✍️فرهاد قنبری
در زندگی نقابی که بر چهره می زنیم و خود را بر اساس آن در نگاه “دیگری بزرگ” (جامعه) تعریف می کنیم، شکاف بین هویت روانشناختی بی واسطه و هویت نمادین است که “ژاک لاکان” آن را “اختگی نمادین” می نامد.
اختگی نمادین عبارت است از شکاف آنچه من بلاواسطه هستم و عنوان نمادینی که (مثلا شاه، وزیر، رییس جمهور، قاضی و امثالهم) شان و اعتبار خاصی به من می بخشد. فردی که به واسطه پذیرش یک جایگاه اجتماعی شاخص دچار اختگی نمادین شده است دیگر نمی تواند به مانند یک فرد قبل از پذیرش آن جایگاه عمل کند. به عنوان مثال یک رئیس جمهور یا شاه نمی تواند هر لباسی که دوست دارد به تن کند یا هرگونه که دلش می خواهد در جمع های دوستانه حاضر شود.
حال گاهی افرادی هستند که وقتی در جایگاه سیاسی و اجتماعی خاصی قرار می گیرند و یا به اصطلاح نقش نمادینی را عهده دار می شوند، دیگر امکان تصور خود در بیرون از آن نقش را ندارند. این افراد به خاطر عوامل مختلفی از قبیل خلاء های درونی، عدم اعتماد به نفس، نفرت از خویشتن، عقده های سرکوب شده، کمبود عزت نفس و امثالهم دیگر توان مواجهه با خویشتن واقعی خود را ندارند و برای همین تلاش می کنند تا به هر طریقی شده جایگاهی که در آن قرار گرفته اند را واگذار ننمایند و برای حفظ آن جایگاه به هر ترفند و خفت و نیرنگی مبادرت می ورزند.
به محمود احمدی نژاد بنگریم. احمدی نژاد در این سالها برای بازگشت به قدرت و جایگاه رئیس جمهوری به هر دری زده است. احمدی نژاد وقتی پی برد که جناح محافظه کار محبوبیت چندانی ندارد و با آنها دیگر نمی شود به قدرت رسید به سرعت از آنه فاصله گرفت. وقتی متوجه شد بخشی از ملت به هر دلیلی آمریکا دوست هستند، او هم عشق بسکتبال و بیسبال و تنیس آمریکایی و تبریک کریسمس به زبان انگلیسی شد و هنگامی که پی برد ترامپ میان بخشی از مخالفان وضع موجود محبوبیت دارد، دوستانش را ترغیب به مقایسه او با مسیح و حر و غیره کرد و اگر با همین فرمان جلو برود بعید نیست چند وقت دیگر با خرس والنتاین و دست و گردن تتو کرده برای جلب نظر بخشی دیگر از جامعه ظاهر شود.
ترامپ هم چنین شخصیتی دارد. او از همان سال ۲۰۱۶ امید چندانی به پیروزی نداشت چه بسا خود را اصلا لایق و در حد چنین جایگاهی احساس نمی کرد و همین عامل باعث خودبزرگ بینی بیش از اندازه آنها پس از رسیدن به این جایگاه شده است. در واقع این احمدی نژاد و ترامپ نبودند که به ریاست جمهوری بهاء و اعتبار بخشیدند، بلکه این جایگاه ریاست جمهوری بود که به آنها ارج و اعتبار بخشید و همین مسئله بود که هیچکدام به راحتی حاضر به کنار آمدن از آن نبودند و یا در صورت کنار گذاشته شدن هم تا آخر عمر با سودای آن زندگی خواهند کرد، چرا که دیگر خارج از این قالب نمادین هیچ هویت و اعتباری برای خود نمی شناسند.
البته این مسئله صرفا محدود به ترامپ و احمدی نژاد نیست و همه خودکامگان در هر سرزمینی پیوند هویتی با جایگاه نمادینشان داشته اند و به همین دلیل است که پس از انقلاب مردمی یا کنار گذاشته شدن توسط کودتا و حمله خارجی و.. هیچگاه نتوانسته اند زندگی نرمالی داشته باشند، چرا که توانایی مواجهه مستقیم با خلاء درونی و خود واقعی خویشتن را ندارند..