- سیمین کاظمی / منبع: کانال تلگرامی “شبکه جامعهشناسی علامه ”
آزار جنسی و مزاحمت خیابانی، یك رفتار خشن با ماهیت جنسیتی و در واقع نوعی اعمال قدرت مردانه در حوزه ی عمومی است كه به واسطه ی خوارانگاری زنان به آنان روا داشته می شود. نابرابری جنسیتی و موقعیت فرودست زنان، فضای مردانه و ناامن شهری، و نوع رویکرد جامعه به مساله مزاحمت از عوامل تسهیل یا تشدید مزاحمت جنسی در خیابان هستند.
مزاحمت خیابانی با ناامن كردن فضای عمومی مانع دسترسی زنان به این فضا می شود و تحرك زنان را محدود می كند و از این رو نوعی تقابل با حضور اجتماعی زنان است. آزار و مزاحمت خیابانی تهدیدی است كه همیشه زنان را در اضطراب و ترس نگه می دارد و باعث تخریب اعتماد به نفس آنان می شود.
دیدگاهی که حول محور حقانیت مردانه و تسلط آن بر حوزه عمومی شکل گرفته، مزاحمت و آزار جنسی زنان را یک “رفتار طبیعی” و نه تعرض به حقوق اجتماعی زنان تلقی می کند و از این رو برای پیشگیری از این پدیده راهکارش محدودیت زنان در اشکال مختلف شامل پوشش، جدا کردن جنسیتی فضاهای عمومی، منع زنان از حضور در برخی زمان ها و مکان هاست. در واقع به جای امن کردن فضای عمومی برای حضور، محدود کردن و مستوری زنان را در دستور کار قرار می دهد. چنین دیدگاهی چه در سطوح کلان تصمیم گیری و چه در سطوح خرد مشهود است.
تهدید مزاحمت خیابانی و شایع بودن این مشکل، موجب می شود در بعضی خانواده ها، زنان به عنوان موجودات ناتوان و نیازمند مراقبت در نظر گرفته شوند و برای پیشگیری از وقوع مزاحمت، از تردد آنان به تنهایی ممانعت شود و یا نیازمند همراه شمرده شوند تا مورد مزاحمت قرار نگیرند؛ در واقع چنین نگاهی زنان را از بسیاری فعالیت های اجتماعی باز می دارد.
زنان حق دارند كه از فضای امن برخوردار باشند و بدون هر نوع تهدید و عامل مزاحم بتوانند در حوزه ی عمومی حاضر شوند؛ حق دارند كه به شخص مزاحم اعتراض كنند و یا از منابعی كه می توانند به آنان یاری كنند كمك بگیرند. تاكنون به زنان تلقین می شده که اگر مورد مزاحمت قرار گیرند خودشان مقصر بوده اند و در واقع علت را به خود قربانی نسبت می دادند، در حالیکه آزار جنسی و مزاحمت خیابانی یك تعرض به حقوق شهروندی و كرامت انسانی زنان است و آنكه مقصر است همیشه شخص مزاحم است و نه قربانی. زنان باید به این آگاهی برسند كه در مزاحمت های خیابانی ، آنكه باید شرمگین و خجالت زده باشد و احساس حقارت كند شخص مزاحم است و نه زنی كه مورد مزاحمت قرار گرفته است. اگر زنان و همچنین جامعه به چنین آگاهی ای دست پیدا كنند، در واقع بستری فراهم می شود كه مقابله با مزاحمت و محافظت از زنان در برابر مزاحمت تسهیل می شود.
مقابله با مزاحمت و آزار جنسی:
➖ شرط اول ، تحقق برابری جنسیتی در جامعه و حقوق برابر زنان و مردان و بهبود جایگاه زنان در جامعه است كه این فرهنگ در پی آن ساخته شود كه مرد و زن هر دو انسان هستند و هیچ كدام حق سروری و اعمال قدرت و تحقیر دیگری را ندارد.
➖ تصویب و اجرای قوانین حمایتی كه مزاحمت و خشونت خیابانی علیه زنان را به عنوان جرم شناسایی کنند، تا حدودی می تواند کمک کننده باشد.
➖ تغییر نگاه جامعه به مساله مزاحمت یک ضرورت است و جامعه باید به جای سرزنش قربانی و مقصر دانستن او، مزاحمت را یك تعدی به حقوق شهروندی زنان تلقی کند.
➖ لازم است در نحوه جامعه پذیری جنسیتی بازاندیشی صورت گیرد و پسران از خانواده تا مدرسه و دانشگاه و محل کار، از مفاهیم و برداشت های سنتی و مردسالارانه از مفهوم مردانگی و تجلیات آن مصون نگه داشته شوند.
➖ ضروری است زنان در مواجهه با مزاحمت و آزار جنسی، آن را عادی نپندارند و در برابر آن سكوت نكنند و بدون احساس شرم و خجالت، با مزاحمت مقابله كنند، شخص مزاحم را با اعتراض خود متوجه عمل اشتباه خود نموده و راه را بر مزاحمت های بعدی ببندند و از منابع حمایتی موجود کمک بگیرند. در واقع اگر مردان مزاحم بدانند كه عمل آن ها یك امر عادی یا یك حق مردانه نیست و اگر بدانند در صورت ارتكاب مزاحمت با واكنش های زنان و نیز حمایت اجتماعی از زنان مواجه می شوند، دیگر ادامه مزاحمت به آسانی گذشته نخواهد بود.