نگام ؛ حقوق بشر _ هشت فعال محیط زیست به نامهای سام رجبی، امیرحسین خالقی، هومن جوکار، سپیده کاشانی، نیلوفر بیانی، طاهر قدیریان، عبدالرضا کوهپایه و مراد طاهباز، نزدیک به ۹ ماه است که در «بازداشت موقت» سازمان اطلاعات سپاه پاسداران هستند.کاووس سیدامامی، استاد دانشگاه و فعال محیط زیست که همراه با این هشت نفر بازداشت شده بود، در زندان جان باخت و خانواده او به شدت ادعای قوه قضائیه مبنی بر «خودکشی» او در زندان را رد کرده است.محمدحسین آقاسی از سوی سام رجبی، طاهر قدیریان و هومن جوکار به عنوان وکیل مدافع آنها تعیین شده است اما قوه قضائیه حدود دو هفته پیش با استناد به «تبصره ماده ۴۸ قانون آئین دادرسی کیفری»، از پذیرش وکالت او در مرحله بازپرسی جلوگیری کرد و دو وکیل تسخیری را جایگزین او کرد.بنابر تبصره ماده ۴۸ که با اعتراضهای گستردهای در محافل حقوقی ایران روبهرو شد، در «جرائم امنیتی» فقط وکلایی که فهرست آنها از سوی رئیس قوه قضائیه اعلام شده است حق برعهده گرفتن وکالت پرونده را دارند.
حسن مقیمی
محمدحسین آقاسی از مفاد نامه ارتش که به تغییر اتهام پنج فعال زندانی محیط زیست منجر شده ابراز بیاطلاعی کرد اما احتمال داد که ارتش «شاید بر اساس استعلام دادسرا» توضیحاتی ارائه کرده و همین توضیحات «باعث شده که آقای دادستان تصور کند باید اتهام عوض شود».
آقای آقاسی همچنین با اشاره به اینکه در این گونه پروندهها معمولا بین بازپرس و دادستان اختلافنظر هست گفت: اما در این پرونده، بازپرس نظر دادستان را پذیرفت و قبول کرد که برای این پنج نفر اتهام «افساد فیالارض» صادر کند.
این وکیل دادگستری درباره نام پنج نفری که اتهام «افساد فیالارض» برای آنها صادر شده تنها گفت که دو موکلش در بین آنها نیستند. با این حال شماری از منابع، آنها را مراد طاهباز، نیلوفر بیانی، هومن جوکار، سپیده کاشانی و طاهر قدیریان ذکر کردهاند.
مقامهای قضایی جمهوری اسلامی تا پیش از این فعالان بازداشتشده محیط زیست را به «جاسوسی» و «ارائه اطلاعات طبقهبندیشده از مراکز حساس به سرویسهای اطلاعاتی بیگانه» متهم میکردند و برای نخستین بار است که اتهام «افساد فیالارض» مطرح در پرونده آنان مطرح میشود.
بنابر مواد ۲۸۶ تا ۲۸۸ «قانون مجازات اسلامی»، «افساد فیالارض» به مجموعه جرائمی اطلاق میشود که «موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، ناامنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی، یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد» و مجازات آن عموما «اعدام» ذکر شده است.
وی در رابطه با وضعیت متهمین پرونده نیز گفت: همه متهمین پرونده ساکن تهران هستند و از تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۹۶ دستگیر شدند یعنی حدود ۸ ماه است که در زندان اوین بازداشت هستند.
آقاسی در پایان، بیان کرد: وقتی تحقیقات از یک متهم تمام میشود و بازپرس برای آنها هر قراری صادر میکند این قرار باید به نظر دادستان برسد. دادستان در اینجا در مورد این ۵ نفر اتهام جاسوسی را تغییر داده و از بازپرس خواسته که آن را به افساد فی الارض تغییر دهد. این کار در دادسرا صورت گرفته و تا زمانی که به دادگاه ارسال و رسیدگی شود زمان زیادی است و مشخص نیست حتما این اتهام که در دادسرا به افراد وارد شده است در دادگاه نیز همان اتهام محرز شود و برای آنها محکومیت صادر شود.
واکنش عیسی کلانتری به خبر اتهام جدید فعالان محیط زیست : وزارت اطلاعات دیگر نمیتواند دخالتی در این کار بکند و بارها اعلام شده که ربطی به آنها ندارد
عیسی کلانتری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که در آخرین اظهار نظر، نسبت به تعیین تکلیف این فعالان تا پایان تابستان 97 ابراز امیدواری کرده بود، در مورد اتهام جدید فعالان محیط زیست اظهار کرد: اتهام جدید فعالان محیط زیست بازداشت شده، هنوز به طور رسمی اعلام نشده، اما موضوعاتی مطرح است.
کلانتری گفت: این اتهام قطعی نیست و امکان درخواست تجدیدنظر وجود دارد و بهتر است قدری صبر کنیم تا به شکل رسمی این موضوع اعلام شود، اینها هنوز شایعه است.
رئیس سازمان محیط زیست با تاکید بر اینکه وزارت اطلاعات و دولت نظر خود را در مورد فعالان محیط زیست اعلام کردهاند، ادامه داد: وزارت اطلاعات دیگر نمیتواند دخالتی در این کار بکند و بارها اعلام شده که ربطی به آنها ندارد.
معاون رئیس جمهور، گفت: بدیهی است که باید در دادگاه نظرات فعالان محیط زیست مطرح شود.
گفتنی استعیسی کلانتری پیش از این هم در نشستی که با خبرنگاران داشت؛ در این باره گفته بود که سازمان حفاظت محیط زیست به طور مستقل اجازه پیگیری پرونده فعالان محیط زیست بازداشتشده را ندارد و دولت در قالب کمیته چهار نفره آن را دنبال میکند. هر چه زودتر باید وضعیت فعالان محیط زیستی بازداشت شده روشن شود، چون هم بازداشتشدگان و هم کل سمنهای محیط زیستی کشور بلاتکلیف ماندهاند و نمیدانند آیا فعالیت در حوزه محیط زیست جرم است یا خیر؟
تابش: از تغییر عنوان اتهامی فعالان بازداشتی محیط زیست شگفت زده شدم/ ممکن است نمایندگان تقاضای ملاقات با فعالان بازداشتی محیط زیست در زندان را ارائه کنند
محمدرضا تابش اظهار کرد: از تغییر عنوان اتهامی فعالان بازداشتی محیط زیست شگفت زده شدم. مسئولین امر باید به افکار عمومی، فعالان عرصه محیط زیست و نمایندگان مجلس که ماهها پیگیر موضوع بودند توضیح دهند که چه اتفاقی رخ داده که عنوان اتهامی آنها عوض شده است. گرچه در موضع اتهام جاسوسی قرار دادن آنها هم حرف و حدیثهایی بود و برخی نهادها و ارگانها را رد میکردند.
وی افزود: فعالان و صاحب نظرات محیط زیست گزارشی را تهیه کرده و افراد معتبری آن را امضا کرده بودند که ما این گزارش را به سران سه قوه داده بودیم و میخواهیم این امر مورد توجه محکمه قضایی هم قرار گیرد.
این عضو هیات رئیسه فراکسیون امید خاطر نشان کرد: ما پیگیر این بودیم که پرونده فعالان بازداشتی محیط زیست به محکمه قضایی ارسال شود. همچنین به همراه جمعی از نمایندگان هفته پیش خدمت آقای لاریجانی رسیدیم و ایشان با آقای دولت آبادی مذاکره کرد و نهایتا آقای دولت آبادی قول داد که پرونده به محکمه قضایی ارجاع شود. ما امیدواریم این کار هرچه زودتر انجام شود و این افراد بتوانند از حق داشتن وکیل و سایر حقوق قانونی خود برخوردار باشند.
تابش با بیان اینکه نمایندگان حتما وضعیت فعالان بازداشت شده محیط زیست را پیگیری میکنند یادآور شد: از هیات سه نفری که آقای رئیسجمهور در دولت برای پیگیری وضعیت این افراد تشکیل دادند میخواهیم موضوع را پیگیری کنند و افکار عمومی را در جریان مسائل قرار دهند.
وی در پایان گفت که در صورت ضرورت ممکن است نمایندگان تقاضای ملاقات با فعالان بازداشتی محیط زیست در زندان را ارائه کنند.
طبق گفته وکیل چند نفر از بازداشتیهای محیط زیستی عنوان اتهامی این افراد از جاسوسی به افساد فیالارض تغییر کرده است.
تابش در پایان درباره اینکه آیا خانواده سید امامی فعال محیط زیست متهم به جاسوسی که در زندان خودکشی کرده است، با او درباره وضعیت همسر سید امامی تماس گرفتهاند، گفت: پسر سید امامی دو بار به من پیام داد که آن را منعکس کردم و خواستار رسیدگی به موضوع شدم، اینکه برای همسر ایشان تسهیلاتی قائل شوند البته هنوز پاسخی در این باره ندادهاند.
فعالان محیط زیست که بازداشت شدهاند چه کسانی هستند؟
کاووس سید امامی، فعال محیط زیست واستاد دانشگاه امام صادق بود. او سالها در حوزه محیط زیست فعالیت داشت و عضو هیات مدیره موسسه حیات وحش میراث پارسیان بود. حیات وحش پارسیان موسسه غیر دولتی است که در سال ۱۳۸۷ به ثبت رسید. این موسسه در حوزههای زیستشناختی و حفاظت از محیط زیست و جانوران فعالیت دارد. از جمله فعالیتهای این موسسه تمرکز بر گونههای در معرض خطر مانند پلنگ آسیایی، یوزپلنگ ایرانی، خرس سیاه آسیایی و قوچ لارستان است.
مراد طاهباز، عضو هیأت مدیره موسسه حیات وحش میراث پارسیان است. او در سال ۱۳۹۲ با موافقت معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان محیط زیست به عنوان یکی از شرکای پروژه حفاظت از یوز اعلام شد. آقای طاهباز از چهارم بهمن ماه در بازداشت است.
هومن جوکار، فعال محیط زیست یکی دیگر از بازداشتیها است. او سالها در حوزه محیط زیست و حفاظت از یوزپلنگ فعالیت کرده است. آقای جوکار به عنوان خزانهدار و مدیر پروژه یوز آسیایی در حیات وحش میراث پارسیان فعالیت داشت. آقای جوکار از چهارم بهمن در بازداشت است و تاکنون خانواده اطلاعی از وضعیت او و دلیل بازداشتش نداشته است.
سپیده کاشانی، فعال محیط زیست است که در موسسه حیات وحش پارسیان به عنوان کارشناس فعالیت میکرد و در مواردی دورههای آموزشی در ایران برگزار میکرد. خانم کاشانی همسر هومن جوکار است و از زمان بازداشت خانوادهاش اطلاعی از شرایط او ندارد.
نیلوفر بیانی، فعال محیط زیست است که به عنوان کارشناس در موسسه حیات وحش پارسیان فعالیت میکرد و بیش از دو هفته است که در بازداشت به سر میبرد. پیگیریهای خانواده خانم بیانی برای اطلاع از وضعیت دخترشان بینتیجه مانده است.
سام رجبی، فعال محیط زیست یکی دیگر از بازداشتیها است. لیلی هوشمند افشار، مادر سام رجبی گفته که او چندین سال است که با میراث پارسیان همکاری نداشته است.
خانم هوشمند افشار درباره آخرین وضعیت فرزندش به بیبیسی فارسی گفت: “از زمانی که پسرم بازداشت شده هیچ تماسی با من نداشته است. دو بار به دادستانی مراجعه کردم، اما هر دو بار هیچ پاسخی به من ندادند.”
سام رجبی، فرزند دکتر پرویز رجبی ایرانشناس، تاریخپژوه، نویسنده و مترجم برجسته ایرانی است.
طاهر قدیریان، از دیگر فعالان بازداشت شده محیط زیست است. او از جمله کارشناسان موسسه میراث پارسیان است. خانواده آقای قدیریان اطلاعی از وضعیت او ندارند و پیگیریهایشان تاکنون نتیجه نداده است.
امیرحسین خالقی نیز از جمله فعالان محیط زیست است که بازداشت شده است. او سالها است که در حوزه محیط زیست مشغول فعالیت است. وی به عنوان کارشناس در موسسه میراث پارسیان فعالیت داشته است. خانواده آقای خالقی از وضعیت او بیاطلاعند.