نگام ؛ اجتماعی _ میزان هزینه گردشگران خارجی در ترکیه فقط برای صرف غذا در حالی قابل توجه است که طبق آخرین آمار اعلام شده ازسوی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشورمان، درآمد ایران از ورود گردشگران خارجی در سال گذشته حدود ۶.۵ میلیارد دلار بوده است؛ یعنی به اندازه هزینه غذای گردشگران خارجی در ترکیه!
حسن مقیمی
بیش از ۸۸ درصد گردشگران در جهان، آشنایی با سبکهای مختلف آشپزی و خوردن غذاهای سنتی کشورهای مختلف را از مهمترین فاکتورهای سفر میدانند.
برای تماشای مسجد ایاصوفیا دست کم باید 40 دقیقهای منتظر ماند. 40 دقیقه به علاوه چیزی حدود 60 هزار تومان پول بلیت! اما نه کسی اعتراض میکند و نه خستگی و غرغری در کار است. همه منتظرند و مشتاق. بلیت خریده میشود و گیت بازرسی و امنیتی و تأکید مأموران برای استفاده نکردن از فلاش هنگام عکاسی. کمی جلوتر هم گوشیهای هوشمند راهنما را میتوانید در ازای مبلغ ناچیزی به امانت بگیرید. این گوشیها با دریافت کد هر نقطه از بنای تاریخی، درباره آن نقطه به هر زبانی که بخواهید توضیح میدهد. مسیرها بخوبی با علائم مشخص شده است. برای جلوگیری از ازدحام جمعیت و اختلال در تردد از مسیری که رفتهاید برنمیگردید. مأموران با لباسهای ویژه همه جا هستند و دوربینهای مداربسته کار امنیتی آنها را تکمیل میکنند. همچنین قسمتهای مهمتر بنا با شیشههای مخصوص و زنجیرهایی محکم محافظت میشوند. نه خبری از فلش دوربین است و نه یادگاریهای روی در و دیوار و نه…
ترکیه کشور چهار فصل نیست، تنوع اقلیمی و فرهنگی ما را هم ندارد. ترکیه تاریخ چند هزار ساله ندارد و بسیاری از داشتههایش را هم مدیون فرهنگ ایرانی است؛ آنچنان که برخی از روشنفکران این کشور میگویند ایران برای ترکیه نقش یونان برای اروپا را دارد. اما این کشور نمونه خوبی است برای اینکه ثابت کند تنها طبیعتی زیبا و فرهنگی غنی و تاریخی بلند کافی نیست تا توریست پشت دروازهای کشورت صف بکشد. استانبول بیش از جاذبههای گردشگری و طبیعت زیبایش مدیون مدیریت است.
گردشگران ایرانی چرا به آنتالیا می روند؟ چرا به ازای هر۱۳۰ نفری که از ایران به ترکیه می رود، یک گردشگر ترک به ایران، مسافرت می کند؟ شاید اصلی ترین پاسخ این پرسش را بتوان در یک مقایسه ساده جستجو کرد: قیمت یک شب اقامت در هتلهای ترکیه، به همراه “غذا” و آنچه “تفریحات” خوانده می شود، ۸۰ هزار تومان است، در حالی که یک شب اقامت در ویلاهای شمال ایران، در روزهای پرمشتری، ۸۰۰ هزار تومان آب می خورد.
از این وضعیت کسی خوشحال نیست. فعالان گردشگری داخلی به حق، عصبانی هستند که چرا نمی توانند مردم را برای گذراندن تعطیلات در ایران، نگه دارند. آنها می گویند مقایسه هزینه اندک مسافرت به خارج از کشور، به خصوص سرزمینهای اطراف ایران، با هزینه گردشگری در وطن، باعث فرار گردشگران شده است.
یک عضو انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران می گوید: ” در برخی روزهای تعطیل سال، از جمله تعطیلات نیمه خرداد، افزایش ناگهانی قیمت خدمات سفر مشاهده می شود.”
به گفته ناصر مرادی “در چهار روز تعطیلی نیمه خردادماه، قیمت اجاره یک شب ویلاهای شمال به ۷۰۰ تا ۸۰۰هزار تومان رسید.”
این فعال صنعت گردشگری می گوید: “گرانی نرخ خدمات سفر در داخل کشور چند سالی است ایرانیها را به سفرهای خارجی بیشتر راغب کرده، به طور مثال در گذشته، دبی در تابستانها همیشه جای خالی برای مسافران داشت؛ ولی امسال تابستان بلیت پرواز آن کمیاب شده است و یک جای خالی نیز در پروازهای دبی پیدا نمیشود.”
هزینه هتلهای ترکیه، یک دهم قیمت ایران
در مقایسه با این مبالغ، کشورهای همجوار مانند ترکیه، چه وضعی دارند؟مدیر بخش ایرانگردی هلدینگ تخصصی گردشگری ایران می گوید: “در ترکیه با ۸۰هزار تومان میتوانید یک شب در هتلی ۵ ستاره اقامت کنید و اتفاقا این هتل، خدماتی را مانند وعده غذایی کامل و تفریحات نیز عرضه میکند.”
به گفته امیرحسین جعفری، این در حالی است که میانگین قیمت یک شب اقامت در یک هتل پنج ستاره در شیراز ۲۰۰هزار تومان است، آن هم بدون شام و طبعا “تفریحات”.
اکنون، خیلی جای تعجب نیست، مردم، آنتالیا و دوبی را به جای کرمانشاه و شیراز و همدان به عنوان مقصد گردشگری خود برای تابستان که فصل اصلی گردشگری است انتخاب کنند.
در این بین، تورگردانان، مقداری از این اختلاف قیمت بین مبالغ ایران و همسایگان را متوجه هتلداران می دانند. جعفری، مدیر بخش ایرانگردی گروه تخصصی گردشگری ایران این سئوال را مطرح می کند: “پروازهای خارجی بدون هیچ مشکلی و با قیمتهای پایین انجام میشوند و مردم نیز آنها را ترجیح میدهند. چگونه است که هتلهای کشورهای دیگر با قیمتهای ارزان میتوانند امور خود را بگذرانند؟!”
از این سو، هتلداران می گویند هزینه های بالای هتلداری، آنها را مجبور به افزایش قیمت کرده ولی تورگردانان که راهنمایی مردم را در گردشهای گروهی بر عهده دارند معتقدند چون تعداد هتلها کم است و مردم در هر شرایطی مجبورند از این اماکن استفاده کنند، هتلداران با اطمینان قیمتهای خود را افزایش میدهند.
آنها، گاهی هم حق را به هتلداران می دهند. به عنوان مثال، ناصر مرادی از تورگردانان داخلی معتقد است: “وقتی نرخ دلار روزانه افزایش مییابد، قیمت مواد غذایی برای یکماه آینده قابل پیشبینی نیست و یارانه انرژی نیز حذف شدهاست، باید به هتلداران حق داد که قیمتهای خود را گران کنند؛ اما از سوی دیگر، مسافران چه گناهی کردهاند که باید متحمل این گرانی شوند؟”
به اعتقاد او، بررسی قیمت هتلهای چهار ستاره در کرمانشاه، زنجان و تبریز نشان میدهد که نرخ این هتلها با قیمت هتلهای چهار ستارهی اروپایی که کیفیت بهتری نسبت به هتلهای ایرانی دارند، تقریبا برابری میکند!
در دعوای بین مردم و هتلداران و تورگردانان، مقصر هر کسی که باشد، مردم، راه خود را یافته اند. آنها ترجیح می دهند به جای چک و چانه زدن با هتلداران و تورگردانان، با خرید بلیط تورهای خارجی، هم به گردش و تفریحشان برسند و هم آب و هوایی عوض کنند.
این چنین می شود که مرادی به عنوان یک تورگردان داخلی با حسرت تمام می گوید: “قیمت بلیت پرواز دبی از ۱۸۰هزار تا ۴۰۰هزار تومان است و در برخی روزها آنقدر استقبال از دبی زیاد است که حتا بلیت ۴۰۰هزار تومانی آن نیز نایاب میشود. تایلند، سواحل جنوبی ترکیه و مالزی هم این شرایطی دارند. برای همین، هرچه پرواز در این مسیرها بگذارند، پر میشود.”
مقام گردشگری: برای ایرانیان، هزینه سفر به ترکیه کمتر از گردشگری در ایران است
محمدثابت اقلیدی، سرپرست برنامهریزی و حمایت از توسعه گردشگری ایران، با اشاره به ۲.۵ میلیون نفری که سال گذشته از ایران به ترکیه سفر کردند، از جمله علتهای این موضوع را کمتر بودن هزینه سفر به ترکیه و همچنین ارائه خدمات مطلوب به گردشگران در آن کشور ذکر کرد.
آقای اقلیدی در مصاحبهای که روز شنبه، ۱۶ تیرماه، در خبرگزاری کار ایران، ایلنا، منتشر شد، با اشاره به «معافیتها و مشوقهایی که دولت ترکیه به کسب و کارهای مرتبط با صنعت گردشگری ارائه میدهد» گفت با وجود ظرفیتهای بالای گردشگری در ایران، گردشگران به خاطر مواردی همچون «ضعفهای زیرساختهای کشور» ترجیح میدهند به مقصدهای دیگری از جمله ترکیه سفر کنند.
بنا بر آمارها، در سال ۹۵ نزدیک به پنج میلیون گردشگر وارد ایران شدند که نسبت به سال قبل از آن حدود ۱۰ درصد کاهش داشت. با این حال محمدثابت اقلیدی گفته است که سال ۹۶ این آمار نسبت به سال قبلش ۴.۳ درصد افزایش یافت.
با وجود جاذبههای تاریخی، طبیعی و فرهنگی در ایران که در رتبهبندی نهادهای بینالمللی در ردههای بالا جای گرفته، گردشگری در ایران در طول دهههای اخیر با کاهش همراه بوده و همزمان بر میزان ایرانیانی که به سفرهای خارجی میروند افزوده شده است.
تنشهای سیاسی جمهوری اسلامی با کشورهای غربی و همچنین ممنوعیت سبک زندگی رایج در کشورهای دیگر و اجباری بودن حجاب در ایران از جمله عوامل کاهش گردشگران ورودی به ایران قلمداد شده است.
یک روز پیش از انتشار گفتههای یک مقام گردشگری در ایران، ناهید خداکرمی، عضو شورای شهر تهران، در پیامی توئیتری بر «رفع موانعى مانند حجاب اجبارى در بخش ترانزيت (فرودگاه) و مناطق آزاد» به عنوان راهى براى گسترش صنعت گردشگری تأکید کرده بود.
با این حال علاوه بر عوامل سیاسی – اجتماعی، محمدثابت اقلیدی ضعف در زیرساختها، نظیر سیستم حمل و نقل، و همچنین دشواریهای قانونی، مانند قوانین مرتبط با مشاغل، را از جمله موانع گردشگری ایرانیان در داخل کشور ذکر کرده است.
این مقام گردشگری، آمار سفرهای خارجی ایرانیان در سال گذشته را نزدیک به ۱۱ میلیون نفر اعلام کرد که به گفته او حدود ۵۵ درصد از این سفرها «غیرزیارتی» بوده است.
به گفته این مقام مسئول، سفرهای ۴۵ درصد از گردشگران خروجی کشور نیز «زیارتی» بوده است که عمدهترین آن «سفر ۲.۵ میلیون ایرانی به عراق» در طول یک هفته «اربعین» است.