نگام، سلامت و پزشکی – رنگ قرمز باعث ميشود قلب تندتر بتپد، اين يكي از ادعاهايي است كه بارها و بارها درباره تاثير رنگها بر ذهن و بدن انسان شنيدهايد. اما آيا مدركي علمي براي اثبات چنين ادعاهايي وجود دارد؟
مکانیزم فیزیولوژیکی که پایه و اساس دید رنگی در انسان هستند، مدتها است که کشف شده است.
مدت زمان زیادی از کشف تاثیرات غیربصری رنگها بر انسان نمیگذرد. اکنون میدانیم مانند گوشها که علاوه بر قدرت شنوایی، قدرت تعادل را نیز برای انسان فراهم میکنند، چشمها نیز دو کارایی برای انسان دارند.
سلولهای حساس به نور که به سلولهای مخروطی مشهورند و درون شبکیه چشم انسان جا دارند، سیگنالهای الکتروشیمیایی را به بخشی از مغز ارسال میکنند که غشای بینایی نام دارد، جایی که تصاویری که میبینید شکل میگیرند.
با اینهمه سلولهای دیگری به نام گانگلیون وجود دارند که با ارسال سیگنالهایی به بخشی مرکزی از مغز به نام هیپوتالاموس که هیچ نقشی در ایجاد تصاویر ندارد، به نور واکنش نشان میدهند.
هیپوتالاموس یکی از بخشهای کلیدی مغز در ترشح تعدادی از هورمونها است که کنترل بسیاری از خودتنظیمگرهای بدن انسان را به عهده دارند، مانند کنترل دما، خواب، گرسنگی و ریتم تنفسی.
قرار گرفتن در معرض نور در هنگام صبح یا نور سبز و آبی، عامل آزادسازی هورمون کورتیزول در بدن است که بدن را تحریک کرده و بیدار میکند و در مقابل مانع از ترشح هورمون ملاتونین میشود. در هنگام عصر و با کاهش میزان طیف آبی در نور خورشید، ترشح ملاتونین از سر گرفته شده و خواب بر انسان مسلط میشود.
سلولهای چشمی که مسیر غیرتصویری میان چشمها و هیپوتالاموس را ایجاد میکنند، به صورت ویژه نسبت به نورهایی با طول موج کوتاه مانند سبز و آبی حساسند. این به آن معنی است که مکانیزم فیزیولوژیکی آشکاری برای اثرگذاری نور روی حالات روحی، ضربان قلب، هشیاری و فعال بودن انسان وجود دارد.
برای مثال گفته میشود این مسیرهای غیرتصویری به هیپوتالاموس در بروز اختلال تاثیرات فصلی دخیل هستند، اختلالی که در طول ماههای تاریکتر زمستان بر خلق و خوی انسانها اثر گذاشته و میتوان با کمک نور صبح آن را درمان کرد.
همچنین پژوهشهای علمی دیگری نشان دادهاند که قرارگیری در معرض نور روشن با طول موج کوتاه برای چند ساعت پیش از خواب، میتواند سطح هشیاری را افزایش داده و بر کیفیت خواب اثر بگذارد. کیفیت پایین خواب امروزه و در جوامع مدرت رواج بیشتری یافتهاست و با عوامل ابتلا به چاقی، دیابت و بیماریهای قلبی در ارتباط است.
از این رو است که همواره نسبت به استفاده بیش از اندازه گوشیهای هوشمند و تبلتها هشدار داده میشود زیرا نور سبز-آبی آنها میتواند مانع از ترشح ملاتونین شده و خواب آلودگی را از شما دور کند و در نتیجه بر کیفیت خواب شما اثر بگذارد.
در آزمایشهای دیگری که در لابراتواری ویژه در دانشگاه لیدز انجام گرفته، تاثیر نورهای مختلف بر بدن انسان مورد بررسی قرار گرفته است. این آزمایشگاه از سیستم نورپردازی ویژهای برخوردار است که میتواند کل اتاق را با یک طول موج ویژه از نورهای رنگی نورپردازی کند.
در آزمایشهای جدید تاثیر نورهای رنگی بر ضربان قلب و تنفس انسان مورد مطالعه قرار گرفتهاست. نتایج نشان دادهاند که نور قرمز واقعا ضربان قلب انسان را بالا میبرد و در مقابل نور آبی آن را کندتر میکند. تاثیر این نورها بر قلب کوچک است اما در مطالعات دیگری نیز توسط محققان به آن اشاره شدهاست.
آزمایش جالبی نیز در سال ۲۰۰۹ در ایستگاه قطاری در ژاپن انجام گرفت: نصب نور آبی در ایستگاه قطار یامانوته توکیو باعث شد میزان خودکشی در این ایستگاه قطار ۷۴ درصد کاهش پیدا کند. نتیجه این آزمایش باعث شد از نور آبی در سکوی قطار فرودگاه گاتویک بریتانیا نیز استفاده شود.
این اقدامات در راستای این ادعا صورت گرفت که میگوید نور آبی میتواند انسان را غیرفعالتر و آرامتر سازد، اما شواهد علمی زیادی برای اثبات این ادعا در دست نیست.