاد نامه منتشر شود. اما در مجلس دیپلماسی پارلمانی پیگیری میشود و بخشی از آن توسط رییس مجلس که سخنگوی کل مجلس شورای اسلامی است انجام میشود و این سفر هم در این راستا صورت میگیرد.»
روزهای آینده و پاسخ احتمالی دولت روسیه به نامهای که قالیباف حامل آن بوده میزان اهمیت و نتایج این سفر را مشخص خواهد کرد. قدر مسلم آن است که نحوه برنامهریزی و انتشار خبر دیداری که هنوز قطعی نشده است؛ اقدامی حرفهای و متناسب با جایگاه رییس مجلس جمهوری اسلامی نبوده و شاید به همین دلیل است که منتقدان این نوع رفتارها را انتخاباتی ارزیابی میکنند. رفتارهایی که نتیجه آن محدود به شخص یا گروه خاص نبوده و با منافع ملی و جایگاه بین المللی جمهوری اسلامی گره خورده است.
واکنشها به سفر سه روزه محمدباقر قالیباف به روسیه همچنان ادامه دارد و در تازه ترین آنها، سخنگوی هیات رئیسه مجلس ایران وزارت خارجه ایران را عامل ناهماهنگی دیدار رئیس مجلس با رئیس جمهور روسیه دانست.
محمدحسین فرهنگی گفته این سفر براساس پروتکل دیپلماتیک انجام شده “اما چون وزارت خارجه نتوانست هماهنگی مناسب را به عمل آورد، نامه به رئیس مجلس دومای روسیه تحویل داده شد”.
رئیس مجلس ایران یکشنبه گذشته نوزدهم بهمنماه با یک هیات پارلمانی به مسکو سفر کرد. او پیش از ترک تهران به خبرنگاران گفت حامل پیام مهم رهبر حکومت ایران برای ولادیمیر پوتین است اما کرملین دیداری برای فرستاده آیتالله خامنهای تدارک ندیده بود و در نهایت پیام رهبر ایران تحویل رئیس دومای روسیه شد.
در کنار حرف و حدیثها درباره سفر آقای قالیباف، بحث انتخابات ریاست جمهوری سال آینده نیز مطرح شده است. در فضای شبکههای مجازی عنوان شد که آقای قالیباف میخواهد از این سفر برای انتخابات ۱۴۰۰ بهرهبرداری تبلیغاتی کند اما حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان و مشاور رهبر ایران در یادداشتی نوشت: اصلاحطلبان از سفر او عصبانی هستند و او “عمیقاً مورد اعتماد رهبر” است.
حسین امیرعبداللهیان، مشاور رئیس مجلس دو روز پیش در یادداشتی اعلام کرد: این نامه “برای استحکام روابط راهبردی و پایدار دو کشور” حاوی مطالب مهمی بود.
بازتاب در رسانه های روسیه
برای بررسی این حواشی، نگاهی به نشریات و رسانه های روسی داشتیم تا نحوه بازتاب این سفر را در این نشریات این کشور جستجو کنیم . با این وجود آنچه در این رسانه ها بیشتر از همه منعکس شد، بیشتر گزارش اخبار و دیدارهایی است که قالیباف در این سفر انجام داده است. گویی چنین اتفاقی یعنی لغو دیدار با شخصی که حامل پیام رهبری بوده ، موضوعی عادی و در مناسبات دیپلماتیک رایج است . در بسیاری ازموارد هم منابع خبری روسیه از منابع و رسانه های ایرانی به عنوان منبع خبر استفاده کردند گویا این اتفاق در روسیه نیافتاده است.
جالب این بود که در این نشریات بیشتر دلیل لغو این دیدار از سوی طرف روسی و تاکید روسیه بر رعایت پروتکل های خود مورد توجه قرار گرفت و کمتر صحبت موافقت نکردند قالیباف با این شرایط سخنی به میان آمده بود .
از سوی دیگر اگرچه تیترمربوط به این خبر در رسانه های روسی منتشر شد، اما انعکاس آن در تیتر یک جایی نداشت و به تیتر های ۲و ۳ خلاصه شده بود . اخبار در بخش سیاسی و بین الملل جای گرفته بود و عکسهایی از دیدارهای قالیباف منتشر شده بود و در خیلی از موارد نیز تنها عکس طرف روسی در این دیدار انتخاب شده بود.
تاکید اخبار نیز بیش از روابط دوجانبه و مطرح میان دو کشور به پیام رهبری به پوتین تمرکز داشت و رسانه ها کمتر به حامل پیام و اهمیت سفر وی پرداخته بودند.
ازجمله روزنامه کامرسانت در این باره نوشت : رهبر معنوی ایران ، آیت الله علی خامنه ای ، پیامی برای ولادیمیر پوتین ، رئیس جمهور روسیه ارسال کرده است. این پیام توسط رییس مجلس محمد باقر قالیباف به رئیس مجلس دومای دولتی ویاچسلاو ولودین تحویل داده شد.
این روزنامه به نقل از سرویس مطبوعاتی دومای روسیه و خبرگزاری تاس افزود : “در این دیدار، محمد باقر قالیباف پیامی را از طرف رهبر ایران، خطاب به رئیس جمهور روسیه به رئیس دومای دولتی ویاچسلاو ولودین تحویل داد.”
از سوی دیگر نشریه فکووس مدیا نیز در این باره نوشت : بنابر گزارش های رسانهای رئیس مجلس ایران بایستی بیش از 15 روز قرنطینه می شد و به همین دلیل وی با پوتین ملاقات نکرد .
این نشریه افزود : طرف روسی پیشنهاد ایران برای انجام آزمایش ویروس کرونا در فرودگاه تهران را نپذیرفت .
فکووس مدیا با اشاره به مطالب روزنامه همشهری، خاطر نشان کرد : مقامات روسی می خواستند قالیباف قبل از جلسه با پوتین و پس از ورود به روسیه 15 روز در شرایط قرنطینه بماند، بنابراین نماینده ایران مجبور شد جلسه را لغو کند و از رعایت شرط روس ها امتناع ورزد.
همچنین نشریه تی ژورنال نیز نوشت : دیوید ما به دلیل محدودیت های ویروس کرونا با قالیباف ملاقات نخواهد کرد. ( بکار بردن دیوید به معنای عزیز یا قهرمان است )
این نشریه با اشاره به مطلب روزنامه همشهری افزود : قالیباف جلسه را لغو کرد زیرا با پروتکل ویژه پزشکی تعیین شده توسط کرملین برای دیدار با پوتین موافقت نکرد. همچنین پیشنهاد ایران برای آزمایش قالیباف در فرودگاه تهران و پس از ورود فدراسیون روسیه ، طرف روسی را راضی نکرد.
در ادامه این مطلب تصریح شده است: در عوض ، قالیباف پیامی از رهبر معظم انقلاب آیت الله علی خامنه ای را به نماینده پوتین رساند و با ولودین دیدار کرد.
این نشریه با اشاره به خبر Press TV گزارش داد: قرار بود تا قالیباف با پوتین دیدار و در مورد تجارت، فروش احتمالی نفت و توافق هسته ای 2015 ایران با قدرت های هستهای گفتگو کند.
همچنین سایت دانشگاهی دانشگاه میگمو در مورد سفر قالیباف نوشت : در 7 و 9 فوریه ، رئیس مجلس شورای جمهوری اسلامی ایران محمد باقر قالیباف از مسکو بازدید کرد. یکی از جلسات رئیس پارلمان ایران با حضور اعضای MGIMO برگزار شد.
این گزارش می افزاید : رئیس مجلس ایران به عنوان بخشی از برنامه اولین سفر خارجی خود در این سمت، با جامعه خبرگان روسیه دیدار کرد. این جلسه در تاریخ 8 فوریه در محل موسسه مطالعات شرقی آکادمی علوم روسیه برگزار شد.
اما سایت راشین آرتی نیز در مطلبی با عنوان “پیام مخفی” به قلم یولیا یوزیک روزنامه نگار در این مورد نوشت : سفر مهم سه روزه محمدباقر قالیباف رئیس مجلس ایران و جمعی از نمایندگان مجلس به مسکو پایان یافت.این دیدار به نوعی تاریخی بود، به عبارت دقیق تر ، میتوانست برای ستاره احتمالی و در حال ظهور سیاست ایران ، قالیباف ، این چنین باشد .
یوزیک با معرفی قالیباف ومسئولیت های اجرایی وی، افزود : او عمامهای نمیپوشد ، یک ژنرال معتدل نرم در سپاه است که طرفدار معامله با ایالات متحده محسوب می شود. قالیباف در بین مردم محبوب است، زیرا در هر فرصتی مهره های شطرنج را حرکت نمیدهد .
وی با اشاره به محبوبیت قالیباف در بین اصولگرایان نوشت : او در انتخابات ریاست جمهوری سال 2017 از نامزدی خود به نفع رئیس قوه قضائی ، ابراهیم رئیسی (که محافظه کاری سرسخت است و برخی از وی به عنوان جانشین رهبری ایران یاد می کنند ) انصراف داد.
این روزنامه نگار در ادامه خاطر نشان کرد: آیت الله خامنهای، رهبر معظم جمهوری اسلامی ، برای حل معما و اهمیت فوق العاده این دیدار ، قالیباف را درسفرل خود مجهز به نوعی “نامه مخفی به ولادیمیر پوتین” کرد و همه رسانه های ایرانی نیز در این باره نوشتند.
وی با تاکید بر اینکه امروز آینده ایران و روسیه در یک مشارکت استراتژیک دیده می شود، افزود : بدون آغوش مشتاقانه ، بدون آسیب در مورد “دوستی برای همیشه”، اتحاد ایران و روسیه عملی است .
این روزنامه نگار روس با بیان فعالیت های غرب در منطقه، تصریح کرد : هر چه شما بگویید اتحاد نظامی – سیاسی چین، ایران و روسیه مشت بزرگی است و این شرکای آتلانتیکی روسیه بودند که همه انگشتان دست را به این مشت جمع کردند.
وی افزود: این قدرت هرچند اجباری توسط سیاست های تحریمی به اصطلاح “خردمندانه” امریکا ایجاد شد.
نشریه وستی و تلویزیون روسیه 24 نیز سخنان قالیباف در مورد اهمیت روابط استراتژیک روسیه و ایران را مورد توجه قرار دادند . وستی با اشاره به دعوت رئیس دومای دولتی از قالیباف به دیدارهایی رئیس مجلس با والنتینا ماتوینو و ویاچسلاو ولودین اشاره کرد.
همچنین قالیباف میهمان برنامه” نظر(مننیه) ” از کانال تلویزیونی 24 روسیه بود که با ، اولینا زاکامسکایا در مورد روابط دو جانبه ایران و روسیه گفتگو کرد .
سایت خبری دنی نیز سخنان ویاچسلاو ولودین با قالیباف را مورد توجه قرار داد و در این باره نوشت : لازم است گفتگو را به صفحه بتونی غیر قابل نفوذ تبدیل کنیم.
این نشریه در ادامه افزود رئیس دومای دولتی روسیه خواستار ایجاد کلیه شرایط برای همکاری فعال بین فعالان اقتصادی روسی و ایرانی و ظهور پروژه های مشترک جدید شد. ولودین پیشنهاد کرد تا اواسط سال جلسه کمیسیون عالی در ایران با حضور کارآفرینان و مقامات دولتی روسیه برگزار شود.
نویسنده در این مطلب با تاکید بر درخواست رئیس دومای دولتی روسیه مبنی بر افزایش بازیابی سرعت روابط تجاری، به نقل از وی نوشت : ایران و روسیه هر دو در حال جنگ با استانداردهای دوگانه هستند و هر دو معتقدیم که نمی توان از استاندارد دو گانه استفاده کرد.
روزنامه پارلمنتسکایا نیز نوشت : رئیس مجلس ایران خواستار تقویت روابط با روسیه شد. این روزنامه با اشاره به دیدار رئیس کمیته امور خارجی شورای فدراسیون روسیه با قالیباف نوشت : تغییر در دولت ایالات متحده تاثیری در همکاری بین دو کشور نخواهد داشت.
در این مطلب با اشاره به خبری از خبرگزاری ریا نووستی تاکید شده است که کنستانتین کوساچف در این دیدار گفت که “تغییرات در کاخ سفید هیچ تغییری در روابط ما ایجاد نمی کند. برعکس ، ما فکر می کنیم همکاری موفقیت آمیز ما که در دوره دشوار قبلی انجام شده بود باید تقویت شود. ” کوساچف افزود : ایران و روسیه همیشه از یکدیگر حمایت می کنند.
این روزنامه همچنین به نقل از قالیباف بعد از دیدار با ویاچسلاو ولودین رئیس دومای دولتی روسیه نوشت: روسیه و ایران قصد دارند روابط خود را در زمینه اقتصاد، فرهنگ و علوم تقویت کنند و همچنین به طور مشترک به مخالفت با سیاست تحریم بپردازند. وولودین گفت: روسیه و ایران با هم بر علیه استفاده از استاندارد دوگانه در حال جنگ هستند.
این روزنامه تاکید کرد که رئیس مجلس ایران روی سفر ولودین در بهار حساب می کند. ولودین گفته است که کمیسیون های سطح بالا پارلمان های فدراسیون روسیه و ایران باید تا اواسط سال تشکیل جلسه دهند. روزنامه راسیسکایا گازیتا نیز در مورد گفتگوی پاتروشف با رئیس مجلس ایران درباره اوضاع برجام نوشت .
در این مطلب آمده است : پاتروشف و قالیباف در مورد توسعه بیشتر روابط روسیه و ایران در زمینه های مختلف از جمله در زمینه امنیت گفتگو کردند.
خبر نگار این روزنامه به نقل از منابع مطلع روسی در دستگاه شورای امنیت روسیه نوشت : طرفین آمادگی خود را برای گسترش همکاریهای مسکو و تهران در قالب دوجانبه و چندجانبه تأیید کردند.
همچنین در این گفتگو به همکاری در زمینه امنیت اطلاعات ، تلاش های مشترک برای مبارزه با شیوع ویروس کرونا ، و همچنین وضعیت پیرامون برنامه اقدام جامع مشترک توجه شد .
خبرگزاری تاس نیز در مورد این سفر گزارش داد : آیت الله خامنهای رهبر ایران در پیام خود به پوتین از موضعگیری روسیه در توافق هستهای تشکر کرد.
در این مطلب آمده است: در سفر محمد باقر قالیباف رئیس مجلس ایران تاکید شد که موضوع توافق هسته ای یکی از اصلی ترین موضوعات در روابط ایران و روسیه است
این خبرگزاری نوشت: این سخنان از سوی قالیباف در جلسهای با جامعه علمی در انستیتوی مطالعات شرقی آکادمی علوم روسیه بیان شد .
روزنامه کراسنا وسنا نیز گزارش ایسنا، در مورد سخنان مجتبی توانگر نماینده مجلس را مورد توجه قرار داد . این روزنامه نوشت توانگر در تاریخ 6 فوریه گفت که پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران به رئیس جمهور روسیه از طرف قالیباف به مسکو میرسد.
در سایت ویمسته نیز به دیدار رئیس شورای فدراسیون روسیه با رئیس پارلمان ایران اشاره شده است.
در این مطلب آمده است والنتینا ماتوینکو ، رئیس شورای فدراسیون روسیه در دیدار با محمد قالیباف رئیس پارلمان ایران گفت: “ایران شریک نزدیک وبلند مدت روسیه است که ما علاقه مند به توسعه همکاریهای چندجانبه با این کشور صرف نظر از رویکردهای خارجی دیگر هستیم.” وی افزود : من میخواهم یادآوری کنم که همکاری بین پارلمانی دو کشور به طور معنی داری به تدریج در حال توسعه است.”
دیدارهای پوتین
البته پوتین در هفته گذشته و همزمان با سفر قالیباف به این کشور چندان بی تکاپو نبود. وی علاوه بر دیدار با مقامات داخلی این کشور با اعضای شورای امنیت نیز دیدار داشته است . بر اساس آنچه که در نشریات و سایت ریاست جمهوری این کشور منتشر شده پوتین همچنین گفتگوهایی را به شکل تلفنی با مقامات دیگر کشورها انجام داده است.
بر اساس آنچه در سایت کرملین آمده است: پوتین در ۱۱فوریه با اعضای دولت ، در۱۰ فوریه با قضات دادگاه های صلاحیت عمومی و دادگاه های داوری جلسه داشته است. همچنین۸ فوریه گفتگویی تلفنی با بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل انجام و جلسه شورای علوم و آموزش نیز برگزار کرده است.
رییس جمهور روسیه ۵ فوریه با اعضای دائمی شورای امنیت جلسه داشته و در۴فوریه جلسهای کاری با وزیر توسعه اقتصادی ماکسیم رشیتنیکوف داشته است.
مکالمه تلفنی با رئیس جمهور صربستان الکساندر ووچیچ ملاقات با رئیس ASI ، سوتلانا چوپشوا در سوم فوریه ومکالمه تلفنی با رئیس جمهور آرژانتین آلبرتو فرناندز و دیدار با برندگان مسابقه “معلم سال روسیه” در دوم فوریه از دیگر برنامه های پوتین در مدت زمان یاد شده بود که برگزار شد.
پوتین روز اول فوریه نیز بر مزار اولین رئیس جمهور روسیه بوریس یلتسین گل گذاشت و در همان روز جلسه وضعیت بانکی را بر گزار کرد. مکالمه تلفنی با رئیس جمهور آذربایجان الهام علی اف در۳۰ ژانویه و برگزاری جلسه با اعضای دائمی شورای امنیت از دیگر برنامه وی بود.
در ادامه اخبار سایت ها و رسانه های روسی نیز قابل تامل است. سایت ای ۲۴ ازملاقات پوتین با اعضای دولت در ۱۲ فوریه خبر داد و در این باره نوشت: ولادیمیر پوتین ، رئیس جمهور روسیه ، در جریان ملاقات با اعضای دولت ، بررسی دقیق در مورد بودجه اسکان مسکن اضطراری را مورد توجه قرار داد.
سایت روسکی ژورنالیست نیز از دیدار پوتین با مدیرمسئول رسانه های روسی در روز چهارشنبه 11 فوریه خبر داد و نوشت: در یک جلسه غیرعلنی با سردبیر رسانه های روسی ولادیمیر پوتین در مورد دلایل اعتراضات و مسمومیت الکسی ناوالنی ، مسدود کردن خدمات اینترنت غربی و تنظیم قیمت مواد غذایی گفتگو کرد
در همین حال روزنامه وزگلیاد هم از دیدار پوتین با اعضای دائمی شورای امنیت در 11 فوریه خبر داد و نوشت : دیمیتری پسکوف ، دبیر مطبوعاتی کرملین اعلام کرده است که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور بعد از ظهر پنجشنبه جلسه عملیاتی با اعضای دائمی شورای امنیت برگزار خواهد کرد.
پسکوف در RIA Novosti نیز گفت: “امروز رئیس جمهور قصد دارد با ویدئو کنفرانس ،این جلسه (با اعضای دائمی شورای امنیت) را در اواسط روز برگزار کند.”
سایت دویچه وله به زبان روسی نیز ۱۰ فوریه خبر داد: لوکاشنکو و پوتین در حال برنامه ریزی یک دیدار شخصی هستند.این رسانه افزود: در حال حاضر ، مقدمات دیدار روسای جمهور روسیه و بلاروس ، ولادیمیر پوتین و الکساندر لوکاشنکو در جریان است.
روزنامه لنتا نیز از فاش شدن دستور کار نشست لوکاشنکو و پوتین خبرداد و نوشت : پسکوف به سوالی در مورد سخنرانی پوتین در کنفرانس مونیخ پاسخ داد
سخن پایانی
قالیباف که برای رسیدن به صندلی ریاست جمهوری سعی می کند از همه برگ های ممکن در صحنه سیاسی ایران استفاده کند، در اولین تلاش برای بهره برداری بین المللی از نزدیکی خود به رهبر ایران با شکست مواجه گردید.
عرصه بین الملل بسیاربسیار متفاوت از این حب و بغض های مراد و مردی میباشد.
البته این سفر از ابعاد مختلف ضرباتی را به مجموعه حاکمیت وارد نمود.
مردم ایران بعد از سال ها تازه فهمیدند،که پوتین به رهبر ایران و اطرافیان وی با یک نگاه ویژه برخورد نمی کند و شان و منزلت حاکمیت در نزد پوتین آنچنان هم بالا نیست
ذلتی که در این سفر حداقل از منظر نگاه عامه مردم نصیب حاکمیت گردید از عزتی که توقع آن میرفت بسیار بیشتر بود