✍️ مجید رفیعزاده
در چند سال اخیر شایعههای پرشماری در مورد رو به وخامت رفتن سلامتی آیت الله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، بر سر زبانها بوده و پراکنده شده است. بروز این شایعهها و مسآلهی سلامت او پرسش مهمی را پیش روی ما قرارمیدهد: اگر آیت الله خامنهای که سی و دو سال در مقام رهبری بوده است بمیرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟
کارشناسان، پژوهشگران، تحلیلگران سیاسی و برخی از سیاستمداران ممکن است با شتاب به میدان بیایند و چند اسم را به عنوان جانشین احتمالی او مطرح کنند. امّا مرگ خامنهای می تواند به شورشی سراسری علیه تئوکراسی یا یزدانسالاری مستقر در کشور منجر شود و به سلطهی آن بر قدرت پایان دهد. با توجه به این امر که میلیونها نفر امکان شرکت در تشییع جنازهی او را خواهند یافت، همین امکان میتواند زمینهی لازم یا سکوی پرش برای تظاهرات اکثریت مردم را علیه مقامات فراهم سازد.
بسیاری در ایران بر این باورند که رهبر قَدَر قدرتِ جمهوری اسلامی که حرف آخر را در سیاست داخلی و خارجی کشور میزند عامل انسجام و یکپارچگی رژیم و مانع فروپاشی آن است. مرگ او میتواند مردم را از قدرت طغیان علیه رژیم برخوردار کند. افزون بر همهی اینها، ناخشنودی و نارضایی مردم از دولت و بلندپایگان کشور در خلال چند سال اخیر به سطحی بی سابقه رسیده است.
سناریوی محتمل دیگر این است که خامنهای در اثر وخیم شدن وضعیت جسمانی و بیماری خویش از قدرت کنارهگیری کند. در صورت تحقق چنین سناریویی، امکان یک انتقال قدرتِ زیرِ نظارتِ رژیم وجود دارد و رژیم از خطر سقوط جان بهدر خواهد برد.
براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نهادهای سیاسی متعددی در تصمیمگیری در مورد جانشینی خامنهای دخیلاند. با وجود این، واقعیت امر این است که یک نهاد خاص – سپاه پاسداران انقلاب اسلامی- که در قانون اساسی کشور در این عرصه از هیچ حقی برخوردار نیست- به احتمال زیاد تصمیمگیرندهی اصلی در این عرصه خواهد بود. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دو دههی گذشته به نیرومنترین کانون قدرت سیاسی و اقتصادی کشور تبدیل شده است.
در مرحلهی بعد با این پرسش روبه رو می شویم: بلندپایگانِ سپاه پاسداران خواستار تکیه زدن چهکسی بر جای آیت الله خامنهای اند؟ مهمترین شرط در این ارتباط برای بلندپایگان سپاه این است که آنان جانشین خامنهای را مهار و کُنترل کنند نه بر عکس. چنین به نظر می رسد که که این بلندپایگان خواستار شخصیّتی روحانی اما نه چندان برجسته و بیسروصدایی هستند که پشتیبان بی چون و چرای فعالیتهای سپاه باشد. این فعالیّتها اِعمال قدرت انحصاری بر سیاست و اقتصاد کشور…