پس از گذشت 20سال از پیروزی انقلاب بهمن 57، یکی از فقهیان انقلابی و از یاران و همراهان نهضت خمینی (ره) و از موثرترینها در در جایگاه فقیهی سیاستمدار در بهثمررساندن آن نهضت خردادی، دیده از جهان فروبست و اکنون که 38سالگی برپایی نظام جمهوری اسلامی در ایران را جشن گرفتند، در سکوت خبری رسانهها، هجدهمین سال از خاموشی چراغ زندگی آن فقیه و سیاستمدار اسلامی نیز پشت سر گذاشته شد.
آیتالله احمد آذری قمی، همان فقیه و انقلابی صادقی که در دهۀ آخر زندگانی خویش بر بسیاری از خطاها و خطرها و انحرافها، در گذران سازمندی حکومتی انقلابی و اسلامی، آگاهی یافت؛ حکومتی که سالها از عمر و زندگی خویش را صرف به ثمررسیدن آن کرده بود. او فقیه انقلابی نامیده شد. چون بخش چشمگیری از عمر خود را با گفتار و رفتار انقلابی گذراند و همین فقاهت انقلابی او بسنده میکرد تا بنیانگذار جمهوری اسلامی طی حکمی او را، که از پایهگذاران جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم بود، در جایگاه نخستین دادستان کل کشور بنشاند، و فقیه صادق نامیده شد چون مانند بسیاری از انقلابیهای کمدانش و نادرستراه، خطرها و خطاها را پشت سستی دانستهها و زیادهخواهیهای خویش پنهان نکرد و نادرستیها و کجرویهای درون حاکمیت و کژیها در روند قدرتگیری آن را دید و راستانه بودن آنهارا پذیرفت و بر اشتباه پافشاری نکرد.
برجستهترین نظریههای فقهی او در چارچوب اقتصاد و توزیع عادلانۀ ثروت و در قلمرو تنشودشواریهای اجتماعی، دیده میشود. وی ساختارِ بانکداری در جمهوری اسلامی را نادرست میدانست و سازمندی قراردادهای بانکی را برپایۀ گناه بزرگ «ربا» بر میشمرد. از دیگر ویژگیهای پسندیدۀ او درکنار ویژگی صداقت در گفتار و رفتار وی، شجاعت و شهامت او در بازگشت از اندیشگی (تغافل) و تردیدها و نادرستیهاست. او و فقیه مدافع حقوق انسان، شادروان آیتالله منتظری، در میان مسئولان جمهوری_اسلامی، دست کم در زمان خویش، بس کمشمار بودهاند.
در کنار صداقت و شجاعت گفتاری، نوشتاری و رفتاری آن فقیه اندیشمند همانا پاسداری او از آزادی در نقد و انتقاد در قالب پیادهسازی دو وظیفۀ دینی امر بهمعروف و نهی ازمنکر، هرگز از یاد نمیرود. وی در همین راستا از حق انتقاد و آزادی دیدگاه فقیه روانشاد آیتالله منتظری دفاع کرد و چون او بیپرده و بیپروا نادرستیها، ناراستیها، کجرویها و ستمگریها را هشدار داد و در چنبرۀ ستمکاران قرار نگرفت.
از فراز و فرودهای جالب زندگی انقلابی ایشان حمایت جانانه از رهبری آیتالله سیدعلی حسینی خامنهای و پس از مدتی رویگردانی سرسختانه به ویژه از مرجعیت وی بود و جالبتر از آن حمایت آیتالله خامنهای از شایستگی آیتالله آذری قمی برای رهبری، پیش از رهبری خود است. [به گفتۀ امامی کاشانی در برنامۀ تلویزیونی شناسنامه.]
آیتالله آذری قمی از کمشمارترین مجتهدانی است که سابقۀ روزنامهنگاری دارد. وی موسس و صاحب امتیاز روزنامۀ «رسالت» بود و مقالات و موضوعات فروان فقهی و علمی را به قلم خود در آن مینگاشت و بر پایۀ نامهای که به جامعۀ مدرسین نوشت از 80 کتاب نوشتۀ خویش نیز خبر داده است.
بیپروایی شیخ احمد آذری قمی در بیان دیدگاههای فقهی و سیاسی خویش، مایۀ آن شد تا ۱۵ماه از پایان زندگانی خود را در حصر خانگی بسر ببرد و پس از آنکه در حصر، زندگی جانخراشی را پشت سر گذراند و دچار بیماری سرطان شد در 12بهمن درکما فرو رفت و پس از ده روز در غروب 22بهمن 1377، به جهان همیشگی پیوست. روحش شاد و یادش گرامی باد!
احمدرضا احمدپور، 24بهمن 1395: قم.
برگرفته از کانال تلگرام نویسنده
https://t.me/saahmadpour