✍️ حبیب رمضانخانی
اوایل اردیبهشت ماه است و چشم انداز سال پیش رو چنگی به دل نمی زند! از فروردینی گذشتیم که از یک سو ماحصل بروبیای عید و مسافرتش شده؛ فراگیری کرونا و فوت روزانه ۴۰۰ نفر از هموطنانمان، در سوی دیگر صحرا و اقلیم خشکش که از کاهش شدید بارندگی ها، بسان طبیعت مرداد جلوه می کند!
سازمان هواشناسی: کشور در شرایط خشکسالی بسیار شدید و بی سابقه ای قرار گرفته است. سال پیش رو یکی از بدترین سال های آبی در ایران بوده و از نظر دمایی، فروردین ماه سه درجه گرمتر از حالت معمول بوده است. مدیر مطالعات منابع آب تهران نیز اظهار داشته که فروردین امسال کم بارشترین فروردین ۵۳ سال اخیر بوده است و متوسط بارش ۲ میلی متر در فروردین ماه ثبت شده و نسبت به میانگین نرمال سالانه، کاهش ۴۰ درصدی بارش داشته ایم. همچنین اعلام شده امسال به دلیل کاهش بارش شدید، ۳۰ تا ۳۵ درصد از ظرفیت نیروگاه های برق آبی را از دست خواهیم داد…
این اظهارات مسئولین امر را در کنار هم قرار بدهید و فکر کنید با این کمبود شدید بارش ها که همزمان با گرمای زودرس و استفاده زود هنگام از منابع آبی برای کشاورزی و استفاده از وسایل سرمایشی هست، تابستان پیش رو با ترکیب کرونا چه شکلی خواهد بود؟
نزدیک به ۷۱ درصد مساحت کره زمین را آب ها فراگرفته اند. از این مقدار حدود ۹۷ درصد شور بوده و برای کشاورزی و شرب قابل استفاده نبوده و شیرین سازی آن علاوه بر خطرات زیست محیطی، انرژی و هزینه گزافی می طلبد. ۳ درصد باقی را دو درصد به صورت یخ و برف در یخچال ها و قطب محصور شده و نهایت یک درصد از کل آب های جهان برای بیش از هفت میلیارد انسان روی زمین قابل استفاده است. حال مقایسه کنید وضعیت ایران را با منابع آبی کشورهایی چون برزیل، کانادا، روسیه و غیره که در یک فقره رود آمازون یا دریاچه بایکال چندین برابر منابع آبی کشور ما آب شیرین دارد. خوب با این اوصاف، کشوری نیمه خشک با متوسط بارندگی ۲۲۰ میلیمتر در سال سهمش از آن یک درصد منابع آب شیرین جهان چقدر است؟
پیش بینی شده تا سال ۲۰۵۰ نزدیک به دو سوم مردم جهان با مشکل و معضل شدید کم آبی دست و پنجه نرم خواهند کرد. در مورد کشورمان، رسما پیش بینی شده با ادامه این روند ایران از کشوری نیمه خشک به کشوری خشک مثل عربستان و لیبی تبدیل شده و در سه دهه اینده بایستی پنجاه میلیون نفر از کشور مهاجرت کنند! منابع آبی ما در این سال ها به شدت مصرف شده، به طوری که گفته می شود ۸۰ درصد آب های زیرزمینی ما در این ۴۰ سال گذشته استفاده شده است.
از طرف دیگر، در بسیاری از کشورها زیرساخت های لوله کشی آب مورد استفاده در بخش شرب، از بخش شستشو و استحمام جدا می باشد. ولی در کشور ما مشترک از آب شرب در هر دو مورد استفاده می شود. مسأله قابل تاملتر، مصرف بالای آب در ایران است. به طوری که گاهی مصرف آب در ایران دو برابر کشوری چون هلند و میانگین جهانی می باشد که سال ها غفلت و عدم آموزش صحیح در کنار تعلق گرفتن انواع بخشودنی ها و یارانه ها در کشوری که از قدیم آب بسیار ارزشمند بوده و سخت به دست امده، باعث شکل گیری این عادت و رویه غلط شده است، تا جایی که امروز استخرهای مردم نیز با آب شرب لوله کشی پر و استفاده شود.
حال با این چشم انداز، امسال با وضعیت پیش آمده زودتر از پیش بینی ها می توان آن دورنمای برساخته را تجربه کرد و آزمود! سالی که از هم اکنون ده ها شهر بزرگ و کوچک در کنار صدها روستای دیگر با تنش آبی شدید مواجه بوده که همزمان با کاهش ذخیره سدها تولید برق را نیز کاهش داده و ترکیبی از بی آبی با گرمای شدید و همزمان خاموشی های گسترده را خبر می دهد. در کنار این از بین رفتن محصولات کشاورزی، به خاطر خشکسالی و اختصاص منابع آن ها به آب شرب، و همزمان جیب خالی دولت برای جبران این خسارت، در کنار خیزش مجدد گرد و خاک از مبدا عراق و خوزستان به دلیل خشک شدن تالاب ها، ترکیب مصیبت باری را خبر می دهد که خود نیاز به تاب آوری بالایی با چاشنی کرونا می طلبد!
با این اوصاف، در ماه های پیش رو می توان انتظار نارضایتی هایی از جنس اعتراض به عدم اختصاص حق آبه کافی و قطعی آب و برق را شاهد بود که پیشقراول آن از هم اکنون در حوزه زاینده رود به صدا در آمده و خبر از روزهای سخت پیش روست. همانگونه که معاون توانیر سه روز پیش اعلام کرد: «تابستان امسال سخت نیست، بسیار سخت است»