✍️علی اصغر خدایاری
این روزها در محافل و رسانههای مختلف بحثهای زیادی دربارهی سند همکاری ایران و چین انجام میگیرد و تحلیلهای مختلفی در این رابطه ارائه میشود. من، هم بهدلیل دسترسی نداشتن به متن سند و هم عدمآشنایی آکادمیک با علم سیاست و روابط بینالملل و ادبیات این حوزه، خودم را شایستهی اظهارنظر دربارهی محتوا و ماهیت سند نمیدانم. با این همه سه نکتهی کوتاه دربارهی حواشی موضوع که شاید اهمیت آنها از متن کمتر نباشد، به نظرم میرسد، که امیدوارم سودمند باشد.
1- با بررسی اجمالی مطالب منتشر شده دربارهی سند، به روشنی دیده میشود که از دفاع بدون قید و شرط صدا و سیما، رسانههای منتسب به رهبری و محافل خاص مثل روزنامهی کیهان و خبرگزاریهای فارس و تسنیم، و همینطور مقامات حکومتی که بگذریم، عمدهی نخبگان مستقل و غیرحکومتی و همینطور تودهی مردم به تحلیلها و توجیهات این منابع اعتماد ندارند و نسبت به این سند بدبیناند، یا با نگاه تردید به آن مینگرند، و یا نسبت به آن بیتفاوتاند. تا زمانی که در افکار عمومی این بیاعتمادی مفرط نسبت به حاکمیت وجود دارد، این نوع تفاهمها فارغ از محتوای آنها، بهجای ایجاد گشایش در وضعیت بغرنج کشور ممکن است شکاف حکومت- مردم را عمیقتر کند و بر حجم مشکلات بیفزایند.
2- در یک طرف این تفاهمنامه کشور چین قرار دارد که استراتژی خود را براساس چشمانداز تبدیل چین به قدرت اول جهان تدوین کرده است و نشان داده است که در مسیر حرکت بهسمت این هدف هیچ مانعی را برنمیتابد و نمونهی تمامعیار گزارهی “هدف وسیله را توجیه میکند” است. در طرف مقابل کشور ایران قرار دارد که بین استراتژی و چشمانداز آن هیچ ارتباطی وجود ندارد، و راهنمای عمل آن نه اصول تدوین شده در سند چشمانداز، بلکه منافع مافیایی وتوهمات بهظاهر ایدئولوژیک افراد است. پیشبینی پیامد تعامل این دو طرف حتی براساس یک تفاهمنامهی خوب چندان کار مشکلی نیست.
3- همهی قرائن نشان میدهد که مدیریت پروژهی همکاری استراتژیک ایران با چین را رهبری خودشان بهعهده گرفتهاند. این پذیرش مسئولیت از طرف ایشان پدیدهی مبارکی است، ضمن اینکه باعث میشود نیروهای آتش به اختیار در مقابل آن کارشکنی نکنند. من علیرغم بدبینی نسبت به این همکاری، از صمیم دل سودمندی آن را برای کشور و مردم آرزو میکنم و امیدوارم مدیر محترم پروژه در مقابل پیامدهای این همکاری اعم از خوب یا بد پاسخگو باشند و مشکلات ناشی از پیامدهای سوء آن را بهگردن دیگران نیندازند.