پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ صید شبانه کشتیهای چینی در خلیج فارس دلنگرانی این روزهای صیادان جنوب است. آنطور که خلیلالله درخشان، عضو شورای مرکزی خانه کشاورز به «شرق» میگوید: ازآنجاکه این کشتیها اکوفایندر (ماهییاب) دارند، شبانه گلههای ماهی را شناسایی کرده و این گلهها را شکار میکنند.
او ادامه میدهد: ارزش محمولهای که در یک شب شکار میشود، گاه به اندازه قیمت خود کشتیهاست. درحالحاضر از ۹۱ کشتی چینی که فعالیت صید و صیادی در ایران را به نزدیک دو دهه عقبتر بازگرداندهاند، هنوز ۱۷ کشتی باقی مانده است که همچنان ذخایر آبهای جنوب را قلعوقمع کند. صید ترال، هست و نیست کف دریا را جارو میکند. شیوه صیادی این کشتیها در دهه ۷۰ در ایران رایج بود و سازمان شیلات با صرف پول و خرید کشتیهای صید ترال آنها را از دریا جمع کرد اما در کمال تعجب، در دولت یازدهم به بهانه استفاده از ذخایر میکتوفیده مشترک بین ایران و عمان دوباره این شیوه بازیابی میشود.
درباره ماهیت صاحبان کشتیهای چینی حرفوحدیث زیاد است اما کسی نمیداند کشتیهای باقیمانده متعلق به کیست. بههمیندلیل معینالدین سعیدی، نماینده چابهار، نیکشهر، قصرقند و دشتیاری مجلس، در گفتوگو با «شرق» خواستار شفافسازی شیلات در این زمینه میشود. شگفت آنکه ناظر این کشتیها هم به گفته سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس از صاحب کشتی حقوق دریافت میکند. بهاینترتیب آیا میتوان نسبت به اعمال دقیق قانون در این کشتیها امیدوار بود؟
داستان کشتیهای چینی و فعالیت آنها در آبهای جنوب ایران پایانی ندارد. شیلات اصرار دارد که از ذخایر آبهای جنوب استفاده کند و این اصرار کار دست صیادان محلی داده است. با گذشت دو سال از انتشار نخستین خبرها درباره فعالیتهای مخرب کشتیهای چینی هنوز هم صیادان جنوب نگران فعالیت مخفیانه و غیرقانونی این کشتیها و صید بدوی و مخرب آنها هستند.
خلیلالله درخشان، عضو شورای مرکزی خانه کشاورز در گفتوگو با «شرق» از صید شبانه کشتیهای چینی خبر میدهد.او میگوید: طبق قانون کشتیهای چینی باید در عمق ۲۰۰ متری از ساحل از منبع میکتوفیده مشترک بین استانهای سیستانوبلوچستان و هرمزگان با کشور عمان صید کنند. شیلات به بهانه اینکه این منبع ذخیره، مشترک است و برای تولید پودر ماهی به آن نیاز داریم، برای کشتیهای چینی مجوز صادر کرده است اما این کشتیها قوانین را درست اجرا نمیکنند.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز یادآور میشود: ۸۰ درصد صید کشتیهای چینی باید میکتوفیده و میگوی شیشهای باشد و ۲۰ درصد صید ضمنی شامل ماهیهای خوراکی در تور این شناورها قابل پذیرش است. درحالیکه نسبت صید کشتیهای چینی دقیقا برعکس است. به گفته او این روزها یعنی تیر و مرداد، فصل صید میشماهی است. این ماهی یک کیسه بادی در داخل بدن دارد که خیلی گرانقیمت است و کیلویی ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان فروش میرود. با این کیسه نخ پزشکی درست میکنند و به گفته صیادان محلی با کشتیهای چینی این روزها گلههای میشماهی نصیب چینیها میشود.
درخشان ادامه میدهد: ازآنجاکه این کشتیها اکوفایندر (ماهییاب) دارند، متوجه میشوند که گلهها در کجا هستند و در شبها اقدام به صید میکنند. یکی از این کشتیها در یک شب ۹۰ میلیارد تومان میشماهی صید کرده که به اندازه قیمت این کشتی است. کشتیهای چینی اغلب کهنه هستند و کشتی نو در کلاس ترال اگر چینی باشد سه میلیون دلار و کشتیهای اروپایی پنج میلیون دلار قیمت دارند.
بازگشت به شیوه صید دهه ۷۰
به گفته عضو شورای مرکزی خانه کشاورز از قدیم یکسری کشتی کفروب در ایران داشتیم که مربوط به شرکت صنعتی ایران بوده است. شرکت صدرا و شیلات بعد از انقلاب صد تا ۱۲۰ کشتی از آلمان به کشور وارد میکنند و آن را برای صید در استانهای جنوبی توزیع میکنند. در دهه ۷۰، بهدلیل اثرات مخرب صید ترال، مجوز ۸۰ تا ۹۰ کشتی صید ترال خریداری میشود اما دوباره در دولت اخیر به بهانه صید فانوسماهیان به این نوع صید مجوز دادند.
او تأکید میکند: کشتی وقتی کف را میروبد، در داخل تور نهنگ، دلفین، لاکپشت و… هم یافت میشود. مرجانها نابود میشوند و محل تخمگذاری ماهیها تخریب میشود. تنها راه نجات منابع آبی جنوب کشور خریداری مجوز کشتیهای صید ترال یا تغییر شیوه صید آنها به لانگلاین است.
ازدسترفتن اشتغال ۱۵۰۰ نفر با فعالیت کشتیهای چینی
درخشان میگوید: یک کشتی ۴۰۰ تنی در یک هفته به اندازه ۵۰ تا لنج صید میکند. هر لنج برای ۳۰ نفر اشتغال ایجاد میکند. با فعالیت کشتیهای چینی نان هزارو ۵۰۰ نفر آجر میشود. یک کشتی که ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن ظرفیت دارد، فقط برای ۱۵ نفر اشتغال ایجاد میکند.
او ادامه میدهد: تا پیش از کرونا تمام پرسنلی که روی کشتیها کار میکردند، چینی، اندونزیایی و سریلانکایی بودند، درحالحاضر بهخاطر کرونا پرسنل کشتی ایرانی شدهاند. ولی بازرسی که شیلات بالای سر کشتی برای کنترل عملکردش میگذارد تا کشتی به آبهای ساحلی نیاید، حقوقش را از صاحب کشتی میگیرد. به بهانههای مختلف «جیپیاس» (موقعیتیاب) کشتی را خاموش میکنند. شبها وقتی میفهمند که گلههای ماهی در سواحل ماست، آخرهای شب میآیند و گلهها را صید میکنند.
دریافت مجوز از دزدان سومالی
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز تخریب زیستگاه و صید ماهیهای کوچک بهعنوان بخشی از زنجیره غذایی دریا را عاملی برای کوچ گلههای ماهی معرفی میکند. او در ادامه از کوچ پرمخاطره صیادان ایرانی هم خبر میدهد. به گفته درخشان در آبهای جنوب یا با قایقهای کوچک یا لنج صید انجام میشود. لنجها به دو دسته تقسیم میشوند، انواعی که با یخ به دریا میروند، حداکثر تا ۱۲ مایلی ساحل برای صید میروند اما آنهایی که سیستم برودتی دارند، به اقیانوسها سفر میکنند و درگیر دزدان سومالی میشوند.
او اضافه میکند: دولت برای این دسته از صیادان نتوانست کاری انجام دهد تا اینکه خود صیادان با دزدان سومالی وارد مذاکره شدند. بهازای هر لنج ۱۰ هزار دلار میدهند و اجازه میگیرند که در مدت مشخص در آبهای این کشور صید کنند و از آفریقا برای ایران صید میآورند.
او یادآور میشود: شیلات مجوز صیادان آبهای دور را محدود کرده است؛ درحالیکه این صید ربطی به آبهای ما ندارد. در عوض کشتیهای صیادی چینی که قراردادهایی با شرکتهای داخلی ما دارند، اجازه فعالیت پیدا میکنند.
تاراج منابع بهوسیله شرکتهای مشارکتی
معینالدین سعیدی، نماینده مردم چابهار، نیکشهر، قصرقند و دشتیاری در مجلس شورای اسلامی، درباره فعالیت کشتیهای چینی در آبهای ایران به «شرق» میگوید: با فعالیت این کشتیها، حجم ذخایر آبزیان بهشدت کم شده و زیستگاه طبیعی ماهیان دچار مشکل شده است.
او اضافه میکند: اگرچه دوستان میگویند کشتیها چینی نیستند و شرکتها ایرانی هستند اما گزارشهای متقنی به ما رسیده است که شرکتهایی تشکیل دادهاند با مشارکت ۴۹ درصد چینیها و ۵۱ درصد از افرادی که نمیدانم اصطلاح ژن خوب برایشان به کار ببریم یا نه. این کشتیها براساس دستورالعملهای خود باید حداکثر تا ۱۲ مایلی آبهای ساحلی جلو بیایند اما حتی تا هشت مایلی هم پیشروی میکنند.
سخنگوی کمیسیون کشاورزی ادامه میدهد: متأسفانه اتفاقی که میافتد، این کشتیها رادارهای ردیابی را موقع شب خاموش میکنند و از این طریق وارد محدودههای آبهای ساحلی میشوند و تمام ذخایر آبزیان ما را دچار مشکل میکنند. بههمیندلیل صیادان بهشدت دچار مشکل هستند. به گفته او شیلات در پاسخ به پیگیریهای مجلس اعلام کرده است که نمیگذارند کشتیهای چینی جیپیاسهای خود را خاموش کنند؛ اما عملا چندینبار است که این اتفاق افتاده و بهتازگی با دستور دادستان کنارک و سپاه جلوی دو فروند از این کشتیها در شش مایلی آبهای چابهار گرفته شده است.
وجود شائبه در راهکارهای شیلات
سعیدی راهکار شیلات برای مقابله با تخلفات کشتیهای چینی را شائبهبرانگیز و مبهم توصیف میکند. او میگوید: شیلات اعلام کرده است که در این کشتیها ناظر مقیم دارد اما حقوق ناظر مقیم را مسئول شناور تأمین میکند. در چنین شرایطی چطور ناظر میتواند مانع چنین مفسدهای بشود. نکته دوم اینکه وقتی مقام قضائی جلوی کشتیهای چینی را میگیرد، براساس دستورالعملهای شیلات فقط یک ماه جلوی فعالیت کشتیهای توقیفشده گرفته میشود و بعد از یک ماه باز با همان سبکوسیاق و با شدت بیشتر به صید ترال ادامه میدهند و عملا این روند منجر به زیان صیادان و جامعه محلی خواهد بود.
سخنگوی کمیسیون کشاورزی ادامه میدهد: عجیبتر اینکه جامعه صیادی ۲۵ هزار نفر هستند. وقتی به شیلات میگوییم به اینها مجوز صید بدهید که بهصورت قانونی سوخت تهیه کرده و صید کنند، شیلات هرگز زیر بار مجوزدادن به این افراد نمیرود؛ زیرا معتقد است ذخایر آبزیان ما را از بین میبرند اما آنجایی که صید ترال میآید و آش را با جاش میبرد، هیچ اشکالی از نظر دوستان وجود ندارد و حتی در این شیوه صید از سوخت یارانهای هم استفاده میکند.
به گفته او درحالحاضر اگرچه تعداد کشتیهای چینی در آبهای جنوب کاهش یافته اما همچنان ۱۷ کشتی چینی فعال هستند که ۱۰ تا از این کشتیها در آبهای چابهار و کنارک فعالیت میکنند. سعیدی میگوید: اطلاعی درباره مالکیت این ۱۷ کشتی نداریم. از شیلات پیگیری میکنیم که شفافسازی کنند و بگویند این افراد چه کسانی هستند و به چه نهادها و جریاناتی وصل هستند یا از چه رانتی استفاده کردهاند.
نخستین روزهای سال 97 بود که زمزمههای حضور صیادان چینی در خلیج فارس، مطرح شد. خبر حکایت از آن داشت که منابع عظیم ماهیهای خلیج فارس به وسیله کشتیهای صیادی و صیادان چینی در حال جمعآوری است و به همین دلیل صیادان ایرانی بیکار شدهاند اما از همان روزهای نخست به دنبال انتشار این خبر موجی از اظهارنظرهای ضد و نقیض هم به راه افتاد. حضور چینیها در خلیج فارس یک روز تکذیب و روز بعد تایید میشد که این روند هنوز هم ادامه دارد، وزارت امور خارجه، سازمان شیلات، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و سازمان حفاظت محیط زیست هر کدام نسبت به این خبر موضعگیری متفاوتی دارند که با یکدیگر در تناقض است، این میان برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی معتقدند، مجوز صیادی برای صیادان ایرانی صادر شده اما آنها خودشان با طرف چینی قرارداد بستهاند. با این حال روز گذشته، یکی از اعضای هیات رییسه فراکسیون محیط زیست مجلس، خبر از بررسی مجلس شورای اسلامی بر روند فعالیت ماهیگیران چینی در ایران داد و تاکید کرد بروز هر نوع تخلفی توسط این ماهیگیران قطعا پیگیری خواهد شد.
تناقض در اظهارنظرها
در نخستین روزهای انتشار خبر حضور صیادان چینی در آبهای خلیج فارس، معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات حضور صیادان چینی یا صیادان کشورهای دیگر در آبهای خلیج فارس برای صید ماهی و استفاده از منابع آبهای ایران را رد کرد. شاپور کاکولی درباره این موضوع به ایران آنلاین گفت: « نه در زمان کنونی و نه در سالهای قبل سازمان شیلات هیچ گونه مجوزی به صیادان یا شناورهای کشوری دیگر برای صید و استفاده از منابع آبهای ایران را نداده است. یک شرکت ایرانی از طریق مشارکت و اجاره به شرط تملیک ۱۶ شناور را از طریق چین در اختیار گرفته اما به هیچوجه کشتی چینی و خارجی در آبهای جنوبی با مالکیت طرف خارجی وجود ندارد.»
اظهارات کاکولی در حالی بود که حسن صالحی رییس سازمان شیلات ایران هم با تکذیب اخبار منتشر شده اظهار کرد: «با قطعیت میتوان گفت که هیچ شناور خارجی در خلیج فارس و آبهای مشترک ایران حضور ندارد بلکه از دانش سایر کشورها تنها در حوزه صید استفاده میشود، انتظار میرود که نیروهای ایرانی به تدریج جایگزین نیروهای خارجی شوند و شناورهای حاضر در آبهای خلیج فارس متعلق به ایران است.» اما چندی بعد از این اظهارنظر، با شدت گرفتن اعترضها، محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه، اعلام کرد صیادی چینیها در دریای عمان براساس اجاره نیست بلکه به آنان اجازه صید داده شده و این در همه جای دنیا مرسوم است. به این ترتیب اظهارنظر ظریف ادعای تازهای را مطرح کرد که با اظهارات شیلاتیها متفاوت بود. او با رد دریافت اجاره و اعطای مجوز صید به چینیها، درباره این موضوع گفت: « روشهای مختلفی برای حضور شرکتهای خارجی وجود دارد؛ یا ما شریک هستیم یا به آنان اجازه صید میدهند یا شرکتهای ایرانی از کارگران چینی استفاده میکنند. این به معنی اجارهدادن نیست، بلکه اجازه صید میدهند در قبال پول؛ در همه جای دنیا در جاهایی که خودشان نمیتوانند در سواحلشان صیادی کنند چنین اجازهای داده میشود. از طرف دیگر طرف مقابل، کشور نیست بلکه شرکت است که با آن معامله اقتصادی کردند نه اینکه به چین اجازه داده باشند که مثلا در مدت ١٠ سال از ٢٠٠ متر به پایینتر از عمق دریا برای او باشد.»
این اظهارنظرها در حالی است که ارسلان قاسمی مدیر عامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان، معتقد است چینیها قرار بوده فقط فانوس ماهیها را صید کنند اما حالا به سراغ گونههای دیگر رفتهاند. قاسمی درباره این موضوع گفت: «سازمان شیلات منکر حضور کشتیهای چینی در آبهای خلیج فارس است. این موضوع کاملا درست است چرا که کشتیهای از رده خارج شده چینی به اسم شرکت ایرانی و با پرچم کشور خود ما در این آبها درحال فعالیت هستند. اگرچه قرار بود کشتیهای چینی از اعماق خلیج فارس تنها فانوس ماهیان را صید کنند اما به دلیل به صرفه نبودن صید این ماهیان، شناورها در آبهای ساحل و نزدیک ساحل کار میکنند که این امر با انتقاد صیادان ایرانی روبرو شده است.»
ظن مجلس به دستهای پشت پرده
اظهارات قاسمی در حالی است که حسین هاشمیتختینژاد نماینده مردم شهرستانهای بندرعباس، قشم، حاجیآباد، بندرخمیر و ابوموسی (هرمزگان) در مجلس شورای اسلامی، اعلام کرد، اصل حضور کشتیهای چینی در خلیج فارس صحت داشته و وزیر جهاد کشاورزی باید نسبت به این موضوع پاسخگو باشد. او معتقد است مجلس به وجود دستهای پشت پرده در زمینه حضور کشتیهای صیادی چینی در آبهای خلیج فارس مظنون است. هاشمی تختینژاد، درباره این موضوع به «خبرگزاری میزان» گفت: «طبق بررسیهای صورت گرفته باید گفت سازمان شیلات کشور مجوز برای ماهیگیر چینی صادر نکرده و این مجوز ماهیگیری برای طرف ایرانی صادر شده است؛ یعنی شهروندان ایرانی خودمان در کشور آمدند و مجوز گرفتند اما با کشتیهای چینی قرار داد نوشته و آن کشتیهای چینی را برای ماهیگیری وارد منطقه کردهاند. همچنین مقرر بوده این کشتیها در یک محدوده خاص و تنها فانوس ماهیها را صید کنند که به نظر میرسد در این بخش تخلفی صورت گرفته است.این کشتیها هم محدوده و هم صید ماهی را رعایت نکردهاند.»
او افزود: «سازمان شیلات و وزارت جهاد کشاورزی باید بر موضوع ماهیگیری کشتیهای چینیها در دریای جنوب نظارت داشته باشند. ابتدا باید مشخص شود آیا شهروند ایرانی که چنین مجوزی را برای صید ماهی گرفته است میتوانسته با کشتی چینی قرارداد ببندد یا خیر؟ آیا طرف ایرانی میتوانسته با کشتیهای چینی قرارداد ببندد که گفته میشود سیستم آن طوری است که کف دریا را جارو میزند و تخم آبزیان را هم از بین میبرد؟ اگر میتوانند قرارداد منعقد کنند آیا در حال حاضر نظارتی بر این مساله وجود دارد؟ به نظر میرسد سازمان شیلات هچ گونه نظارتی در این راستا نداشته است و فقط اقدام به صدور مجوز کرده مابقی را حضرات خودشان مدیریت کردهاند.»
عضو کمیسیون عمران مجلس اظهار کرد: «ما مظنون به این هستیم که ممکن است دستهای پشت پردهای در موضوع ماهیگیری کشتیهای چینی در دریای جنوب وجود داشته باشد چرا که ما نمیتوانیم بگوییم هیچ چیزی اتفاق نیافتاده است بالاخره حداقل این تخلف این بوده که این کشتیها به موارد مجوز خود عمل نکردهاند. مجلس تا رسیدن به نتیجه نهایی این موضوع را پیگیری میکند تا با متخلفین برخورد شود. هر کسی که در پشت پرده این قراردادها را بسته و آن را مدیریت میکند بایدبا آن برخورد شود.»
از طرف دیگر روز گذشته، جبار کوچکی نژاد، عضو هیات رییسه فراکسیون محیط زیست مجلس، با بیان اینکه مجلس روند فعالیت ماهیگیران چینی در ایران را بررسی میکند تاکید کرد بروز هر نوع تخلفی توسط این ماهیگران قطعا پیگیری خواهد شد. او درباره این موضوع گفت: «اکنون باید مشخص شود ماهیگیران چینی با چه وسایلی در دریاهای ایران ماهیگیری میکنند و قوانین تعیین شده در حوزه صید ماهی را رعایت میکنند. در شمال کشور چند ماه فرصت برای ماهیگیران وجود دارد تا صید کنند و بعد از اردیبهشت ماه صید ممنوع میشود، اگر چینیها این قوانین را رعایت نکنند، قطعا متخلف هستند و مجلس به این موضوع ورود پیدا خواهد کرد. ما از طریق مجلس نحوه فعالیت ماهیگیران چینی در ایران را بررسی خواهیم کرد و چنانچه تخلفی صورت گرفته باشد، بدان ورود پیدا خواهیم کرد.»
کمبود امکانات و دستهای خالی
محیط زیست
حضور کشتیهای صیادی چینی در آبهای خلیج فارس در حالی است که سازمان حفاظت محیط زیست کشور، به عنوان سازمان ناظر بر فعالیتهای مرتبط با محیط زیست از سایر نهادها، معتقد است امکانات لازم برای نظارت بر فعالیت چینیها را ندارد. پروین فرشچی، معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، درباره این موضوع اظهار کرد: «سازمان شیلات مسوول مستقیم این موضوع است و سازمان حفاظت محیط زیست، تجهیزات نظارتی کافی برای این ماجرا ندارد. این سازمان تجهیزات لازم برای نظارت مستقیم در آبهای سرزمینی یا انحصاری اقتصادی را ندارد البته در زمینه سهمیه و روشهای ماهیگیری و ارزیابی ذخایر، تفاهم نامهای با سازمان شیلات به امضا رسیده که همین موضوع نیز نیازمند تجهیزات و ادوات کافی برای اجرا است.»
او افزود: «طبق اعلام سازمان شیلات این موضوع جدید نیست، در واقع این افراد ماهیگیرانی هستند که روی کشتیهایی با پرچم ایران فعال هستند و برای ایران کار میکنند و قرار است به تدریج با متخصصان و کارکنان ایرانی جایگزین شوند.»
اظهارات معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست کشور، در حالی است که از بین رفتن گونههای آبزی خلیج فارس در نتیجه فعالیتهای صیادی چینیها به دغدغه فعالان محیط زیست تبدیل شده است و مدیرکل دفتر زیستبومهای دریایی سازمان حفاظت محیط زیست هم معتقد است در نتیجه این فعالیت ممکن است آسیبهایی به برخی گونهها وارد آید. داوود میرشکار درباره این موضوع گفت: «مطمئنا در تورهای صیادی، احتمال گرفتار شدن گونههای در معرض خطر انقراض مثل انواع پستانداران دریایی از جمله دلفینها، کوسه ماهیان و حتی لاک پشتهای دریایی وجود دارد بنابراین کاهش صید ضمنی باید مورد توجه سازمان شیلات قرار گیرد و با تجهیز شناورها به ابزارآلات لازم، صید ضمنی را به حداقل برسانند.»
او افزود: «درخواست کردیم که سازمان شیلات گزارشهای مربوط به میزان صید، تنوع گونههای صید شده و میزان صیدهای ضمنی را به سازمان حفاظت محیط زیست گزارش دهد همچنین با توجه به گفتههای مقامات سازمان شیلات، تمامی برداشتها از دریای عمان برداشتهای پایدار است و میزان برداشتها و انتخاب محل صید بر مبنای ارزیابی ذخایر آبزی این منطقه بوده است. سازمان حفاظت محیط زیست این مستندات را از سازمان شیلات درخواست کرده است.»
صید ترال به نوعی از صد آبزیان گفته می شود که به وسیله تور ماهیگیری بزرگی انجام می شود که به شکل قیف است و از دو طرف به تختههایی متصل و معمولاً به دنبال شناور در بستر دریا کشیده میشود. این نوع صید که البته از قدمتی طولانی برخوردار است، برای محیط زیست دریایی خسارت های سنگینی به همراه دارد. صید ترال کشتی های چینی در آب های سرزمینی ایران در سال های اخیر با حواشی فراوانی رو به رو شده است.
گوفهکشی یا ترالینگ نوعی روش ماهیگیری است که در آن بوسیله کشیدن تور در آب توسط یک یا چند شناور، ماهیگیری مینمایند. توری که برای این کار استفاده میگردد، نیز ترال نامیده میشود. شناوری که برای ترال استفاده میشود گوفهکش نامیده میشود. این شناورها در اندازههای متفاوت وجود دارند، از قایقهای کوچک با قدرت تنها ۳۰ اسب بخار موتور یا شناورهایی با کارخانههای بزرگ با بیش از ۱۰٬۰۰۰ اسب بخاررا شامل میشود. ترال را میتوان با یک قایق صیادی کوچک (ترال تکی) یا دو شناور مخصوص ترال انجام داد (ترال جفتی) ترال را میتوان با ترولینگ (trolling) مقایسه نمود، با این تفاوت که به جای قلاب ماهیگیری، تور گوفه توسط شناور، کشیده میشود. ضمن اینکه صید بروش ترولینگ برای ماهیگیری تفریحی و تجاری استفاده میگردد، در حالی که ترال عمدتاً برای صید تجاری مورد استفاده قرارمی گیرد. نمونه برداریهای علمی یا مطالعاتی، یکی دیگر از موارد استفاده از ترال میباشد.
انواع صید ترال
بوسیله ترال میتوان فانوس ماهیان که جزء ماهیان میان زی هستند و میگو شیشهای که در اعماق بیشتر از ۲۰۰ متر زندگی میکند، را صید کرد. ترال را میتوان بسته به چگونگی قرارگیری تور ترال در آب به ترال کف و میانی تقسیم نمود. ترال میانی نیز به عنوان نوعی ترال سطحی شناخته شدهاست. از ترال میانی برای صید ماهیانی مانند آنچوی، ماهی تن و ماهی ماکرل، استفاده میشود، در حالی که با ترال کف، ماهیان کف زی و نزدیک کف مانند: روغن ماهی، ماهی مرکب، کفشک ماهیان وماهی صخرهای صید میشود.
زنجیرهای کفی تورهای ترال نیز، بخودی خود بسیار متفاوت هستند. زنجیر درتورترال میانی کم یا به کلی حذف شدهاست. اندازه تور ترال میان سطحی معمولاً بسیار بزرگتر از ترال کف است، دهانههای این تور بسیار بزرگ و چشمهها، کوچک هستند. علاوه بر این، درب ترال میانی (تخته صید) در اشکال گوناگون تری از درهای ترال کف وجود دارد، اگر چه درهایی نیز وجود دارد که میتواند برای هر دو ترال استفاده شود.
نگرانی های مرتبط با صید ترال
روش صید ترال دارای قدمتی طولانی است (در حدود ۱۵ قرن)، این موضوع نگرانیها را در مورد وجود این روش صید زیاد نمودهاست. تورهای کششی، غیر گزینشی عمل میکنند و سبب جارو کردن هر دو نوع ماهی قابل عرضه در بازار و ماهی نامطلوب و از هر دو اندازه قانونی و غیرقانونی آنها میشود. درهربارعملیات صیادی قسمتی از صید بیمصرف میباشد که به عنوان صید ضمنی، مورد استفاده قرار نمیگیرد، برخی ازگونههایی که بهعنوان صید ضمنر گرفتار میشوند نیز بهطور تصادفی توسط فرایند ترال کشته میشوند.
گونههایی که به این صورت صید میشوند، معمولاممکن است شامل گونههای با ارزشی از قبیل: دلفینها، لاکپشتهای دریایی، و کوسهها، و همچنین گونههای صید ممنوع یا نابالغین گونه هدف، شود. بسیاری از مطالعات نشان داده حجم زیادی از صید ضمنی دور ریخته میشود. به عنوان مثال، محققان در یک مطالعه سه ساله در رودخانه کلارنس متوجه شد که حدود۱۷۷ تن صید ضمنی (از جمله ۷۷ گونه مختلف) هر ساله دور ریخته میشود.
با توجه به اندازه صید دلخواه میتوان با تعیین و قرار دادن اندازه مناسب چشمه در «کیسه انتهایی»، بخشی از ماهیان را از صید شدن حفظ کرد. ماهیگیران شکایت دارند که اندازه چشمه علاوه برآنکه به ماهیان کوچکتر از معمول برای فرار اجازه میدهد، سبب فرار برخی از ماهیها که از نظر قانونی صید آنها مشکلی ندارد، نیز میشود. تعدادی راه حل برای این مشکل وجود دارد، مانند گره زدن یک طناب دور «کیسه انتهایی» برای جلوگیری از باز شدن شبکه بهطور کامل، که با توجه به اندازه دلخواه میتوان آن را تنظیم نمود. تنها مشکل وقتی است که چشمهها به جای مربع، به شکل الماس باریک، کشیده می شود.
خسارت های زیستمحیطی
از نظر اکثر سازمانهای زیست محیطی، مشکل اساسی اغلب روشهای صید، صید گونه نامطلوب است، آنها نمیخواهند بعضی از ماهیان بی دلیل صید شوند، و ماهیگیران، تمایلی ندارند که وقت خود را جهت جداسازی گونههای نامطلوب از گونههای قابل عرضه در بازار به هدر دهند. روشهای متعددی و پیشرفتهای برای به حداقل رساندن صید ضمنی در ترال مشخص شدهاست. میتوان بوسیله قرار دادن شبکههای کاهش صید ضمنی یا پانلهای چشمه مربعی در قسمتهایی از تور ترال، به گونههای خاصی از ماهیان گرفتار شده اجازه فرارداد. مطالعات نشان داده که صید ترال میگو بیشترین صید ضمنی را به همراه دارد.
استفاده از ترال بواسطه اثرات زیستمحیطی بحثبرانگیز است. از آنجا که ترال کف شامل کشیدن ابزار سنگین ماهیگیری در کف دریاست، میتواند تخریبهایی در مقیاس بزرگ در کف اقیانوسها ایجاد نماید، ازآن جمله شکستن مرجانها، خسارت به زیستگاه و حذف جلبکهای دریایی میباشد. مهمترین اجزای تأثیرگذار ترال تختههای صید هستند، که میتواند چندین تن وزن داشته باشند و شیارهای عمیقی در کف دریا ایجاد کنند، و ساختار زنجیر پایینی نیز که معمولابه لبه پایین تور متصل بوده وهمیشه با کف دریا در تماس باقی میماند. بسته به نوع ساختارزنجیر پایینی، ممکن است سبب جابجایی سنگهای بزرگ یا تخته سنگها شده، آنها را همراه با کشیدن تور، برهم بزند یا به موجوداتی که حرکتی ازخود ندارند صدمه بزند و همچنین رسوبات بستررا برهم بزدند. این اثرات باعث کاهش تنوع گونهها و تغییرات زیستمحیطی به سمت رشد موجودات زنده فرصت طلب، میشود. این تخریب بسیار شبیه به برش یکسره درختان در جنگل است.
صید ترال چینی ها در دریای عمان
دریای عمان بهوسطه اتصال مستقیم خود به اقیانوس هند منبع بسیاری از گونههای ماهی و بهویژه ماهیهای غیرماکول است که بهدلیل ملاحظات شرعی مورد استفاده مسلمانان نیست؛ کشورهای حوزه اقیانوس هند و دریای عمان از سالها پیش برنامههای ویژهای برای صید صنعتی ماهیهای غیرماکول اجرا کردهاند.
صید ترال و حضور ترالرها در خلیج فارس و دریای عمان حرف یکروز و دو روز نیست؛ کشتیهای صید صنعتی ترال چه چینی باشند، چه نباشند حداقل سه دهه است در دریای عمان حضور دارند و صید میکنند. این کشتیهای ترالر که ملزم به رعایت محدویتها و قوانین صیادی هستند در سه دهه حضور خود مرتبا از محدویتهای صید تخطی کردند و صید ترال را که میتوانست راهی برای ارزآوری عمده برای کشور از راه ماهیهای غیرماکول باشد، به راهی برای گرفتن امنیت شغلی و اجتماعی صیاد محلی تبدیل کردهاند.
سال نود و هفت یکی از جنجالی ترین سال ها در رابطه با صید ترال چینی ها در آب های دریای عمان بود و مدیر عامل اتحادیه تعاونیهای صیادان سیستان و بلوچستان در بازدید از اسکلههای چابهار از ادامه صید آبزیان به روش ترال در آبهای کشورمان خبر داد.
سلیمان آرایش در همین رابطه گفت: صید ترال یکی از مخربترین صیدها محسوب میشود که میتواند به اکوسیستم دریا و زیستگاههای آبزیان آسیب زیادی بزند. وی افزود: در سالهای گذشته حدود ۸۰ کشتی ترال در دریای عمان فعالیت میکردند، اما اکنون حدود ۷ شناور در آبهای ۱۰ مایلی دریای عمان حضور دارند و مشغول صید هستند.
مدیر عامل اتحادیه تعاونیهای صیادان سیستان و بلوچستان افزود: شیلات، کشتیهای ترال را در دریای عمان به ردیاب مجهز کرده و فعالیت آنها در محدوده خاصی مشخص شده است، اما این کشتیها خارج از محدوده صید میکنند.