آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران غروب یکشنبه ۱۹ دی ، «به دلیل عارضه قلبی» درگذشت. آیتالله علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی در پیام تسلیت او را “رفیق دیرین” خوانده و بر پیکر او نماز گذارد ، اقای هاشمی روز سه شنبه در کنار ارامگاه ایت الله خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی به خاک سپرده شد . هاشمی رفسنجانی که در هنگام مرگ۸۲ سال سن داشت ، پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران یکی از مقامهای قدرتمند جمهوری اسلامی، و بیش از دو دوره رئیس مجلس، و دو دوره رئیسجمهور بود، او همچنین عضویت در شورای انقلاب ، نماینده رهبر در شورای عالی دفاع در جنگ عراق ، جانشینی فرمانده کل قوا ، ریاست مجلس خبرگان و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز بر عهده داشته است .
اکبر هاشمي بهرماني( رفسنجاني ) را بايد بدون شک يکي از رجال بانفوذ سياسي در سال هاي پس از پيروزي انقلاب دانست که همواره موجي از مخالفان و موافقان سياست ها و اقدامات وي در تمامي برهه هاي انقلاب به تعريف و تمجيد يا تنقيد و تذنيب رفتارهاي وي مشغول بوده اند. چرا که هاشمي در طي اين سالها نشان داده بود که تفکرات و رفتار های سیاسی جریان ساز او در هماهنگی و متناسب با تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی ، برامده از يک نوع خط مشی سياسی ایستا و واحد نبوده است . به همین سبب کارنامه حقوق بشری هاشمی نیز مانند رفتار های سیاسی او فراز و نشیب های زیادی داشته است . بطوریکه پس از انقلاب و در دوره تثبیت نظام رفتارهای رادیکالی در مواجهه با مخالفین سیاسی نظام از خود نشان داده بود . موضوعی که شاید محصول و برامده از بحرانها و شرایط حاکم بر نظام سیاسی ایران تلقی گردد
اما همزمان با تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی اواخر دهه هفتاد در ایران ، ایت الله نیز با فاصله گرفتن از جناح محافظه کار ایران و استقبال ازتوسعه تدریجی سیاسی درایران و گفتمان مردم سالاری با توجه به ظرفیت های نظام ، در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ از محمد خاتمی کاندیدای اصلاح طلبان حمایت کرد که در خرداد ماه همان سال در انتخابات پیروز شد. پس از ان در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، رئیسجمهور سابق ایران، یکی از منتقدان احمدینژاد و برخی از نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی شد.
آقای رفسنجانی که برای سه دهه یکی از افراد نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی بود، در خردادماه سال ۸۸، تنها چند روز پیش از برگزارى انتخابات ریاست جمهورى، در نامهای سرگشادهاى از آیتالله خامنهای خواست تا سلامت انتخابات را تضمین کند. رهبر جمهوری اسلامی به صورت رسمی هرگز به این نامه پاسخ نداد اما برخی از نزدیکان او این نامه را که «بدون سلام شروع میشد»، یکی از زمینههای شکلگیری اعتراضها به انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ دانسته و آقای هاشمی رفسنجانی را «رأس فتنه» خطاب کردند
با این حال خطبه های علیاکبر هاشمی رفسنجانی درنماز جمعه تهران در تاریخ ۲۶ تیرماه ۱۳۸۸ را می توان نقطه عطفی در کارنامه حقوق بشری وی قلمداد کرد . این مراسم در شرایطی برگزار گردید که هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام، هشت هفته پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم، برای نخستین بار امامت آن را بر عهده گرفت و تحت تاثیر اعتراضات گسترده پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری قرار داشت. اکبر هاشمی رفسنجانی در اولین حضورش در نماز جمعه بعد از انتخابات که مهدی کروبی و میرحسین موسوی نیز در ان شرکت داشتند ، اعلام کرد که باید اعتماد مردم به جمهوری اسلامی احیا و از زندانیان و آسیب دیدگان حوادث اخیر دلجویی شود. او گفت که انتخابات خوب شروع شد و همه چیز آماده یک افتخار بزرگ برای کشور ایران بود، اما اینطور نشد.
هاشمی در قسمتی از خطبهها گفت: جمهوری اسلامی لفظ تشریفاتی نیست. هم جمهوری است و هم اسلامی. باید این دو با هم باشند. اگر هر یک از این دو آسیب ببیند، دیگر انقلاب و جمهوری اسلامی نخواهیم داشت. وی ضمن انتقاد از عملکرد صدا و سیما گفت: «بخش بزرگی از مردم در نتیجه انتخابات تردید دارند و ما باید این تردیدها را از بین ببریم.» هاشمی رفسنجانی در ادامه به طرح پیشنهاداتی پرداخت و تاکید کرد که این پیشنهادات را با جمعی از اعضای خبرگان و مجمع تشخیص مصلحت نظام که معتمد هستند در میان گذاشتهاست و ابراز امیدواری کرد که این پیشنهادات به کار بسته شود. او گفت «من اینها را عرض میکنم به عنوان راه حل شاید هم دیگران هم بپذیرند و عمل کنند و انشاالله که با اخلاص مسئله مهم ما اینستکه آن اعتمادی که مردم را با آن وسعت وارد میدان کرد و امروز یک مقدار مخدوش شده ما این اعتماد را برگردانیم و این هدف مقدس ما باید باشد و این اعتماد باید برگردد و اینکه چگونه برگردانیم را حالا عرض میکنم.»
پیشنهادات پنجگانهٔ ایت الله رفسنجانی برای عبور از بحران ناشی از حوادث پس از انتخابات 88 بدین شرح بود :
1- پایبندی همه به قانون: ما باید همه چه نظام حکومت دولت مجلس نیروهای امنیتی و نظامی و انتظامی و مردم یعنی معترضان همه باید در چارچوب قانون حرکت کنیم. ما اگر از قانون تجاوز کنیم دیگر هیچ مرزی ندارد. و باید با قانون مسائلمان را حل کنیم و همه قانع باشیم. حالا هرچه شد با این قانون حالا اگر کسانی از بعضی قوانین دل خوشی ندارند باید بعداً سعی کنند که قوانین اصلاح شود و هر وقت که لازم است این اشکالاتی که دیده شده یکروزی حل میشود ولی بیائیم چارچوب را قانون قرار دهیم و همه آنرا بپذیرند.
2- فضای بحث برای جلب اعتماد: یک فضایی بوجود بیاوریم که همه اطراف بتوانند آنجا حرفشان را بزنند و هر طرف منطقی و بدون دعوا و بدون مشاجره و منطق حاکم باشد البته عمده اینکار مال صدا و سیماست که باید انجام بدهد که مستمعین زیادتری دارد و سایر رسانهها هم باید اینکار را بکنند و بحثها باید منطقی باشد برادرانه خواهرانه بنشینند با هم حرف بزنند و دلیلش را بگوید و آنهم دلیلش را بگوید و بالاخره مردم در این بین خودشان میفهمند و آخرش هم میتوان از مردم پرسید و طوری باشد که ما این اعتماد را برگردانیم.
3- آزادی زندانیان سیاسی: لازم نیست در این شرایط ما افرادی را که به این نامی که الان هست در زندان داشته باشیم. اجازه بدهیم اینها به آغوش خانوادههایشان بازگردند. نگذاریم بخاطر زندانی بودن یک عده دشمنان ما، ما را سرزنش کنند شماتت کنند به ما بخندند.
4- دلجویی از آسیبدیدگان: آسیبدیدگان این حوادثی که اتفاق افتاد باید همدردی و دلجوئی بشود آنهائی که عزا دارند هم به آنها تسلیت بدهیم و هم دل آنها را دوباره با نظام نزدیک کنیم و اینکار شدنی است. کسانیکه وفادار به انقلاب باشند و ببینند که نظام به سراغشان میرود آنها زود میتوانند با دل و جانشان با ما همراهی کنند و اینکار را باید انجام دهیم و از آنان دلجوئی کنیم.
5- آزادی رسانهها و مطبوعات: بگذاریم رسانه هایمان بالاخره این رسانهها با معیارهای قانونی اجازه گرفتهاند محدودشان نکنیم و در حد قانون زیرا ملاک و چارچوب قانون است که نه رسانهها انتظار داشته باشند بیشتر از اجازه قانونی عمل کنند و نه نظام از آنها توقع کند که حق قانونی آنها را ندیده بگیرند و همه با هم بگذاریم یک فضای آرام آزاد انتقادی یا تائیدی هر دوی آن بوجود بیاید.
آیت الله هاشمی رفسنجانی با ارائه راهکارهای خود درنماز جمعه تهران در ۲۶ تیرماه ۱۳۸۸ ابراز امیدواری کرد که سخنانش بتواند راهگشا باشد و به آنچه او «بحران» خواند، پایان دهد اما او به دنبال این خطبه ها، در تنها نماز جمعه حقوق بشری ایران در حالی که از سال ۱۳۶۰ از ائمه جمعه پایتخت بود، تا پایان عمر از امامت نماز جمعه تهران محروم شد. اقای هاشمی اما با وجود این محرومیت از سایر تریبون دیگر برای دفاع از حقوق شهروندی عموم مردم و حقوق بشر استفاده نمود و ازادی زندانیان سیاسی و اعتراض به بازداشت انها ، ازادی مطبوعات ، اینترنت و ماهواره سخن به میان اورد . رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در واپسین سالهای عمر پس از انکه با استفاده از پایگاه اجتماعی و نفوذ سیاسی سکان قوه مجریه را به دست حسن روحانی سپرد گفت ” اکنون دیگر میتوانم راحت بمیرم “