چند روز مانده تا انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، رهبر جمهوری اسلامی در اظهارنظری تأملبرانگیز، به تأیید برخی دیدگاهها و مواضع دونالد ترامپ، نامزد جنجالی حزب جمهوریخواه آمریکا پرداخته است. آیا آیتالله خامنهای پیروزی ترامپ را به کامیابی کلینتون ترجیح میدهد؟
آیتالله خامنهای در سخنانی به بهانه سالروز اشغال سفارت آمریکا در ایران (13 آبان 1358)، به مناظره دو نامزد اصلی انتخابات آمریکا اشاره کرد و گفت: «اینها آمریکا را افشا کردند؛ جالب این است که آن که صریحتر گفت، بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفت. آن مرد [ترامپ] چون واضحتر گفت، صریحتر گفت، مردم آمریکا بیشتر به او توجه کردند. طرف مقابل [کلینتون] گفت این پوپولیستی کار میکند؛ عوامگرایانه؛ چرا عوامگرایانه؟ برای خاطر اینکه حرفهایش را مردم نگاه میکردند، میدیدند درست است؛ در واقعیات زندگی خودشان آن را میدیدند.»
نفر نخست نظام سیاسی در ایران در ادامه سخنانش بار دیگر به صحبتهای ترامپ اشاره کرد و افزود: «آن مرد [ترامپ] در تبلیغات انتخاباتیاش ایستاد و گفت، شما اگر رنگینپوست هستید، اگر سیاهپوست و سرخپوست هستید، در خیابانهای نیویورک و شیکاگو و واشنگتن و کالیفرنیا و غیرذلک وقتی راه میروید، نمیتوانید مطمئن باشید که تا چند دقیقهی دیگر زندهاید. این حرف را کسی دارد میزند که انتظار دارد چند روز دیگر برود در کاخ سفید، بنشیند آمریکا را اداره کند.»
پیروزی ترامپ؛ تقویت نگاه و رویکرد خامنهای
کامیابی ترامپ در انتخابات 8 نوامبر (18 آبان) بهمعنای آغاز دوران جدیدی از بیاعتمادی و قهر و فاصلهگیری در روابط تهران و واشنگتن خواهد بود.
ترامپ توافق اتمی با ایران را «بسیار بد»، «فاجعهبار» و «تضمینی برای دسترسی ایران به سلاح اتمی» دانسته، و نیز «خطرناک» خوانده و «بدترین توافق ممکن در تاریخ سیاست خارجی آمریکا» توصیف کرده است.
ترامپ همچنین ایران را همسنخ کرهشمالی دانسته و گفته است که این کشور میخواهد عراق را به دست خود بگیرد.
او البته تاکید کرده که در صورت پیروزی در انتخابات، بر سختگیری درباره اجرای برجام خواهد افزود، و حتی «اولویت اصلی»اش را برچیدن برجام دانسته است.
مجموعه مواضع جنجالی، نسنجیده، تحریکآمیز و رعبآفرین و بهظاهر تندروانه ترامپ، مجالی مناسب برای هسته اصلی قدرت در جمهوری اسلامی مهیا میکند که بر طبل «بیاعتمادی» به واشنگتن بکوبد و بقای غیردموکراتیک خود را با امنیتیسازی فضای سیاسی در داخل کشور و برجستهسازی خطر «دشمن» و متکی بر شعار «مرگ بر آمریکا» تداوم بخشد.
پیروزی ترامپ همچنین این مجال را برای کانون مرکزی قدرت در جمهوری اسلامی فراهم میسازد که با استفاده از بیپشتوانگی جهانی ترامپ و عدممقبولیت تصویر بینالمللی وی، جای پای خود را در منطقه محکمتر کند و به تعبیر آیتالله خامنهای، تحقق «عمق استراتژیک» مطلوب نظام را بیش از پیش در دستور کار قرار دهد.
کامیابی ترامپ در انتخابات پیش روی آمریکا این امکان را نیز برای تهران ایجاد میکند تا بهگونهای فزاینده، و در راستا و ادامهی روند طی شده در سالهای اخیر، به مسکو و پکن نزدیک شود و از واشنگتن فاصله گیرد.
ترامپ و تقلیل اجماع علیه جمهوری اسلامی
پیروزی ترامپ در انتخابات ایالات متحده با توجه به دیدگاههایی که وی ابراز کرده، و نظر به فقدان مقبولیت و مشروعیت جهانی او، منجر به فاصلهگیری محتمل اروپا از آمریکا خواهد شد. چنین وضع محتملی بهمعنای کاهش فشارهای مشترک بینالمللی علیه جمهوری اسلامی و نیز تقلیل سختگیریها و همسوییهای اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران خواهد بود.
در صورت پیروزی ترامپ، کاخ سفید جایگاه و مناسبات پیشین با اروپا را نخواهد داشت؛ دستکم آنکه اروپا دیگر همچون دوران اوباما، دنبالهروی سیاستهای آمریکا ـ بهویژه در رابطه با ایران ـ نخواهد بود. وضعی که در صورت پیروزی کلینتون متفاوت خواهد شد.
این همه، مستقل از آن است که در ارزیابی ناظران، حزب جمهوریخواه «انزواطلب»تر از حزب دموکراتی قلمداد میشود که بیشتر به مناسبات جهانی بها میدهد.
با اطمینان میتوان گفت، چنین وضعی (فاصلهگیری اروپا از آمریکا، در صورت پیروزی ترامپ) مطلوب رهبر جمهوری اسلامی و همراهان نظامی ـ امنیتی اوست.
ترامپ و دور شدن آمریکا از عربستان
در زمانهی افزایش شکاف میان تهران و ریاض و تشدید منازعه و رقابت منطقهای ایران و عربستان، مواضع ترامپ علیه رژیم سعودی خوشآیند جمهوری اسلامی است.
نامزد جمهوریخواهان مدعی شده که در صورت دستیابی به مقام ریاستجمهوری، توقف خرید نفت از عربستان را مورد توجه قرار میدهد، مگر آنکه عربستان پیادهنظام خود را برای نبرد با داعش وارد عمل کند.
ترامپ همچنین گفته، کشورهایی که از «حمایت» ایالات متحده برخوردارند باید برای این «حمایت» پول پرداخت کنند و در این خصوص از عربستان سعودی نیز یاد کرده است.
با توجه به مواضع یادشده و نیز نظر به اینکه یکی از مشکلات ایران در آمریکا، فعالیت لابیهای حامی عربستان است، احتمال اینکه فاصلهگیری واشنگتن از ریاض با رییس جمهور شدن ترامپ تشدید شود، کم نیست.
بدیهی است این نکته برای رأس هرم نظام سیاسی در ایران باارزش و بهقدر لازم مهم است.
کلینتون و اسراییل، ترامپ و اقتصاد
فارغ از آنچه ذکر شد، نزدیکی دموکراتها به تلآویو، و بهویژه طرفداری سخت هیلاری کلینتون از اسراییل، نامزد دموکراتها را برای هسته اصلی قدرت در جمهوری اسلامی، پرخطرتر جلوهگر میکند.
کلینتون که نقشی موثر در تحقق و تشدید تحریمها علیه ایران داشته، به تکرار بر رعایت ملاحظات و حساسیتهای امنیتی و نظامی اسراییل ـ بهویژه در موضوع فعالیتهای اتمی و موشکی جمهوری اسلامی ـ تاکید کرده است. چنین موضعی برای حاکمان ایران به اندازه لازم، حساسیتبرانگیز است.
همزمان نباید از یاد برد که ترامپ تاجری اهل کاسبی و زد و بند، و فاقد نگاه و رویکرد ایدئولوژیک محسوب میشود. پس تهران میتواند در دوران بحران اقتصادی، به «بده بستان» با او ـ در عین فاصلهگیری سیاسی ـ امیدوار باشد.
آیتالله خامنهای و ترامپ؛ مناسبات تندروها
مبتنی بر محورهایی که به اجمال مورد اشاره قرار گرفت، و متکی بر اظهارنظر اخیر و معنادار و مهم رهبر جمهوری اسلامی، به نظر میرسد شخص اول نظام در ایران از پیروزی ترامپ ـ بیش از کامیابی کلینتون ـ خشنود خواهد شد.
هرچند بعید است که در عرصه سیاست عملی، خروجی و رفتار سیاسی کاخ سفید در دوران هر یک از دو نامزد اصلی انتخابات آمریکا، تفاوتی فاحش را بروز دهد، اما پارهای تفاوتها (ازجمله حساسیت بیشتر دموکراتها و کلینتون بر موضوع حقوق بشر، افزون بر موارد پیشگفته)، ترامپ را به گزینهای مناسبتر برای تندروها و اقتدارگرایان ایران مبدل ساخته است.
ریاست جمهوری ترامپ مواجهه و نگاه امنیتی ـ نظامی آیتالله خامنهای را تکمیل و تقویت و تشدید میکند. اینچنین است که رأس هرم نظام سیاسی در ایران، در اظهارنظر مهم و قابل تأمل خود، آنهم در فاصله کمتر از یک هفته تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، به تمجید و حمایت غیرمستقیم از ترامپ میپردازد.
پیروزی ترامپ میتواند به معنای تداوم و بلکه بازتولید بازی تندروها در تهران و واشنگتن باشد و آغاز دورانی جدید برای جمهوری اسلامی و رهبرش، بهویژه در تعقیب و تشدید رفتار نظامی ـ امنیتی در داخل و خارج از مرزهای ایران.