نگام ، اجتماعی _ موضوع فرار مغزها از جمله چالش های بزرگ ایران است که همواره از سوی کارشناسان مطرح و به علل و ابعاد آن پرداخته شده است. این سوال که چرا ایران نمی تواند در داخل نخبه ها را جذب کند از سوی نمایندگان مجلس پاسخ داده شده و نکات دیگری به موازات آن مطرح شده که حائز اهمیت است.
سارا آکالین
سید جواد ساداتی نژاد، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس کشور گفته است رتبههای برتر کنکور و استعدادهای کشور بهترین دانشگاهها یعنی تهران و شریف را برای ادامه تحصیل انتخاب میکنند اما از آنجا که پس از فارغالتحصیلی نمیتوانند ایدههای خود را عملیاتی کنند مهاجرت میکنند؛ کشورهای غربی با اهداف مشخص به دنبال جذب این نخبهها هستند بنابراین شرایط و امکانات لازم برای زندگی و تحصیل را برای آنان فراهم میکنند و همین عامل را میتوان دلیل مهاجرت بسیاری از فارغالتحصیلان دانشگاه شریف و تهران دانست.
وی در گفتگو با خبرگزاری خانه ملت افزود: متاسفانه دانشجویان پس از فارغالتحصیلی به جای کارآفرین، کارجو هستند و علت این پدیده را میتوان در عدم تطبیق آموزههای وزارت علوم با نیازهای جامعه دانست لذا یکی از مهمترین وظایف آموزش عالی رفع این نقیصه است.
وی ادامه داد: سازوکار آموزش در وزارت علوم باید مهارت افزا و تربیت افراد توانمند در حوزه مهارتی باشد تا خروجی دانشگاهها از کارجو به کارآفرین تبدیل شود.
ساداتی نژاد دلیل اشتیاق کشورهای غربی به جذب نخبگان را اینگونه تشریح کرد: از آنجایی که پیشرفت و توسعه یک کشور مرهون پیشرفت و توسعه فناوری و نیز نیروی انسانی ماهر و نخبه و کارازموده است و این کشورها به دنبال استفاده از خلاقیت و ایده جدید هستند، شرایط ایدهآلی برای جذب نخبگان ایجاد میکنند اگرچه این اقدام بسیار هوشمندانه است اما به نوعی با نگاهی استعمارگرانه همراه است زیرا نخبگان با سرمایههای کشورهای دیگر تربیت میشوند و زمانی که باید برای کشور خود بازده و ثمرهای داشته باشند به کشورهای غربی مهاجرت میکنند.
وی با بیان اینکه بهترین و بزرگترین هنرمندی کشورها را میتوان جذب نخبگان از سایر کشور دانست، اظهار کرد: از آنجا که نظام نوآوری ما مشکلات بسیاری دارد کشور نمیتواند شرایط کار و استفاده از ظرفیت نخبهای که از دانشگاه شریف فارغالتحصیل میشود را فراهم کند تا این فرد بتواند آنچه در ذهن مواج و توسعه طلب خود دارد عملی کند و از نظر علمی اقناع شود؛ نخبگان کشور برای رسیدن به خواستههای علمی و عملی کردن دانستههای تئوری خود به فضا و امکانات نیاز دارند که کشورهای دیگر این نیازها را تامین میکنند بنابراین پدیده فرار مغزها به وجود میآید.
از سوی دیگر محمد بیرانوندی، دیگر نماینده مجلس درباره آمار بالای خروج از کشور دانشجویان دانشگاههای برتر کشور ضمن مخالفت با استفاده از اصطلاح «فرار مغزها» در این خصوص، گفته است: در حال حاضر همه حصارها و مرزبندیهای دنیا شکسته شده و تعبیر دهکده یا میزگرد جهانی برای دنیای امروز استفاده میشود و تبادل اطلاعات و ارتباطات علمی مسئلهای بوده که در همه جای دنیا رایج و روال است.
وی افزود: در صورت ارتقای رتبه دانشگاههای ما در بین دانشگاههای برتر دنیا این مهاجرت میتواند به صورت معکوس نیز محقق شود، در حال حاضر نیز شاهد درصد کمی از این مهاجرت علمی معکوس در کشورمان هستیم و برخی دانشجویان خارجی برای ادامه تحصیل خود به ویژه در دروس علوم انسانی به ایران سفر میکنند.
وی ادامه داد: البته نباید خود را گول بزنیم و باید به این مسئله واقف باشیم که رنکینگ دانشگاههای ما در میان دانشگاههای معتبر خارجی از جایگاه مناسبی برخوردار نیست و برای کاهش مهاجرت نخبگان علمی برای ادامه تحصیل یا کار باید برای آنها برنامه داشته باشیم.
بیرانوندی تأکید کرد: الزاما تمام دانشجویان نخبه سفر کرده برای مهاجرت دائم به خارج از کشور نرفتهاند و بسیاری از آنها پس از پایان تحصیل به کشور بازمیگردند.
وی یادآور شد: بخش دیگری از این مهاجرتها برمیگردد به نبود بازار کار مناسب ایدهآل برای این نخبگان و لازم است در این خصوص مسئولان امر تدبیر ویژه بیندیشند.