پایگاه خبری / تحلیلی نگام _ محمدصادق فاتح یزدی (۱۲۷۷ – ۲۰ مرداد ۱۳۵۳) از بزرگترین و ثروتمندترین سرمایهداران ایران در سالهای پیش از انقلاب ۵۷ بود. او مؤسس جهانشهر کرج و کارخانجات بسیاری چون جهان چیت در گروه صنعتی جهان بود. او در سال ۵۳ توسط سازمان فدائیان خلق ترور شد.
محمد صادق فاتح یزدی در سال ۱۲۷۷ در یزد متولد شد. او برای تحصیل در رشته مهندسی کشاورزی به کشور هندوستان رفت. در حالیکه نامزدش رقیه غضنفر که جهان صدایش می کردند در یزد منتظر برگشت او بود، به دلیل بیماری همگیر آبله بینایی خود را از دست می دهد. اطرافیان فاتح پس ازبازگشتش از هند به او توصیه میکنند که از ازدواج با جهان صرفنظر کند، اما او به دلیل عشق و علاقه اش به جهان با او ازدواج می کند و این اتفاق مانع عشق آن دو نمی شود.
وی مالک مجموعه بزرگی از کارخانجات و املاک از جمله کارخانجات روغن جهان، جهان چیت، یخ سازی جهان، پلاستیک سازی آرمه، شرکت آبادانی جهان ,جهان چیت، پتو بافی جهان، چای جهان، صابون جهان، روغن موتور جهان و تعداد زیاد دیگری از اموال منقول و غیر منقول بود و با سرمایه گذاری در بخشها و صنایع مختلف و ایجاد تعداد زیادی فرصت شغلی نقش بسیار مهمی را در اقتصاد کلان کشور و همچنین در عمران و آبادانی شهر کرج ایفا میکرد. بنابر آنچه «کارنامه» نوشته، در سال ۱۳۴۷ تعداد کارگران و کارمندان مجموعه صنعتی و کشاورزی جهان در شهر کرج بالغ بر ۳۰۰۰ نفر بودهاست. فعالیتهای او در کرج تاثیرات مثبت اقتصادی، اجتماعی، ساختار شهری، خدماتی و زیست محیطی در شهر داشتهاست .کارخانه روغن نباتی جهان، از اموال برادرانِ غضنفر بوده که با انقلاب مصادره شدە. همچنین محمد علی غضنفر در کارخانههای چیت جهان، چای جهان و پشم بافی جهان با آقای صادق فاتح شریک بودند که همه بعد از انقلاب مصادره شدند.
وی همچنین بنیان گذار تعدادی محله واقع در شهر کرج من جمله جهانشهر، کوی کارمندان شمالی، کوی کارمندان جنوبی، چهارصد دستگاه بود که مقدار زیادی از این زمینها را میان کارگران و کارمندان کارخانهها و شرکتهای خود تقسیم نموده بود. کارخانجات وی همچون سایر صنایع بزرگ پس از انقلاب توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد.
تاسیس آموزشگاهها
فاتح دبستان فاتح را در ۱۳۳۵ و دبستان تعاونی جهانچیت را در ۱۳۴۳ هر یک با شش کلاس را ساخت. دو دبستان دیگر نیز یکی در تهران و دیگری در مهرآباد مشهد بنا کرد. دو ساختمان پیکار با بیسوادی برای کارگران و ساکنین محل هم با حمایت سندیکای کارگری انجام شد. تاثیرگذارترین فعالیت آموزشی او، احداث «آموزشگاه حرفهای فاتح» است که امروز به نام مرکز آموزش فنی و حرفهای شناخته میشود. ساخت این آموزشگاه، با توجه به رشد جمعیت و تغییر شیوه معیشت از کشاورزی به صنعت جایگاه ویژهای دارد. این تحولات، در آن سالها به لزوم آموزشهای تخصصی و فنی برای گروههای مختلف مردم دامنزده بود و در ارتقا سطح کیفی و دانش فنی اهالی کرج و در سطحی وسیعتر، منطقه و ایران مؤثر بودهاست. بسیاری از کرجیها از خدمات آموزشی رایگان آن استفاده کردهاند.
دیگر فعالیتها
فاتح فعالیتهای زیادی در انجام کارهای خیر و عامل المنفعه داشته و از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد: ساخت ورزشگاه و یک باب زورخانه، مرکز فنی حرفهای، سردخانه، بیمارستان، دانشکده اقتصاد، پارک، مدرسه در جهانشهر کرج، ساخت یک واحد خوابگاه به متراژ ۳۴۰۰ متر مربع در کوی دانشگاه در سال ۱۳۴۸ و به موارد بی شمار دیگر در سرتاسر ایران.
پس از آنکه یزد درگیر خشکسالی، قحطی و بیکاری شد، گروه هایی از یزدیان برای یافتن مکانی مناسب به جهت اسکان و سرمایه گذاری به منطقه کرج مهاجرت نمودند، که حضور برخی سرمایه گزاران خیر همچون فاتح یزدی باعث رونق اقتصاد و بازار کار در کرج پیش از انقلاب میشود. او به دلیل عشق به همسرش نام کارخانه ها و باغات خود را جهان نامید.
مخالفت با سرمایه داری و سرمایه داران از سوی نیروهای چپ مارکسیست در ایران، امر معمولی بود اما هیچ وقت علیه آنان دست به خشونت نزده بودند. به همین دلیل ترور محمد صادق فاتح توسط چریک های فدایی خلق سر و صدای زیادی به پا کرد و باعث بدنامی و سرافکندگی آنان شد
محمدصادق فاتح از بزرگترین کارخانه داران و خیرین زمان پهلوی بود که تمام مجموعههای وی با برند « جهان » ثبت شدهاست. وی مالک مجموعه بزرگی از کارخانجات و املاک از جمله کارخانجات روغن نباتی جهان، جهان چیت، پتو بافی جهان، چای جهان، صابون جهان و تعداد زیاد دیگری از اموال منقول و غیر منقول بود و با سرمایه گذاری در بخشها و صنایع مختلف و ایجاد تعداد زیادی فرصت شغلی، نقش مهمی در توسعه صنعتی ایران دهه ۴۰ و ۵۰ داشت.
نیاکان فاتح اهل بحرین بودند. خود او در یزد متولد شد و سپس به خراسان آمد و در شهر بیرجند مشغول تجارت شد. سپس به مشهد آمد و یکی از سرمایه گذاران مهم کارخانه مشهور نخریسی مشهد شد و حتی توانست تمایل زرتشتیان هند را برای سرمایه گذاری در این کارخانه جلب کند.
فاتح و بستگانش در اوایل دهه 1320 به کرج آمد و مجموعه کارخانجات جهان را پایه گذاری کرد و به این شهر رونق بخشید. جهان شهر را به عشق همسرش جهان خانم بنا نهاد و علاوه بر آن چندین مرکز آموزشی و خیریه در تهران و خراسان تاسیس کرد که همگی بعد از انقلاب مصادره شدند
در سال ۱۳۵۳ در یکی از کارخانه های «جهان» شورش کارگری اتفاق افتاد و محمد صادق فاتح از نیروهای امنیتی تقاضا کرد تا به کنترل اوضاع بپردازند. این اقدام سبب خشم گروههای هوادار جنبش کارگری واقع شد و باعث شد تا در ۲۰ مرداد همان سال و در هنگامی که عازم محل کارش بود در محدوده پل ستارخان توسط سازمان چریکهای فدايي خلق هدف گلوله قرار گرفته و به قتل برسد . او بر اساس وصیتش، در باغ فاتح جهانشهر دفن شد.