اوج هیجان و زیبایی را می توان در پرطرفدارترین ورزش حال حاضر دنیا جستجو کرد. در دنیای بزرگ فوتبال که به نوعی از سالیان قبل تبدیل به یک صنعت تجاری هم شده است، می شود همه چیز پیدا کرد از ارتباط با کشور ها تا موارد پزشکی، تجاری، علمی، تکنولوژی و … همه به نوعی در خدمت این ورزش پر هیجان هستند.
فوتبال یک بازی با توپ است که بین دو گروه یازده نفره صورت می گیرد، که هر یک قصد دارند با زدن گل های بیشتر به حریف خود، برنده شوند. فوتبال غالباً توسط پاها بازی می شود، اما ممکن است بازیکنان از هر عضو دیگری به جزء دست و بازویشان برای حرکت دادن توپ استفاده کنند. دروازه بان از این قاعده مستثنی است، و تنها عضوی از تیم است که می تواند در زمین بازی توپ را در دست بگیرد.
آنچه در نزد مردم به عنوان فوتبال شناخته شده است ورزشی است که ملل انگلیسی به آن (Soccer) می گویند و با آن چه آمریکایی ها و کانادایی ها به آن فوتبال می گویند ، فرق دارد و بسیار ساده تر و عملی تر است .
فوتبال بدون شک جذاب ترین و پر طرفدارترین ورزش دنیا است . بیشتر مردم جهان در اندک مدت شیفته فوتبال می شوند . حتی کودک خردسال همین که توپ را می بیند ، به طرفش می دود و آن را با پا می زند . اکثر جوانان و بزرگسالان علاقه مند به فوتبال برای گذراندن اوقات فراغت خود ، به این بازی روی می آورند و یا چون دیگران پای تلویزیون و در میدان ها تماشا گر بازی فوتبال می شوند.بازی فوتبال پر هیجان و زیبا است و انسان را خیلی زود سرگرم می کند ، تا آن جا که در سال های اخیر شیوه های فوتبال نوین ، مردم جهان را بیش از بیش به خود مجذوب کرده است.
گفته می شود که کشور ما بیشترین طرفدار را در سطح قاره آسیاداشته و دارد و از این جهت با کشورهای اروپا و دیگر کشورهای صاحب نام در فوتبال رقابت می کند اگر بخواهیم این رقابت به برتری بینجامد و فوتبال ما بیش از پیش رشد کند ، ناگزیر باید اشکالات کمی و کیفی آن را از راه آموزش بهتر و آموزش زود رس بر طرف کنیم .
اگرچه اطلاعاتی در مورد ریشه اصلی و حقیقی این ورزش در دست نیست ولی از مطالب جالب و شخصی در مورد تاریخچه آن اطلاع داریم . فوتبال امروزی به تدریج رشد کرده است ولی گفته می شود که نوعی از آن قبل از حضرت مسیح علیهالسلام بازی می شد . در چین نیز نوعی بازی شبیه به فوتبال در 2500 سال قبل از میلاد مسیح وجود داشت .
عکس های مصریان نیز نوعی بازی شبیه به فوتبال را نشان می دهد ولی در یونان یک بازی به نام اسپیشکیروز به طرز جالبی به فوتبال امروزی شبیه است . فوتبال در سال 1894 از کشور برزیل شروع شد . این ورزش به وسیله ی چارلز میلر برزیلی که اجداد او انگلیسی بودند به مردم برزیل معرفی شد.
در سال 1970 مسابقه ای بین ایتالیا و برزیل برگزار شد . هیچ کس تصور نمی کرد که 800 میلیون نفر از مردم جهان ناظر بر اجرای مسابقه باشند . امروزه اکثر مردم جهان به فوتبال بیشتر از سایر ورزشها می پردازند . فوتبال مدرن از کشور انگلستان سرچشمه گرفته است .
در ابتدا اختلافات عقیده ای بسیاری میان علاقمندان راگبی و فوتبال وجود داشت زیرا راگبی با دست و فوتبال با پا اجرا می شد . این مسئله در سال 1863 زمانی که طرفداران فوتبال شروع به اجرای این ورزش توسط پاها کردند اتفاق افتاد . گروه دیگر انجمن راگبی را تاسیس کردند و بالاخره در سال 1871 این دو رشته ی ورزشی کاملا از یکدیگر جدا شدند . از آن زمان به بعد هر دو رشته پیشرفت های شایانی نموده و طرفداران بسیاری پیدا کردند . فدراسیون بین المللی فوتبال در سال 1904 بنیان گزاری شد .این فدراسیون وظیفه دارد که به نحوه ی اجرای مسابقات نظارت داشته باشد . قوانین فوتبال بدون موافقت و تصویب سایر کشورهای عضو فدراسیون تغییر نمی کند . در سال 1920 بازیکنان فوتبال در مسابقات المپیک بلژیک شرکت کردند و در سال 1930 اولین جام جهانی در کشور اروگوئه برگزار شد
فوتبال در دنیا مقابل چشمان مثل جرقه می ماند . در هر جای دنیا این واژه انگلیسی در زبان های بین المللی به سادگی رسوخ کرده . برای این امر دلیل خوبی است چرا که فوتبال مدرن به وسیله انگلیسی ها اختراع شد . ولی وقتی در آمریکا فوتبال گفته می شود . آمریکائیها فوتبال خشونت بار آمریکایی را استنباط می کنند . به هر جهت این لغت باعث اشتباه در درک معنای واقعی آن میان آمریکاییها شده است .
در تاریخ ریشه این ورزش بدین گونه بوده است :
سربازان چینی در حدود 2000 سال پیش ورزشی می کردند که آن را تسوچو (TSUCHU)می نامیدند . تسو یعنی ضربه زدن با پا و چو یعنی توپ یا هر شی گوی مانند .
در روز تولد امپراطور در مقابل کاخ امپراطوری دو تیم در زمین مسابقه ای که گلی به ارتفاع 90 سانتیمتر داشت بازی می کردند که بازیکنان برای سرگرمی امپراطور و دوستان و مهمانان به بازی می پرداختند . یکی از امپراطوران به حدی این بازی را دوست داشت که یکی از اعضای شورای قضایی وقتی از بازی انتقاد کرد دستور داد سرش را از تنش جدا کنند .
600 سال بعد هم ژاپنی ها یک ورزشی شبیه به فوتبال داشتند که آن را کماری (KEMARI) می نامیدند . البته بازی کماری تدافعی تر از تسوچو چینی بوده است . حتی قبل از چینی ها یونانی ها ورزشی اختراع کرده بودند که آن را هارپاستون (HARPASTON) می نامیدند . البته بازی آن با توپی بود که درونش ماسه و یا شن بوده است . وقتی انگلیسی ها به یونان رفتند ورزشی آوردند به نام هارپاستیوم (HARPASTIUM) که آن هم با توپ بازی می شد و این زمینه ای بود تا فوتبال در انگلیس به مدرنی امروز برسد .
هیچکس دقیقا زمان شروع فوتبال را نمی داند و مورخان تا آنجاییکه نوشته اند در روستاهای انگلیسی حدود 1000 سال قبل بازی با توپ وجود داشته است و بعد از مدتی تیم های مختلف روستایی شروع به مسابقه با هم دادند و ظاهرا شیوه بازی طوری بوده است که تیم ها سعی بر این داشتند توپ را (غالبا از سر تو خالی گاو یا چیزهای شبیه به آن بوده است) به منطقه دفاعی حریف برسانند .
( در انگلیس بیش از 200 سال قبل مردم در خیابان ها فوتبال بازی می کردند )
در قرن 14 این بازی به قدری محبوب شد که پادشاه انگلیس آن را غیر قانونی خواند ولی مردم هیچ توجهی به آن نکردند و جذابیت این بازی به حدی بود که با توجه به غیر قانونی بودنش بخصوص میان روستاییان بازی می شد و مقامات مسئول در سال 1572 مجبور به تسلیم در مقابل خواسته مردم شدند و فوتبال را قانونی اعلام کردند .
250 سال بعد طبقه اشراف رفته رفته به این ورزش روی آوردند و از دیدن و بازی کردن فوتبال لذت می بردند و بالاخره بخاطر نفوذی که در طبقه حاکم داشتند و علاقه و تمایلشان به فوتبال باعث شد که تصمیمی برای پیاده کردن یک شیوه کلاسیک در قوانین فوتبال اتخاد نمایند .
در دهه 1800 میلادی مدرسه های معروف انگلیس این ورزش را به عنوان تفریح محصلین در برنامه درسی گنجانیدند ولی تمامی مدارس از یک قانون خاص در فوتبال پیروی نمی کردند . هر مدرسه قانون مخصوص به خود داشت . سپس در سال 1823 فوتبال به صورت معمول رسمیت یافت و در سال های 1848 و 1862 فوتبال در سطح انگلستان یکپارچه شد و حتی کتابی به نام (ساده ترین ورزش) نوشتن شد که مشتمل بر قوانین اصولی فوتبال آن زمان بود .
(در سال 1850 فوتبال به دوردست ترین شهر های دنیا از قبیل مانیلا در فیلیپین و سایر کشور ها رسید )
اولین سوابق ثبتی آنچه که احتمالاً قدیمی ترین فعالیت شبیه به فوتبال به حساب میآمده را میتوان در دست نوشتههای چینی نظامی در دوره سلسله هان و حدود قرن دوم قبل از میلاد پیدا نمود.
دیگر بازی آسیائی که با ضربه توپ سرو کار داشته و تحت نفوذ «کوجو» بودهاست، بازی «کماری» است. بر طبق سوابق موجود، این بازی در زمین بازی سلطنتی ژاپن در کیوتو از سال ۶۰۰ میلادی انجام میشدهاست. در بازی «کماری» چندین نفر در یک دایره میایستاده و با ضربه پا توپ را به سمت هم دیگر میرانده و سعی میکردند که توپ از زمین خارج نشود (خیلی شبیه کیپی آپپی).
این بازی سالیان زیاد انجام میشد ولی بنظر میرسد که در حدود نیمه قرن ۱۹ میلادی از بین رفته باشد. در سال ۱۹۰۳ و در یک اقدام سمبلیک در جهت احیای سنتهای باستانی، این بازی مجدداً احیاء گشته و هم اکنون نیز در برخی فستیوالهای توریستی قابل رویت میباشد.
قدمت بازیهای همراه با توپ فرا امریکائی که با توپهای لاستیکی انجام میشدهاند حتی بسیار قبل از مورد بالا ثبت گردیدهاند و تصور میشود که در مراحل اولیه پیدایش، شباهت زیادی به فوتیال داشتهاند. اما از آنجائی که فرمهای بعدی این بازیها شباهت هائی با بسکتبال و یا والیبال داشتهاند و همچنین بدلیل آنکه نفوذ این گونه بازیها بروی بازی مدرن فوتبال بسیار کم بودهاست، بیشتر آنها بهعنوان فوتبال طبقه بندی نمیگردند.
یونانیان و اهالی رم نیز به داشتن بازیهای همراه با توپ که در آنها از پای خود استفاده میکردهاند، شناخته شدهاند.
نویسنده رومی سیسرو در یکی از نوشتههای خود وضعیتی را توصیف میکند که در آن مردی در مغازه سلمانی و در حال اصلاح بخاطر شوت شدن یک توپ به داخل مغازه کشته میشود. اعتقاد بر این است که بازی رومی هارپستوم از نوعی بازی تیمی بنام «επισκυρος» (اپی اسکایروس) یا فنیدا که اولین بار توسط نمایشنامه نویس یونانی انتیفانس (۳۱۱-۳۸۸ قبل از میلاد) بکار برده شده و بعدا کلمنت الکساندریا نیز به آن اشاره داشتهاست، گرفته شدهاست. بنظر میرسد این بازی بنوعی نه چندان واضح شبیه به راگبی بودهاست.
البته سوابق غیر مستند دیگری از بازیهای ماقبل تاریخ، باستانی و یا سنتی انجام شده با توپ که توسط مردم بومی در سراسر جهان انجام میشده نیز در دسترس میباشند. بهعنوان مثال، در سال ۱۶۱۰ ویلیام استراچی از منطقه جیمز تاون اولین شخصی بود که یک نوع بازی بنام پاهساهمان را که توسط امریکائی بومی باز میشده را ثبت نمودهاست. در منطقه ویکتوریا، استرالیا، مردم بومی استرالیا نوعی بازی به نام مارن کروک را انجام میدادند.در کتاب رابرت برو-اسمیت که در سال ۱۸۷۸ بنام «مردم بومی منطقه ویکتوریاً منتشر شد نیز از مردی بنام ریچارد توماس نام برده شده که در سال ۱۸۴۱ شاهد انجام این بازی توسط مردم بومی منطقه بودهاست.» آقای توماس توصیف مینماید که چطور بازیکن جلو توپ ساخته شده از پوست صاریغ را شوت نموده و دیگر بازیکنان برای گرفتن آن به هوا برمیخواستند.«امروزه اعتقاد گستردهای مبنی بر اینکه مارن کروک تأثیر زیادی بر پیشرفت قواعد فوتبال استرالیا داشته، وجود دارد (بخش زیر را ببینید). در سرزمین کانادای شمالی و / یا آلاسکا، اینیوایت (اسکیموها) نوعی بازی بروی یخ بنام»آکاساکتوک” را انجام میدادهاند. هر بازی با حضور دو تیم روبروی هم در دو خط موازی آغاز میشد. سپس دو تیم سعی در ضربه زدن به توپ، هدایت آن به سمت خط دروازه حریف و کاشتن گل داشتند.
قدمت این بازیها و امثال آنها بطور عمیق در روزگاران باستان قرار داشته و در طول قرون متمادی، تأثیر خود را بروی فوتبال داشتهاست. بهرحال، بنظر میرسد که مسیر حرکت بسوی فوتبال مدرن در اروپای غربی و بخصوص در انگلستان شکل گرفته باشد.
تحقیقات باستان شناسان نشان می دهد که بین سالهای 200 تا 220 قبل از میلاد، هوانگ تین، امپراتور چین مبتکر بازی «تی-سو-چو» (T-So-Cho) بوده است. تی-سو در زبان چینی همان لگد زدن و با پا زدن است و چو، به معنی توپ می باشد. وی، تی-سو-چو را به این منظور ابداع کرد که سربازانش با هم مبارزه کنند و به رقابت بپردازند. پس از چندی این بازی از محدوده سربازخانه ها به میان مردم راه یافت. چو یا همان توپی که در آن زمان مورد استفاده قرار می گرفت، هشت تکه ای و از جنس چرم بود. این چرم را به هم می دوختند و درون آن را از پر، پشم و یا پنبه پر می کردند. بازی تی-سو-چو با فوتبال امروزی وجوه اشتراک فراوانی داشته است. دروازه ها از پایه هایی از جنس چوب بامبو تشکیل می شد که بلندی آن به حدود 5 متر می رسید. این دروازه ها، دقیقاً بسان دروازه های امروزی بازی فوتبال، با تور پوشش داده می شد و جالب تر آن که نوشتارهای بدست آمده، حاکی از آن است که استفاده از شکم، سر، پا و سینه برای حمل توپ، مجاز ولی استفاده از دست، غیرمجاز بوده است. البته در پایان بازی تی-سو-چو، برنده بی نصیب از جایزه و بازنده بی بهره از مجازات نبود. جایزه برندگان، تنها کف زدن و هورا کشیدن بود، اما گروه بازنده باید بی دفاع در جای خود می ایستادند و کتک می خوردند.
در سال 587 میلادی، فوتبال از چین به ژاپن راه یافت و این حرکت با تحولات جدید و تکامل نسبی همراه بود. «کوماری» واژه ای است که ژاپنی ها به فوتبال اطلاق می کردند. در کتیبه های بدست آمده از آن دوران، فوتبال، عملی مذهبی و جزو آداب دینی شمرده می شده است. طبق اسناد معتبر، امپراتور وقت ژاپن، تنیشی-تنو که در سالهای 617 تا 621 سلطنت می کرد، علاقه فراوانی به این آئین داشت، چون خودش در زمان ولیعهدی، از بازیکنان زبده کوماری بود. به محض آنکه تنیشی-تنو به بازی فوتبال مبادرت ورزید، آئین ژاپنی سین توئیزم که برای امپراتورها شرف خدایی بود، کوماری را از ارج و قرب بالایی برخوردار کرد.
هر ساله در فصل پائیز، تشریفات و مراسمی به مناسبت بازی کوماری برگزار می شد. قبل از مراسم، توپ را برای تبرک نزد روحانی اعظم می بردند و او با خواندن دعا از درگاه خدایان برای سرزمین آفتاب، آرامش و برکت آرزو می کرد. سپس نجیب زادگان و بزرگان با لباسهای فاخر، در گوشه هایی از میدان مستقر می شدند. میدان بازی به شکل مربع بود و در هر گوشه میدان، درختی کاشته شده بود: کاج در شمال غربی، سرو در جنوب غربی، بید در جنوب شرقی و آلبالو در شمال شرقی. توپ 24 سانتی متر قطر داشت و زمان بازی در هر نیمه، حدود بیست دقیقه بود. کوماری در ژاپن برخلاف تی-سو-چو در چین، یک بازی اشرافی، آرام و بدون خشونت و برخورد بود. اگر بازیکن، کوچکترین حرکت خشنی از خود نشان می داد، از بازی اخراج می شد. کافی بود بازیکنی به بازیکن دیگر تنه بزند تا فوراً از زمین اخراج شود، البته اگر حریف، طرف مقابل را می بخشید، بازیکن در زمین می ماند و اخراج نمی شد. سالها بعد در اوایل قرن دهم میلادی، فوتبال از حالت اشرافیت خارج و همگانی شد.
رومی ها نوعی بازی به نام “Harp Stum” (هارپ استوم) داشتند که در آن، دو گروه در دو سوی زمین قرار می گرفتند و زمین هر تیمی با خط کشی معین شده بود. برای بازی، از نوعی توپ استفاده می شد که رویه ای چرمی داشت. میان دو زمین، فاصله ای وجود داشت که با دوخط دیگر تعیین شده بود و بازی در میان این فاصله انجام می شد و هر تیم باید توپ را از خط مرزی عبور داده و به زمین حریف برده و تا به انتهای آن می رساند. در مرز هر زمین، همه می توانستند توپ را روی هوا با دست مانند دروازه بان امروزی بگیرند و مانع از ورود توپ به زمین خود شوند. این بازی در روم، بازی خاص سربازان بود و هر تیم فرمانده خود را به عنوان مربی انتخاب می کرد. در این بازی هل دادن، گلاویز شدن و کشیدن حریف امری عادی به شمار می رفت. در هر تیم، یازده بازیکن حضور داشتند که در سه خط دفاع، میانی و حمله قرار می گرفتند. بعدها دو خط میانی که منطقه مرزی را مشخص می کرد، از میان رفته و تنها یک خط، نیمه زمین را معین می کرد. این بازی تا به آنجا در میان سربازان ومردم رواج یافت که شکل قانونی به خود گرفت و هر سرباز رومی می بایست در آن شرکت می کرد. هنگامی که سربازان ژولیوس سزار، در قرن سوم به بریتانیا پا نهادند، باعث گسترش بازی در آنجا نیز شدند. پس از خروج سربازهای روم در سال 217 بعد از میلاد از ولز، بازی یی به نام «تراک» در آنجا شکل گرفت که منشاء اولیه بازی فوتبال در انگلستان بود.
در یونان هم بازی یی به نام «اسفروناشیا» که بسیارشبیه هارپ استوم بود، انجام می شد. افلاطون در مورد این بازی می گوید: «اسفروناشیا، سودمندترین تمرین نظامی است که یک سرباز را می سازد.»
برای آنكه شمایی از پیدایش و تكامل ورزش فوتبال داشته باشیم، تاریخ بسیاری را باید ورق زد. مستندترین نوشته در این زمینه از ” كنفسیون” حكیم و فیلسوف معروف چین بوده است. در كتابی كه از این معلم اخلاق باقی مانده از ورزش مخصوصی بنام” كونگ فوو” كه در آن از سر و پا استفاده می شده نام برده شده است. از سوی دیگر در چین و در دوران امپراتوری ” چانگ تی” ( 32 قبل از میلاد) یك نوع بخصوص فوتبال بازی می شد كه بنام ” تسو چو” معروف بود و بوسیله توپ چرمی ، وبا پا انجام می شده است. این بازی بقدری جالب و دوست داشتنی بوده است كه شعرا و تاریخ نویسان آن عصر، نام فوتبالیست های بزرگ را در اشعار و حماسه های خود آورده و از آنان به عنوان قهرمانان ملی یاد كرده اند. در كشور ژاپن، و در همان عصر ورزش دیگری شبیه فوتبال برگزار می شده كه بسیار مقدس و مورد احترام مردم بوده است.
همانطور كه ذكر شد تمدن خاور دور توسط لشكر كشی اسكندر مقدونی به خاور میانه آورده شد، و بازیهای آنها بهمان رویه ادامه داشت. بای دیگری بنام ” هارپاستوم” در روم بازی می شد، كه پیدایش آن در قرون وسطی در ایتالیا بوده و درست مانند ” جیكودل كالسیو” كه بنام” سوله” یا ” چوله” در فرانسه معروف بود، بازی می شده است.
در بازی هارپاستوم ابعاد زمین در مقایسه با بازی سوله كوچك تر بود ولی هدف هر بازی بردن توپ بانتهای خط طولی زمین قرار داشته است.
در ایتالیا از بازی هارپاستوم بازی دیگری بوجود آمد كه بنام ” جیكودل كالسیو” معروف شد و مورد توجه قرار گرفت تا جایی كه در این بازی اشخاص سرشناس( اعیان و اشراف و حتی روحانیون كلیسا) نیز شركت می كردند كه ازجمله آنها می توان از ” پاپ كلمنت” هفتم، ” لئون” دهم و” اوربین” هفتم نام برد كه در زمان خود قهرمانان فوتبال ” فلورنتیسم ” بودند.
رفته رفته بازی هارپاستوم كه از تمدن روم ریشه گرفته و بصورت” سوله” یا ” چوله” در آمده بود رونق فراوان یافت و مردم به آن گرایش زیادی نشان دادند. در بازی ” هارپاستوم” هدف بازیكنان بردن توپ به نقطه انتهایی زمین بازی قرار داشت. جالب آنكه طول زمین باندازه ای بزرگ بود كه در ابتدا و انتهای آن دو كلیسا و بین كلیسا، اماكن عمومی و مجاور آن دهات قرار داشته است، بازی چوله معمولاً روزهای یكشنبه بعد از ظهر پس از اتمام مراسم مذهبی برگزار می شد . زمان بازی و جزئیات رقابت دو طرف بازی در كارناوال ها به ثبت می رسید . در زمان كوتاهی بازی ” سوله” سخت مورد پسند مردم بریتانی و نروماندی قرار گرفت . در تاریخ فوتبال چنین ثبت شده است كه این بازی در 16 اكتبر 1566 میلادی توسط سردار انگلیسی بنام ” ویلیام فاتح” و بعد از جنگ ” هستینگ” به انگلستان برده شد.
از سوی دیگر گروهی از مورخان معتقدند كه ” امیل سووستر” كه از پیروان ویلیام فاتح بود، این بازی را بعد از جنگ” هستینگ” بانگلستان برده و آنرا رواج داده است.
در تاریخ 13 آوریل 1314 میلادی ” ادوارد دوم” پادشاه انگلستان اعلامیه زیر را صادر و برگزاری فوتبال را منع كرد. متن اعلامیه چنین بود:
” چون سر و صدا و صدمات زیادی به علت خشونت مثل تنه زدن و هل دادن برای گرفتن توپ های بزرگ بوجود آمده از طرف شاه فرمان صادر شد كه خداوند این خشونت را منع كرده است و مجازات آن با زندان همراه خواهد بود. این ورزش، در آینده فقط می تواند در شهر انجام گیرد.”
یكبار دیگر در تاریخ 12 ژوئن1349 میلادی دستور داده شد كه روزهای اعیاد ورزش تیرو كمال و پرتاب نیزه به جای بازی احمقانه فوتبال، انجام شود. ولی سرانجام به سال 1823 بود كه بالاخره فوتبال به صورت ورزش رسمی و امروزی درآمد و به این ترتیب فوتبال خود را از بازی را گبی بالاتر كشید.
در مورد جدا شدن فوتبال از راگبی اتفاق جالبی رخ داد. بدین معنی كه بازیكنی بنام” ویلیام الیس” توپی را كه در دستش قرار داشت به جلو برده و توپ را در داخل دروازه پرتاب كرد. این عمل باعث صرو صدای فراوانی شد و بدنبال آن ” الیس” شروع به تدوین مقررات فوتبال و راگبی را از یكدیگر جدا ساخت.
بعد از جدا شدن دو ورزش، فوتبال بامقررات مستقل در انگلستان به سرعت پیشرفت نمود و سازمان فوتبال انگلیس در سال 1863 تاسیس شد. با توسعه فوتبال در آن كشور فوتبال توسط ملوانان، سربازان، تجار، مهندسین، و حتی توسط كشیشان انگلیسی به خارج از انگلستان برده شد و مورد توجه مردم قرار گرفت.
بعد از انگلستان، دانمارك دومین كشوری بود كه در اروپا دارای سازمان ملی فوتبال شد.در ایتالیا، یك عینك ساز اولین باشگاه را تشكیل داد. و شاهزاده” ساووی” اولین باشگاه ورزشی را تاسیس كرد.
دو برادر انگلیسی ساكن آرژانتین طی آگهی در روزنامه ” بوینوس آیرس” خواستار تاسیس اولین باشگاه فوتبال در آرژانتین شدند و در اثر علاقه مردم به فوتبال در سال 1884 فوتبال در برنامه درسی دبیرستانی قرار گرفت.
اولین مسابقه بین المللی بین دو كشور آرژانتین و اروگوئه و در سال1905 انجام شد. ولی قبل از این بازی در سال 1885 مسابقه بین آمریكای شمالی و كاندا انجام گردیده بود كه از لحاظ زمانی زودتر از مسابقه دو كشور آرژانتین و اروگوئه صورت گرفته است.در منطقه آسیا، هندوستان اولین كشور آسیایی بود كه فوتبال را پذیرفت و یك نسخه از مقررات فوتبال در سال 1883 بآنجا رسید و در سال 1892 اولین مسابقه كاپ را برگزار كرد.
با اینكه ورزش در سطح وسیع و علمی، در بعضی از قاره های جهان شناسایی بین المللی نداشته است ولی فوتبال بر اثرعلاقه مردم بیش از صد سال است كه جای خود را در اكثر كشورها باز كرده است.
از قرنهای اولیه پس از میلاد تا قرن هجدهم میلادی، ورزش فوتبال به شکل قانونی و غیرقانونی به اشکال مختلفی در کشورهای گوناگون انجام گرفت. بازی دسته جمعی با توپ، هرچند در دوره هایی توأم با خشونت بود و گاه به تعطیلی آن در برخی کشورها انجامید؛ ولی علاقه مردم به آن کم نگردید. در سالهای 1130 تا 1180، بازی فوتبال با نام «لاسول» در فرانسه رایج شد و در میان شاهان فرانسه، لوئی هفتم که از 1140 تا 1173 فرمانروایی نمود؛ به گسترش این ورزش همت گمارد. او جوانان بسیاری را به این ورزش تشویق نمود و تیمهای فراوانی را بوجود آورد. در طی سالیان پس از آن، این بازی خشن که گاهی با مرگ بازیکنان هم همراه بود، توسط بریتانیایی ها شامل قوانین و مقرراتی گردید. در حقیقت، منشاء فوتبال امروزی، مناطقی از بریتانیا بوده است که برای این بازی قوانینی وضع نمودند و تلاش کردند ضمن کاستن خشونت از آن، جاذبه های آن را افزایش دهند.
در سال 1681، در لندن بازی فوتبال با قوانین و مقررات خاصی دنبال می شد و حتی مسابقاتی هم در حضور پادشاه انگلستان برگزار گردید. تا سال 1832، بازی یی که به عنوان فوتبال در سراسر انگلستان رواج داشت، هیچ محدودیتی در استفاده از سر و پا و دست برای آن در نظر گرفته نشده بود و بیشتر شبیه راگبی امروزی بود. اما از این سال به بعد، فوتبال به سمت جدایی از راگبی پیش رفت و درنهایت در سال 1841، مقرر گردید که فوتبال بازی یی با پا و راگبی با دست و پا باشد. در نیمه دوم سال 1846، شاگردان سابق مدرسه «شرزبوری واتون» که دانشجویان دانشگاه کمبریج شده بودند، نخستین باشگاه فوتبال را تأسیس کردند و دو سال بعد، نخستین قوانین فوتبال را با همکاری سایر تیمهای دانشگاهی بنیان نهادند.
درسال 1862، باشگاه فاتس کانتی در شهر ناتینگهام تأسیس شد که به عنوان قدیمی ترین باشگاه فوتبال در لیگ باشگاههای انگلیس، هنوز هم حضور دارد و امروزه با نام «ناتینگهام فارست» شناخته می شود.
جام انگلیس (FACup)، قدیمی ترین مسابقات فوتبال جهان است که در سال 1871 پایه ریزی شده است. در روز بیستم جولای 1871، هفت عضو اتحادیه فوتبال انگلیس به دفتر مجله « اسپورت من» وارد شدند که یک هفته نامه ورزشی بود و به دبیرآن پیشنهاد نمودند تا اعلامیه مسابقات فوتبال میان باشگاههای لندن را منتشر کند و مسئولیت آن را برعهده گیرد. براساس این اعلامیه، هر تیمی با یک شکست حذف می شد و هر تیمی که خواهان شرکت بود، باید «یک گنی» (واحد پول انگلستان در آن زمان که اندکی بیشتر از یک پوند بود) می پرداخت. این مسابقات به سرعت شکل گرفت و فاتح آن، تیم فوتبال واندرز لندن بود که با نتیجه یک بر صفر، تیم سلطنتی مهندسان را شکست داد.
نخستین مسابقه بین المللی فوتبال، در روز شنبه 30 نوامبر 1872 بین دو تیم انگلیس و اسکاتلند در گلاسکو برگزار شد که با نتیجه بدون گل به پایان رسید.
در سال ۱۸۵۸ شخصی بنام تام ویلز در ملبورن اقدام به پیشبرد فوتبال نمود. ویلز تحصیل کرده انگلستان در مدرسه راگبی بوده و در دانشگاه کمبریج کریکت بازی کرده بود. حدود نفوذ مستقیم بازیهای فوتبال انگلیسی و ایرلندی بروی ویلز نامشخص است ولی بهرحال شباهت هائی بین این نوع بازیها و بازی ابتکاری وی موجود بود. همچنین شباهت هائی بین بازی ویلز با فوتبال گیلیک (بنحوی که در سال ۱۸۸۷ قانونمند گشته بود) اعلام گشت. بنظر میرسد که فوتبال استرالیائی شباهت هائی با بازی «مارن گرووک» مردم بومی استرالیا نیز داشتهاست).
باشگاه فوتبال ملبورن نیز در سال ۱۸۵۸ تأسیس شد که کهن ترین باشگاه زنده فوتبال در استرالیا بحساب میآید، ولی قواعدی که این باشگاه در اولین فصل بازیهای خود مورد استفاده قرار داد نامشخص است. قواعد باشگاه در سال ۱۸۵۹ قدیمی ترین قانون زنده استرالیائی بحساب میآیند. این قوانین در هتل پاراد واقع در شرق ملبورن در مورخ ۱۷ می توسط ویلز، دبلیو. جی. هامرسلی، جی. بی. تامپسون و توماس اسمیت (برخی منابع از شخصی بنام اچ. سی. ای. هریسون نیز نام میبرند). این مردان سوابقی مشابه ویلز داشته و قواعد آنها نیز شباهت هائی با قانون شفیلد داشتند، خصوصا در نبود قاعده «آفساید» (گرچه شباهتها نیز بصورت هم متلاقی بودند). یک ضربه آزاد در قبال «علامت» (گرفتن کامل). بهرحال اگرچه در قوانین ذکر نشده بود، ولی نگه داشتن و دویدن با توپ آزاد بود. توپ مورد استفاده نیز (نظیر آنچه بعدا در راگبی مورد استفاده قرار گرفت) بشکل «بیضی» بود. باشگاه همکاری قوی و دراز مدتی با باشگاه کریکت ملبورن و «کریکت بیضی» داشت که از لحاظ سایز تنوع داشته ولی از زمینهای مورد استفاده در انواع دیگر فوتبال بسیار بزرگتر بودهاند، بهعنوان زمین استاندارد فوتبال برگزیده شد. در سال ۱۸۵۹ قوانین هنوز شامل اجزائی که طی مدتی کوتاه بصورتی مهم در آمدند نمیشدند. مانند الزام «زدن» توپ در حین دویدن.
گاهی اوقات از قواعد استرالیائی بهعنوان اولین شکل قوانین تدوین گشته یاد میگردد. ولیکن – همانگونه که در تمام انواع فوتبال در آن زمان صادق بود، هیچ سازمان رسمی قوانین را پشتیبانی نمینمود- بنابر این در هر باشگاه به نوعی بازی میشد. بهر حال در سال ۱۸۶۶ تعداد باشگاههای بیشتری در ویکتوریا قبول کردند که با قوانین بروز شده ملبورن اف. سی، که بعدا بنام «قوانین ویکتوریاً و / یا قوانین» استرال آسیائی بازی کنند”. نام رسمی این قوانین بعدا به قواعد فوتبال استرالیائی (و جدیدا فوتبال استرالیائی) تغییر یافت. در مستعمرات دیگر مانند تاسمانی در دهه ۱۸۶۰ و استرالیای جنوبی در دهه ۱۸۷۰ نیز قوانین مشابهای برای بازیها در نظر گرفته شد. فوتبال استرالیائی خصوصا از دهه ۱۹۹۰ در بسیاری از کشورها حضوری کوچک ولی فزایندهای در سطح آماتوری داشتهاست ولی بیشترین نرخ مشارکت در پاپوآ گینه جدید، نائورو، زلاندنو و افریقای جنوبی بودهاست.
فوتبال راگبی
در سال ۱۸۷۰ در بریتانیا، ۷۵ باشگاه وجود داشتند که به بازی راگبی مدرسهای میپرداختند. این مدارس عبارت بودند از بلاک هیس (سال تأسیس ۱۸۵۸ که طبق سوابق مناقشهای بهعنوان قدیمی ترین باشگاه غیر دانشگاهی راگبی که هنوز وجود دارد، شناخته میشود). باشگاههای راگبی همچنین در کشورهای ایرلند، استرالیا، کانادا و زلاند نو فعال بودند. بهرحال، تا سال ۱۸۷۱ یعنی زمانیکه ۲۱ باشگاه لندن گرد آمده تا اتحادیه فوتبال راگبی (آر. اف. یو.) را تشکیل دهند، قواعد قابل قبولی برای راگبی وجود نداشت. (بصورت کنایهای، بلاک هیس اقدام به ممنوع ساختن ضربه زدن نمود.) اولین قواعد آر. اف. یو. در ماه ژوئن سال ۱۸۷۱ بکار گرفته شد. بر طبق این قوانین پاس دادن توپ مجاز اعلام شده بود. آنها همچنین تلاش را در جائیکه بسمت دروازه و در بیرون خط با توپ تماس ایجاد شود شامل نمودند، اگر چه گلهای ناشی از امتیاز و بازی عمومی و برگشت پنالتی هنوز در مناقشه بودند.
همانطور که در بریتانیای اوایل قرن ۱۹ متداول بود، مدارس و دانشگاههای امریکا نیز بازیهای محلی خود را بین تیمهای دانشجوئی برگزار مینمودند. در سالهای دهه ۱۸۲۰، یک بازی بنام بالون که در ابتدا در کالج نیو جرسی (که بعدها بنام دانشگاه پرینستون نامیده شد) و واحد قدیمی فوتبال بازی میشد، در کالج دارتماوس و نیو همپشایر برگزار شد. در سال ۱۸۲۷، یک دانشجوی دانشگاه هاروارد یک شعر حماسی کمدی بنام ” نبرد دلتاً سرود که از اولین اشارات فوتبال در دانشگاههای امریکا محسوب گشت.
اولین مسابقه ثبت شده فوتبال در کانادا یک بازی بین کالج دانشگاه و دانشگاه تورنتو در مورخ ۹ نوامبر سال ۱۸۶۱ میباشد. کمی بعد از این بازی، یک باشگاه فوتبال تشکیل گردید. اگر چه قواعد بازی در این مقطع نامشخص است: یعنی مشخص نیست که آیا آنها یک بازی «ضربه با پاً یا»کار با دست” و یا هر دو را انجام میدادند و اینکه آیا اعضاء بطور عمده در مقابل هم قرار میگرفتند.
اولین «باشگاه فوتبال» در امریکا که عمر کوتاهی نیز داشت باشگاه فوتبال اونیدا واقع در بوستون، ماساچوست بود که در سال ۱۸۶۲ تأسیس گردید. اغلب گفته میشد که این باشگاه اولین باشگاه در خارج از بریتانیا بود که در آن بازی ساکر انجام میشد. بهرحال قواعد مورد استفاده باشگاه اونیدا نیز ناشناخته بوده ولی قبل از تدوین قواعد اف ای شکل گرفته بود. این باشگاه مبتکر یک نوع بازی با قواعد «دویدن» بنام بازی بوستون بود که در سالهای بعد در ماساچوست بازی میشد.
در سال ۱۸۶۴ در کالج ترینیتی تورنتو، دو نفر بنامهای اف. بارلو کامبرلند و فردریک ای. بتان قوانینی را بر اساس بازی مدرسهای راگبی، تدوین نمودند. بهرحال عقیده عمومی آن است که اولین بازی راگبی کانادا به سال ۱۸۶۵ در شهر مونترال زمانیکه افسران ارتش بریتانیا در مقابل شهروندان محلی قرار گرفتند، انجام پذیرفت. این بازی بتدریج ادامه یافته و باشگاه فوتبال مونترال در سال ۱۸۶۸ بهعنوان اولین باشگاه ثبت شده کانادا تأسیس گردید.
اولین مسابقهای که بعقیده عامه تحت قوانین اف ای انگلیسی (ساکر) در ایالات متحده امریکا برگزار شد یک بازی بود که بین پرینستن و راتگرز در سال ۱۸۶۹ انجام شد. این بازی همچنین بهعنوان اولین بازی کالج فوتبال ایالات متحده که بین تیم کالجهای مختلف انجام شد، شناخته گردید (اگرچه فرم نهائی فوتبال امریکا حاصل راگبی و نه ساکر بود).
رشد فوتبال مدرن امریکا ناشی از انجام یک بازی بین تیمهای دانشگاه مک گیل مونترال و دانشگاه هاروارد در سال ۱۸۷۴ بود. در آن زمان، گفته میشد که دانشجویان هاروارد به «بازی بوستون» و ام دش؛ یک بازی «دویدنی» و ام دش بیش از بازیهای «ضربه با پاًی تحت قوانین اف ای که مورد علاقه دانشجویان ایالات متحده بود، میپرداختند. این امر اتخاذ بازی پایه راگبی را که بین تیم مک گیل و دو تیم جایگزین با سلسله قوانین مورد قبول خود انجام میشد را برای تیم هاروارد تسهیل مینمود. بهر حال طی سالیان بعد، دانشگاه هاروارد هم قواعد راگبی مک گیل را پذیرفت و هم تیمهای دانشگاههای دیگر ایالات متحده را به پذیرش این قواعد ترغیب نمود. در سال ۱۸۷۶، در همایش ماساسوئیت این دانشگاه قبول کردند که بیشتر قواعد اتحادیه فوتبال راگبی را بپذیرند. بهر حال قانون»بردن توپ بسمت دروازه«(که در آن زمان بهعنوان فوتبال راگبی شناخته میشد) فقط در حالتی بهعنوان امتیاز شناخته میشد که هیچ یک از دو تیم ضربهای به»دروازه هاً وارد نسازند. در این همایش تصمیم گرفته شد که، در بازی امریکائی، چهار حمله امتیاز یک گل را داشته باشد. در صورت امتیاز مساوی، یک گل از تبدیل یک حمله بجای چهار حمله، اولویت مییافت.
تا چند سال بعد، تیمهای پرینستن، راتگرز و دیگران با استفاده از قواعد پایه ساکر به بازی ادامه دادند و این بازیها تا زمان جایگزینی قواعد پایه راگبی دانشگاه هاروارد و رقیبانش ادامه یافت. دانشگاههای ایالات متحده تا اوایل قرن بیستم به بازی ساکر باز نگشتند.
در سال ۱۸۸۰ والتر کمپ مربی یال تغییراتی عمده را در بازی امریکائی بوجود آورد که اولین آنها کاهش تعداد بازیکنان از ۱۵ نفر به ۱۱ نفر بوده و با کاهش مساحت زمین بازی به تقریباً نصف و معرفی «مبارزه» که در آن بازیکن با پاشنه پا توپ را به عقب زده و بازی را شروع مینمود، ادامه مییافت. این تغییرات در سال ۱۸۸۲ با نوع آوری بعدی کمپ ادامه یافت: اگر تیم نمیتوانست بعد از سه عقب ماندگی امتیاز، پنج یارد را بدست آورد، میباید مالکیت توپ را واگذار مینمود. (تکل موفق).
Rutgers College Football Team, 1882با گذشت سالها فوتبال کانادا برخی پیشرفتهای فوتبال امریکا را در خود جذب نمود ولی در عین حال برخی از خصوصیات یکتای خود را نیز حفظ نمود. یکی از این خصوصیات فوتبال کانادا آن بود که برای سالیان متمادی، بطور رسمی از پذیرش تفاوت بین خود و راگبی سر باز زد. بهعنوان مثال، «اتحادیه راگبی کاناداً که در سال ۱۸۸۴ تأسیس گردید، بیش از خود اتحادیه اصلی راگبی، پیشرو برگزاری فوتبال لیگ کانادا بود. ( اتحادیه راگبی کانادا تا سال ۱۹۶۵ تأسیس نگردیده بود.) همچنین فوتبال امریکائی در دهه ۱۸۸۰ بطور مکرر بهعنوان»راگبی” خوانده میشد.
فوتبال گیلیک
در نیمه قرن ۱۹، بازیهای فوتبال سنتی که بطور کلی با عنوان « کاید» خوانده میشدند در ایرلند و مخصوصا استان کانتی محبوبیت خود را حفظ نمودند. در این دوران، یک ناظر بنام پدر دبلیو. فریس دو فرم اصلی «کاید» به این شرح توصیف مینماید: «بازی زمینی» که در آن هدف گذراندن توپ از دروازههای طاقی شکل که از تنه دو درخت ساخته شده میباشد و شعر حماسی «بازی سطح کشور» که در اکثر ساعات روز یکشنبه که در آن بازی انجام میگردید، زمزمه میشد و برنده تیمی بود که توپ را از خط دروازه میگذرانید. «درگیری فیزیکی»، «نگه داشتن» بازیکنان حریف و بردن توپ به جاهای مجاز از خصوصیات این بازی بود.
در دهه ۱۸۷۰، محبوبیت راگبی و انجمن فوتبال در ایرلند فراگیر گردید. کالج ترینیتی، دوبلین اولین دژ توسعه راگبی بحساب میآمد. قوانین اف ای انگلیسی بصورت گستردهای توسعه یافت. فرمهای سنتی «کاید» تبدیل به «بازی خشن و آشفته» که اجازه خطا میداد، گردیدند.
تا زمان تأسیس انجمن ورزشی گالیک (جی. ای. ای.) در سال ۱۸۸۴، تلاش عمدهای در جهت متحد ساختن و قانونمند کردن انواع فوتبال ایرلندی بعمل نیامده بود. سعی انجمن ورزشی گیلیک در پیشرفت ورزشهای سنتی ایرلندی مانند هارلینگ و حذف بازیهای خارجی مانند راگبی و انجمن فوتبال بود. اولین قواعد فوتبال گیلیک توسط شخصی بنام ماریس داوین تدوین و در مجله «ایرلند متحد» در تاریخ ۷ فوریه سال ۱۸۸۷ به چاپ رسید. قوانین داوین نشانگر نفوذ بازیهائی مانند هارلینگ و تمایل او به فرموله کردن قوانین فوتبال ایرلندی بود. ابتدائی ترین مثال این تفاوتها عدم وجود آفساید بود (رفتاری که طی سالیان بعد از سوی فوتبال استرالیائی با دیگر بازیهای ایرلند مانند پرتاب کردن انجام گردید).
فوتبال امروزی
کلمه «فوتبال» در زمانی که برای توصیف یک بازی خاص بکار برده شود، میتواند هر یک از موارد بالا را داشته باشد. به همین دلیل، مناقشات دوستانه زیادی بروی اصطلاح «فوتبال» ایجاد شد. اول بخاطر آنکه در مناطق مختلف جهان انگلیسی زبان این اصطلاح به حالتهای متفاوت مورد استفاده قرار میگرفت. بیشتر اوقات کلمه «فوتبال» جهت اشاره به قانون غالب فوتبال در یک منطقه مشخص مورد استفاده قرار میگیرد.
در اکثر کشورهای انگلیسی زبان، کلمه «فوتبال» معمولاً اشاره به انجمن فوتبال دارد که بنام «ساکر» نیز خوانده میشود (این نام در ابتدا مختصر شده عامیانه کلمه «انجمن» بودهاست). از ۴۵ کشور عضو فیفا که در آن انگلیسی زبان رسمی و ابتدائی است، فقط سه کشور ( کانادا، ساموا و ایالات متحده از کلمه «ساکر» استفاده میکنند و مابقی کلمه فوتبال را بکار میبرند. (اگرچه فدراسیون فوتبال ساموا در واقع از هر دو نام استفاده میکند. در ماه میسال ۲۰۰۶ ساکر زلاند نو نام خود را به فوتبال زلاند نو تغییر داد. در استرالیا بخش حاکم نام «فوتبال» را بجای «ساکر» جایگزین و استفاده از آن را افزایش داد.(نامی که توسط اکثر استرالیا ئیها مورد استفاده قرار میگیرد) ولی این موضوع مناقشه ساز شد زیرا کلمه «فوتبال» بطور سنتی اشاره به قوانین فوتبال استرالیا و اتحادیه و لیگ راگبی داشت. لازم به توجهاست که اعضای تیم انجمن فوتبال استرالیا هنوز بنام “ساکروس هاً شناخته میشوند.
در پایان فوتبال را می توان یکی از بزرگترین ابزارهای رسیدن به صلح در جامعه جهانی توصیف کرد.