نگام ، اجتماعی _ در جایی از خاطرات ادبی و سیاسی مرحوم سعید نفیسی در سال ۱۳۳۴ آمده است که واژه «آقازاده» یکی از واژه های در حال احتضار است که “بیم آن می رود که دو سه سال دیگر – کسی چه می داند – شاید هم دیرتر رخت از این جهان بربندد”در این خاطرات آمده: “این کلمه تا بیست سی سال پیش خیلی زنده تر و نیرومند تر و دهان پر کن تر از امروز بود و در هر کوی و برزن، در هر شهر و محله، آقازاده فراوان بود. این آقازادگان دو دسته بودند: یک عده بازماندگان و زادگان اعیان و اشراف و یک عده اخلاف و اعقاب دستارپوشان که با آنکه در دو محیط جداگانه زاده شده بودند در بسیاری از جهات مادی و معنوی با هم شریک بودند و وجه اشتراک مهم ایشان بی هنری و بی کارگی بود.
آقازاده ها عمری را به خورد و خواب و حلق و دلق و جلق به سر می بردند.” امروزه و به وی ژه در سالیان اخیر اما شاهد رستاخیز مجدد این کلمه و معانی و تعبیرهای گوناگون دیگر از آن هستیم. تعابیری همچون ژن خوب گویای روابطی است که عرصه سیاسی و اقتصادی ایرانی را زمین بازی های خاص و تا دیروز پنهانی خود کرده است.
اما این بازی ها امروز واضح و آشکار در برابر چشم میلیون ها بیننده شبکه اجتماعی بعد دیگری یافته و راه را بر ابراز خشم و نفرت محرومان از این امتیاز باز کرده است.
دکتر افسر افشار نادری، جامعه شناس در گفتگو با خبرنگار شفقنا زندگی در تحلیل چگونگی به وجود آمدن مشکل آقازادگی و آقازاده ها در سیاست و اقتصاد ایران می گوید: از لحاظ ساختار جامعه، نبود قانون وعدم برابری افراد در برابر قانون، افرادی با تکیه بر ثروت، شهرت یا موقعیتی که دارند می توانند نسبت به دیگران پیشی بگیرند، موانع را از سر راه خود با مجوزهای قانونی بردارند و به خواسته های خود برسند.
پدیده آقازادگی از موانع بزرگ در راه توسعه در کشور ما شده است
وی به ابعاد فرهنگی رشد پدیده آقازادگی اشاره می کند و می افزاید: درکشورهایی مانند کشور ما که دارای فرهنگی غنی هستند همواره عدم برابری یک اصل در جامعه بوده است. به این معنا افرادی بر افراد دیگر برتری داشتند و همین موضوع تبدیل به یکی از موانع بزرگ در راه توسعه در کشور ما شده است.
این جامعه شناس با تاکید بر اینکه تا زمانی که برابری مردم تامین نشود نمی توان به توسعه دست یافت، خاطرنشان می کند: برتری همیشگی عده ای از افراد، این خواسته را در آنها دامن می زند که همه امکانات جامعه را در اختیار خود بگیرند و کسانی که این برتری را ندارند همواره از امکانات جامعه محروم می مانند.
وی بی توجهی به شایستگی افراد در اختصاص امکانات و جایگاهها به آنها را یکی دیگر از دلایل زمینه ساز رشد آقازادگان بر می شمارد و می گوید: در جامعه ما افرادی را در جاهایی مکی نشانیم که واجد شرایط نیستند و آنها هم می خواهند وراث خود را هم به جای خود بنشانند. این موضوع ناشی از نگرش اشرافی گری و پادشاهی است که در جامعه ما بوده و هنوز که هنوز ادامه دارد. یعنی فرزند فردی که مقام دارد به خاطر جایگاه پدرش اجازه دارد هر کاری را در جامعه انجام دهد.
افشار نادری ادامه می دهد: حتی هنوز هم با وجود گذشت ۴۰ سال از جمهوری اسلامی همه اجازه ورود به انتخابات را ندارند و افرادی می توانند کاندیدا شوند که ارتباطات خاصی داشته باشند.
سیاست علم می خواهد
وی با بیان اینکه سیاستمداری نیاز به علم دارد، می گوید: سیاست علم می خواهد نه اینکه فلانی چون فرزند فلانی هست یا هر ارتباط دیگری از این قبیل دارد او را انتخاب کنیم. نتیجه چنین کارهایی این می شود که کسانی در راس کار قرار می گیرند که علم لازم را ندارند و احساس می کنند جایگاهی که به دست آوردند ارث پدری آنهاست و اجازه دارند هر گونه دخل و تصرفی در آن بکنند. در حالی که سیاستمداری نوعی امانتداری است که مردم در اختیار فرد قرار می دهند تا بر اساس منفعت عمومی تصمیم بگیرند نه منافع شخصی و خانوادگی.
مردم آقازاده ها را مسبب بدبختی و مشکلات خود می بینند
این جامعه شناس با اشاره به شرایط نامطلوب اقتصادی فعلی در کشور اضافه می کند: مردم می بینند که امکانات و ثروت های مملکت بر باد رفته و این را هم می بینند که چه کسانی مسبب این وضعیت و از دست رفتن ذخایر کشور هستند. همین موضوع سبب شکاف های روزافزون بین مردم و حاکمیت می شود و مردم آقازاده ها را مسبب بدبختی و مشکلات خود می بینند.
وی به موضوعات مختلف مرتبط با اقتصاد مانند مسائل مالیاتی، گمرکی، تعرفه ها و مجوزهای مختلف اشاره می کند و می افزاید: آقازاده ها بدون هیچ مشکل قانونی همه این امکانات و مجوزها را می توانند در اختیار داشته باشند و در همه ارگان ها و وزارتخانه ها به راحتی و حتی با یک تلفن کار خود را به پیش می برند. در حالی که اگر قانون همه مردم را به یک چشم می دید و بدون توجه به ارتباطات و اصل و نسب افراد امکانات را به صورت برابر در اختیار همه قزرار می داد اینقدر بین مردم و نظام فاصله نمی افتاد و امروز کشور با چنین مشکلاتی مواجه نبود.