این که رهبران سیاسی حرفی خلاف نظر واقعی خود بزنند مورد پسند اهل اخلاق نیست اما امری رایج است. بر این اساس می توان پذیرفت که علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی نیز علیه برجام حرف بزند در حالی که نه فقط در عالم سیاست بلکه در عالم اقتصاد نیز آقای خامنه ای در میان کسانی است که بیشترین بهره را از توافق اتمی ایران با گروه پنج بعلاوه یک برده اند.
آقای خامنه ای به کمک برجام توانست از مصیبت تحریم های ویرانگری رهایی یابد که سازمان ها و ساختار های سیاسی و نظامی و اقتصادی را مورد تهدید قرار داده بود که مستقیما زیر نظر او فعالیت می کرد. و بیش از آن، بی آن که مجبور باشد به این پرسش پاسخ دهد که چرا طی نزدیک به ده سال بخش عمده سرمایه های مادی و معنوی ایران را بر سر برنامه اتمی به باد داد که فقط می توانسته است به درد منزوی کردن ایران در جهان بخورد بی آن که بهره ای برای ملت ایران داشته باشد.
جالب تر آن که آقای خامنه ای که خود از اعتبار سیاسی و تیم سیاسی معتبر و کارآمد به عنوان شرط لازم برای پیش بردن مذاکرات بر سر توافق اتمی برخوردار نبود، از نتایج رای مردم به حسن روحانی بهره برد. این بهره برداری نتیجه اعتبار سیاسی ای بود که در نتیجه مشارکت مردم در انتخابات به دست آمد و باراک اوباما و غرب و به طور کلی گروه ۵ بعلاوه یک را از نظر سیاسی در موضعی قرار داد که بتواند مذاکرات اتمی با ایران را به رغم مخالفت جناح های تندرو و جنگ طلبان در امریکا و اسراییل به پیش ببرد.
رهبر جمهوری اسلامی پس از مدت ها سکوت در باره برجام، روز دوشنبه ۱۱ مرداد در سخنرانی خود به بهانه حمله به برجام بار دیگر گفت و گو با امریکا را بی نتیجه خواند.
آقای خامنه ای گفت « برجام، به عنوان یک تجربه، بی نتیجه بودن مذاکره با امریکایی ها، بدعهدی آنها و ضرورت بی اعتمادی به وعده های امریکا را بار دیگر ثابت کرد و نشان داد راه پیشرفت کشور و بهبود وضع زندگی مردم، توجه به داخل است نه دشمنانی که مدام در منطقه و جهان در حال مانع تراشی برای ایران هستند.»
البته روشن نیست منظور آقای خامنه ای از توجه به داخل به عنوان راه پیشرفت کشور و بهبود وضع مردم ادامه شرایط تحریم است یا نه. اما علی القاعده نباید منظور او برگشتن به برنامه اتمی و بازگشت تحریم ها باشد برای این که اگر چنین بود به جای حملات لفظی به برجام به سوی برنامه اتمی مورد علاقه خود بازمی گشت. حتی این گزینه که او به انتظار نقض تحریم از سوی امریکا و به ویژه رییس جمهوری بعدی آن نشسته باشد نیز از احتمال کمی برخوردار است برای این که معلوم است که ساختار حقوقی چند جانبه برجام احتمال نقض آن توسط گروه های پنج بعلاوه یک را بسیار کاهش داده است. برگرداندن تحریم ها علیه ایران بدون آن که ایران آن را به روشنی برجام را نقض کرده باشد، نیازمند فرایند طولانی و پیچیده ای است که بعید است آقای خامنه ای به آن چشم دوخته باشد. اگر اقای خامنه ای راست می گوید که از برجام خشنود نیست آن وقت یگانه راهی که پیش روی اوست این است که آن را به روشنی نقض کند. و وقتی چنین نمی کند معلوم می شود که او بیش از نقض برجام از حمله کردن به آن بهره می برد. اما آقای خامنه ای از حمله به برجام و لزوم گفت و گو با امریکا چه بهره ای می برد:
بهره خارجی
آقای خامنه ای در سخنان خود به ادامه مذاکرات میان نمایندگان ایران و گروه پنج بعلاوه یک در جریان اجرای برجام اشاره کرده است. به این اعتبار می توان گفت بخشی از ابراز نارضایتی نوعی فضاسازی روانی و سیاسی برای گروه مذاکره کننده ایران است. البته با اهدافی که واقعا روشن نیست بیشتر به نفع کیست. به این مثال بازخواهم گشت.
آقای خامنه ای همچنین گفته است :« آنها می گویند بیایید در مسائل منطقه هم مذاکره کنیم، اما تجربه برجام به ما می گوید این کار سمّی مهلک است و در هیچ مسئله ای نمی توان به حرفهای امریکایی ها اعتماد کرد.» اما از یاد نبرده ایم که آقای خامنه ای در باره مذاکره با امریکا بر سر پیش بردن مذاکرات اتمی نیز از همین حرف ها می زد اما در عمل مذاکره کرد و به نتیجه هم رسید و تاکنون نیز به نتایج مذاکرات پایبند بوده و از آن بهره برده است. بنا بر این می توان گفت این ابراز بی میلی آقای خامنه ای آغاز نوعی چانه زنی در باره مذاکرات بر سر مسایل منطقه ای ست. مسایلی که وزیران امور خارجه امریکا و روسیه در هفته های اخیر درباره آن حرف زده اند و گفته اند که به توافق هایی رسیده اند. وقتی متحد مهمی مانند روسیه وارد مذاکراتی شود آیا برای آقای خامنه ای چنان استقلال عملی هست که از آن سرباز زند؟ همچنین روشن است که اقای خامنه ای نه فقط به نظر روس ها چشم دوخته است بلکه از این بخش از سخنان او بر می آید که خواهان مداخله امریکا در حل و فصل مسایل مورد اختلاف با عربستان سعودی نیز هست؛ آنجا که در انتقاد از تماس های میان عربستان سعودی و اسراییل می گوید: در این غلط بزرگ نیز امریکایی ها نقش دارند، زیرا دولت سعودی تابع و مسخّر و چشم به دهان دولت امریکاست.
بهره داخلی
آقای خامنه ای با انداختن مشکلات اجرای برجام بر عهده امریکا از زیر پاسخگویی به اقدام هایی طفره می رود که عامل اصلی در ایجاد موانع سیاسی، نظامی و مالی در اجرای برجام است. موانعی که ناشی از سیاست های مالی غیر شفاف برای حمایت از مهره های منطقه ای آقای خامنه ای و برنامه موشکی مورد علاقه اوست. و افزون بر آن اصرار آقای خامنه ای برای ایفای نقش ژاندارم منطقه در سوریه و یمن است. اما همه این سیاست ها بخشی از سیاست عمومی تری است که آقای خامنه ای در سطح داخلی دنبال می کند. آقای خامنه ای همچنان از اعمال نظارت مردم بر قوه قضاییه و نهادهای امنیتی سر باز می زند که ابزار دست آقای خامنه ای در اعمال سرکوب علیه مردم هستند. ادامه سیاست صوری ای به نام مبارزه با امریکا همچنان محمل اصلی ایدئولوژی سرکوب در ایران است. آقای خامنه ای همچنان به این بنزین برای افروختن آتش التهاب در کشور نیازمند است. از این رو برای او چندان اهمیت ندارد اگر سیاست هایش اجرای برجام را از منظر اقتصادی با کندی روبرو سازد. او می داند که بهبود اقتصادی و تسریع در بهره مند شدن مردم از بهره های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی که می تواند در نتیجه اجرای کامل برجام به دست آید، بیش از آن که به نفع او باشد به نفع رقبای سیاسی او در کشور است که به عنوان حامیان اصلی برجام شناخته می شود. او نگران این است که اگر مردم درک مثبتی از پیامدهای شکل گیری توافق اتمی داشته باشند بار دیگر در انتخابات پیش رو عرصه بر او تنگ شود.
از این منظر او بیشتر در پی محدود کردن پیامد های برجام به نفع فوری ای است که برای حکومت به دست آمده. به همین دلیل نوع سخت گیری هایی که در مذاکرات برجام و مذاکرات اجرایی آن که در جریان است به نام خط قرمز بر آن تاکید می شود بیش از آن که در پی تسهیل اجرای جنبه های مالی برجام باشد در پی گرفتن تضمین هایی برای برنامه های نظامی و اتمی مورد نظر آقای خامنه ای ست.
به بیانی روشن تر حمله آقای خامنه ای به برجام و انداختن همه مشکلات بر گردن بد عهدی امریکا، برای محدود کردن بهره های برجام به بهره هایی است که خود مستقیما از آن برخوردار می شود. آقای خامنه ای می خواهد خودش از برجام بهره ببرد نه مردمی که سال های سخت تحریم را تجربه کرده اند. آقای خامنه ای سودی برای خود در گسترش آزادانه روابط فرهنگی و اقتصادی با جهان بر مبنای اجرای کامل برجام نمی بیند.