✍️سلمان هادوی
با گذشت چهار روز از تیراندازی مأموران سپاه پاسداران به سوی سوختبران، در نقطه صفر مرزی آسکان از توابع سراوان، آمار دقیقی از تعداد کشتهشدگان و زخمیها وجود ندارد.
معاون امنیتی انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان از کشته شدن دو نفر سخن گفته که به ادعای او یکی از این افراد با تیراندازی مأموران مرزی دولت پاکستان کشته شده است. فعالان بلوچ اما از کشته شدن بیش از ۱۲ نفر خبر میدهند و میگویند که تیراندازی از سوی ماموران سپاه پاسداران در داخل مرز ایران صورت گرفته است.
حبیبالله سربازی، فعال بلوچ در گفتوگو با رادیو فردا میگوید که اسامی ۱۶ کشته یا زخمی محرز شده و تعداد دیگری کشته و زخمی به سمت پاکستان کشانده شدهاند و پلیس پاکستان که از بلوچهای منطقه بودند آنها را مداوا کردهاند. کمپین فعالان بلوچ اسامی ۱۰ نفر از کشتهشدگان و پنج نفر از زخمیشدگان را منتشر و اعلام کرده که بیمارستان رازی سراوان با کمبود شدید خون مواجه است و وضعیت سوخت بران زخمی وخیم است.
روز دوشنبه چهارم اسفند ماه، نیروهای سپاه پاسداران در جنوب شرقی مرز ایران در استان سیستان و بلوچستان به سوی سوختبرانی که به مسدود شدن گذرگاه مرزی اعتراض داشتند، تیراندازی کردند. مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان و از سرشناسترین روحانیون اهل سنت در ایران تیراندازی به سوختبران را «جنایت» نامیده و خواستار «محاکمه و مجازات عاملان این حادثه دردناک در سریعترین زمان ممکن» شده است.
محمدهادی مرعشی، معاون امنیتی انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان، اما گروه جیشالعدل و «برخی سودجویان» را متهم به ایجاد اخلال در طرح «رزاق» متهم کرده و تنش و درگیریهای سراوان را کاری «خرابکارانه» از سوی «گروههای ضدانقلاب» توصیف کرده است.
روز سهشنبه، یک روز بعد از تیراندازی به سوی سوختبران، مردم سراوان در اعتراض به این تیراندازی و کشته و زخمی شدن سوختبران، به ساختمان فرمانداری این شهر هجوم برده بودند.
حبیبالله سربازی، فعال بلوچ، در گفتوگو با رادیو فردا میگوید: «آنچه سبب شده این اتفاق بیفتد به طرح رزاق بر میگردد که طبق این طرح، سپاه پاسداران، چند پمپ بنزین در نقطه صفر مرزی تأسیس کرد و گفت تا شعاع ۲۰ کیلومتری به مرزنشینان سوخت میدهیم که بفروشند در حالی که سوختبران بلوچستان از همه شهرهای بلوچستان هستند چون فقر بیداد میکند و تا ۶۰ درصد آمار بیکاری وجود دارد. ۴۰ تا ۶۰ درصد بیان میشود و این افراد بیکار که هیچ شریان اقتصادی کاری دیگری ندارند و هیچ صنعتی در منطقه ندارند نمیتوانند دست از این کار بکشند که سپاه پاسداران به نفع خودش ببرد.
به گفته آقای سربازی «به شکل روتین مردم همیشه میرفتند و میآمدند اما روز دوشنبه مرز را بستهاند و گفتهاند حق ندارید بروید. در همه طرحهای قبل از این هم که سپاه یا حکومت اجرا کرده هیچگونه شفافیت وجود نداشته و مردم اطلاع نداشتند از اینکه قرار است آن روز مرز بسته شود که تجمعی آنجا صورت نگیرد. همه این در تاریکی نگه داشتنها درنهایت منجر به این اتفاق شده.»
طرح «رزاق» از سوی سپاه پاسداران با ایجاد جایگاههای رسمی فروش سوخت و با عنوان طرح ساماندهی سوختبری در مناطق مرزی در استان سیستان و بلوچستان اجرا شده و تنها شامل کسانی میشود که تا شعاع ۲۰ کیلومتری مرز زندگی میکنند. سیستان و بلوچستان محرومترین استان ایران است که سوختبری یکی از منابع اصلی درآمد مردم منطقه است اما مسئولان حکومتی از آن با عنوان قاچاق یاد میکنند. به گفته حبیبالله سربازی «طبق آماری که اعلام شده ۳۰ درصد از سوختبری مربوط به سوختبرهای خرد بلوچ است و ۷۰ درصد توسط ارگانهای دیگری مثل سپاه پاسداران انجام میشود اما سپاه پاسداران همین ۳۰ درصد را هم میخواهد در انحصار خود بگیرد».
آقای سربازی میگوید: «علی خامنهای در یکی از سخنرانیهایش به سوختبرهای بلوچ اشاره میکند و میگوید منظور من در مبارزه با قاچاق اینها نیستند با قاچاقچیان کلان باید مبارزه کنید. یعنی اینقدر آش شور شده که علی خامنهای هم در سخنرانی به آن اشاره کرده. اما مسئله اینجا است که شما زمانی میتوانید یک موضوعی را به عنوان قاچاق تلقی کنید و با آن مبارزه کنید که آنجا اشتغالزایی کرده باشید. کار و صنایع باشند. این کاری که سوختبرها انجام میدهند از سر ناچاری است در همین تصادفات جادهای ۸۰ نفر در سال گذشته طبق آماری که کمپین فعالان بلوچ داده کشته شدهاند. یعنی اینقدر چالش دارند. نیروهای انتظامی دنبالشان میکنند و سوختشان اگر گرفته شود جریمههای خیلی سنگین دارند و کل زندگیشان را باید بفروشند که آن جریمههای سنگین را بدهند اما با وجود این، ما شاهد نبودیم علیرغم فشارهایی که آوردهاند مردم عقبنشینی کنند چون راه دیگری ندارند. کسی که گرسنه باشد و خانوادهاش نیاز به یک لقمه نان داشته باشد توجهی نمیکند. اصلاً نگاهها فرق میکند. نگاه حکومت با نگاه مردم متفاوت است. مردم کاری را که انجام میدهند، به عنوان شغل نگاه میکنند حکومت میگوید این شغل نیست قاچاق است».
منتقدان طرح رزاق میگویند که این طرح، کارشناسی نشده و وضعیت معیشتی هزاران نفر در سیستان و بلوچستان را تحتالشعاع خود قرار داده است. حبیبالله سربازی میگوید: «سپاه پاسداران بعد از تحریمها با چالشهای زیادی در پروژههایش مواجه شده و با چنین طرحهایی درصدد درآمدزایی است. عملاً قرار هم نیست به مردم تا شعاع ۲۰ کیلومتر سوخت بدهند بلکه قرار است به نیروهای سپاه پاسداران و کسانی که مورد تأیید سپاه در منطقه هستند بدهند و از این رانت در کنترل مرزی منطقه استفاده کنند. در واقع سپاه پاسداران با یک تیر میخواهد دو نشان بزند هم در بخش کنترل امنیت مرزی از نیروهای منطقهای استفاده کند و هم اینکه سود کلان دیگری را با توجه به شرایط تحریمها که در لیست تروریستی آمریکا هم قرار گرفته به نفع خودش ایجاد بکند».
این فعال بلوچ با انتقاد از نگاه امنیتی حکومت به منطقه و همچنین شهروندان بلوچ در ایران میگوید: «همین که نگاهها به منطقه امنیتی است همیشه این اتفاقات میافتد و من فکر نمیکنم این آخرین مورد باشد بلکه بعد از این هم تکرار خواهد شد تا زمانی که دیگری، وجود داشته باشد و نگاه به سمت بلوچ و اهل سنت نگاهی باشد که دیگری هستند و با آنها امنیتی برخورد شود.»
به گفته او طرحهایی که در استان سیستان و بلوچستان به اجرا در میآید، همه طرحهای امنیتی هستند: «طرح رزاق دست سپاه پاسداران است. طرح توسعه سواحل مکران، دست وزارت دفاع است. پروژههای دریایی در سطح سواحل بلوچستان، دست نیروی دریایی ارتش است. یعنی از همان ابتدا مشخص است طرحی امنیتی است و به نفع مردم نخواهد بود چون بلوچها اصلاً جایگاهی در این نظام ندارند. نه در ادارههای دولتی و نه ارگانهای امنیتی، نظامی و اطلاعاتی هیچ کجا حضور ندارند و وقتی پروژهها دست نیروهای امنیتی باشد که بخواهند اجرا کنند مسلماً نمیشود گفت که آنجا حسن نیت وجود دارد بلکه مطمئناً به سمتی حرکت میکند که به نفع مردم نیست».
تصاویر و ویدئوهای منتشر شده در شبکههای اجتماعی از اعتصاب در چندین شهر استان سیستان و بلوچستان در روز چهارشنبه حکایت دارند. براساس تصاویری که منتشر شده در شهرهای سراوان و زاهدان بازار و بسیاری از مغازهها تعطیل هستند و کانال تلگرامی رصد بلوچستان گزارش داده است که «مأموران امنیتی در شهر سراوان به شهروندان اجازه ورود و خروج نمیدهند و فضای شهرهای استان سیستان و بلوچستان به شدت ملتهب و امنیتی است».
حبیبالله سربازی میگوید: «اینترنت در شهر سراوان قطع است. مردمی که گزارش میفرستادند میرفتند از شهرهای همجوار میفرستادند اما برخی اپراتورها اینترنت را قطع کردهاند و یا اینقدر [سرعت اینترنت را] پایین آوردهاند که مردم نتوانند بفرستند. جاده ترانزیتی چابهار به سمت ایرانشهر را بستهاند و چندین نقطه از بلوچستان جو بسیار ملتهب است».
مولوی عبدالحمید “جنایت” سراوان را محکوم کرد، شهر در اعتصاب است
مولوی عبدالحمید در بیانیهای کشته شدن گروهی از مردم استان سیستان و بلوچستان را “جنایت” نامید و آنرا محکوم کرد. برخی خبرها و ویدیوهای منتشر شده در فضای مجازی حاکی از اعتصاب در سراوان و دیگر شهرهای سیستان و بلوچستان است.
گزارشها و ویدیوهایی که از شهر سراوان در شبکههای اجتماعی منتشر شده نشان میدهد که تمامی مغازهها بستهاند و شهر کاملا تعطیل شده است. برخی خبرها در فضای مجازی نیز حاکی از اعتصاب در چند شهر استان سیستان و بلوچستان در اعتراض به کشته شدن گروهی از سوختبران در منطقه مرزی با پاکستان و شهروندان سراوان در دو روز گذشته است.
مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان نیز با انتشار بیانیهای آنچه در این منطقه رخ داده را “جنایت” نامید و آن را “خلاف شرع و قانون” دانست. او با محکوم کردن کشتار مردم سراوان و سوختبران از مسئولین خواست «در سریعترین زمان ممکن عاملان این حادثه دردناک را محاکمه و مجازات نمایند.»
در این بیانیه آمده است: «حادثهای که در منطقه مرزی سراوان رخ داد و در اثر تیراندازی مامورین، جمعی از هماستانیها به شهادت رسیدند یا زخمی شدند». او در ادامه به مشکلات عدیده معیشتی مردم اشاره کرده و نوشته است که آنها «در بدترین وضعیت اقتصادی به سر میبرند. با توجه به نبود شغل کافی و منبع درآمد، بسیاری از مردم استان ناچار به خرید و فروش سوخت میشوند. سوختبری جرم و قاچاق نیست؛ سوختبران نانآوران خانوادههای خودشان هستند و زندگی هزاران خانواده از همین طریق میچرخد. البته مسئولین نظامی و انتظامی با قاچاق اسلحه و مواد مخدر مبارزه کنند».
مولوی عبدالحمید با اشاره به “کسانی که با تجارت کلان سوخت، سود میلیاردی بهدست میآورند”، تاکید کرد که «دولتها وظیفه دارند برای معیشت مردم برنامهریزی کنند تا کسی ناچار به اختیار نمودن شغلهای پرخطر نشود.» او از مردم خواست آرامش خود را حفظ کنند.
در روزهای دوشنبه و سهشنبه (چهارم و پنجم اسفند) منطقه مرزی استان سیستان و بلوچستان و شهر سراوان صحنه کشته شدن گروهی از سوختبران و مردم معترض شهر سراوان در مقابل فرمانداری این شهر بود. برخی از ویدیوها مردم شهر سراوان را نشان می داد که وارد فرمانداری شده اند.
بر اثر تیراندازی نیروهای سپاه پاسداران به سوختبران و خشونت نیروهای امنیتی در شهر سراوان چند نفر کشته و زخمی شدند که عده دقیق آنها هنوز روشن نیست. در حالی که برخی اخبار حاکی از کشته و زخمی شدن چهار نفر بودند، فعالان بلوچ از کشته شدن عده بیشتری گزارش دادهاند.
عبدالله عارف، مدیر کمپین فعالین بلوچ در گفتوگو با خبرگزاری آناتولی در ترکیه گفته است: «دو روز بود که سوختبرها در مرز نگهداشته میشدند و بهدلیل گرسنگی و تشنگی از نیروهای امنیتی درخواست کردند که درها را باز کنند.» به گفته او «این افراد بهدلیل عدم پاسخگویی نیروهای امنیتی به این درخواست آنها اقدام به تظاهرات کردند. بر اثر تیراندازی تصادفی نیروهای سپاه پاسداران ایران به سمت این افراد دستکم ۱۰ نفر کشته و پنج تن دیگر زخمی شدند».
حکومت نظامی در سراوان
حساب کاربری “رصد بلوچستان” در اینستاگرام امروز (چهارشنبه شش اسفند) خبر از اعتصاب مردم دزاپ در اعتراض به کشتار سوختبران و سرکوب مردم سراوان دست داده است. در این خبر آمده که «مغازه و بازارهای شهر دزاپ در اعتصاب کامل قرار دارند.» همچنین «نیروهای یگان ویژه نیز در مقابل بازار مشترک تجمع کرده و برخی منابع از گشت زنی آنها در داخل بازار خبر دادند».
رصد بلوچستان نوشته است که «فضای شهرهای بلوچستان به شدت ملتهب و امنیتی است؛ اینترنت شهرستان سراوان از روز گذشته ۵ اسفند ماه به طور کامل قطع شده و اطلاعی از وضعیت آن در دست نیست. ماموران امنیتی در شهر سراوان به شهروندان اجازه ورود و خروج نمی دهند و حکومت نظامی اعلام شده است.»
واکنشها به کشته شدن سوختبران
کشته شدن گروهی از سوختبران توسط نیروهای سپاه پاسداران با واکنشهای بسیار در شبکههای اجتماعی روبرو شد. بسیاری علت را در فقر مردم سیستان و بلوچستان جستهاند و این که حکومت با ندادن هیچگونه فرصتی برای توسعه منطقه هیچ راهی برای امرار معاش جز سوختبری نگذاشته است. سعید حجاریان، از چهرههای اصلاحطلب در توییتر خود حوادث سراوان را ناشی از بازتولید فقر در ایران دانست.
هزینههای سنگینی که جمهوری اسلامی برای متحدین منطقهای خود کرده و مقایسه آن با رفتار و تبعیضی که علیه مردم خود میکند، نکتهای است که عباس میلانی، پژوهشگر به آن اشاره کرده است. او از میلیونها دلار نفتی نوشته که حکومت ایران مجانی در اختیار سوریه قرار داده است.
عباس عبدی یکی دیگر از سیاستمداران اصلاحطلب نوشته قاچاق سوخت و فقر عمومی ناشی از سیاست قیمتگذاری حکومت است.
محمدرضا زمردیان، معاون فرهنگى در كانون پرورش فكرى نیز به فقر شدید مردم بلوچستان اشاره کرده و نوشته است که مردم هیچ راهی برای تامین زندگی ندارند.
حوادث سراوان و سرکوب سوختبران حتی با واکنش برخی چهرههای اصولگرا روبرو شده است که معتقدند این همه بخشی از یک “کلان پروژه” برای ملتهب کردن فضای انتخاباتی و ایجاد “شورشهای اجتماعی” است.
حادثه سراوان و گسترش نا آامی ها به شهرهای دیگر سیستان و بلوچستان نتیجه سیاست گذاری غلط سپاه در این استان و فقر و گرسنگی مردم مظلوم این منطقه می باشد
مقامات حکومتی می کوشند با قطع اینترنت و موبایل در این استان واقعیت ها را پنهان کنند و با نگاه امنیتی و پرونده سازی علیه مردم سراوان ،جنایت سپاه در این منطقه را پاکسازی کنند
قطعا آامش به سراوان بر خواهد گشت اما نباید مردم مظلوم و بی دفاع سراوان را فراموش کنیم
سپاه می کوشد از حادثه سراوان به نفع خود استفاده کند و همه ماجرا زائیده تخیل گروه های مختلف نظام بماند
اما حجم دستگیری ها و اعدام ها در ماه های آتی بیانگر توطئه سپاه علیه مردم مظلوم سیستان و بلوچستان است
یادمان نرود که اولین گلوله را سپاه شلیک کرد