نگام ، سیاسی _ این روزها رسانه هایی چون خبرگزاری فارس ، کیهان و العربیه فارسی با تکیه بر اصل جنجال آفرینی و تیترهای دروغ توانسته اند برخی مخاطبان عام را جذب خود نمایند اما بی شک از لحاظ حرفه ای صحت و درستی اخبار این رسانه ها نزد اهل فن و روزنامه نگاران حرفه ای و هم چنین مراکز معتبر داخلی و خارجی همواره محل تردید است به گونه ای که هر زمان چه در داخل و چه در خارج کشور خبری جنجالی در سطح عمومی پخش می شود وقتی سراغ از منبع خبر برای سنجش صحت و سقم آن گرفته می شود ، فارس ، کیهان و العربیه فارسی نام هایی که هستند که اهل فن با شنیدن اخبار اختصاصی آنان ، اصل را بر کذب بودن آن ها می گذارند مگر آن که رسانه معتبر دیگری آن خبر را تایید کند.
رسانه های زرد به چه رسانه هایی اطلاق می شود ؟
خبرنگاری زرد به خبرها و خبرنگارانی اطلاق میشود که پایشان را از اصول حرفهای و اخلاقی روزنامه نگاری بیرون گذاشته و در مورد موضوعاتی مانند رسوایی و تهمتهای جنسی، دلالی تهمت و شبهه وارد کردن به دیگران و یا دست آویز کردن موضوعات احساسی برای سوء استفاده بردن از آنها، اطلاق میگردد که به صورت نیمه تعریف شدهای توهین ناتمام (not quite libel) لقب گرفتهاست.
این واژه در عصر حکمفرمایی سرمایه داری ما بین دهههای ۱۹ و ۲۰ بین دو نفر از اصحاب مطبوعات رخ داد. این جنگ تیراژ، بین ژوزف پولیتزر مدیر روزنامه ی نیویورک وورلد و ویلیام راندالف هیسر مدیر روزنامه نیویورک ژورنال در طی سالهای ۱۸۹۸ تا ۱۸۹۵ رخ داد. منتقدین هر دو روزنامه را متهم میکردند که برای بالا بردن تیراژ روزنامههای خود دست به تحریف و احساسی کردن اخبار میزنند برای همین مطبوعات نیویورک واژهٔ «روزنامه نگاری مسخرهٔ زرد» را در سال ۱۸۹۷ برای این منظور در نظر گرفتند. این نام از یک کمیک استریپ مردمی که در آن زمان معروف شده بود و دو روزنامه را به صورت کاغذهایی زرد به تصویر میکشید، برگرفته شد.
در روزنامه نگاری زرد با استفاده از روشهای مبتذل، برای جذب مخاطبان هر چه بیشتر اقدام میشود. روزنامهنگاری زرد معمولا از معیارهای روزنامهنگاری روشنفكرانه و علمی تبعیت نمی كند و مقیاس آن به هیچ عنوان ویژگی نخبگی را متبادر نمی كند. این نوع روزنامهنگاری به SENSATIONAL JOURNALISM معروف است، یعنی متكی بر احساسات مخاطبان است.
نشریات زرد به دنبال تیراژ بالا و درنتیجه جلب هر چه بیشتر توده مردم هستند. آنها با غلو و بزرگنمایی و در عین حال به زبانی ساده و سطحی، پیامهای ارتباطی را طراحی و ارسال مینمایند تا مخاطبان بیشتری را به خود جذب نمایند. همین اقدام آنها منجر شده است تا به آنها لقب POPULAR JOURNALS داده شود.
نمونه هایی از اکاذیب فارس
اعلام پیروزی محمود احمدی نژاد در ساعت 22 بیست و یکم خرداد 1388
از نخستین ساعات جمعه شب و چند ساعت پیش از پایان مهلت رای گیری، خبرگزاری فارس خبر از پیروزی قطعی محمود احمدی نژاد با کسب 24 میلیون رای و 63 درصد آراد داد این در حالی بود که هنوز رای گیری به پایان نرسیده بود و مردم هم چنان در حال حضور در محل های اخذ رای برای ریختن آرای خود به صندوق ها بودند.
روزنامه کیهان هم بر روی سایت خود در ساعت 22 این خبر را منتشر کرد و نیز شامگاه جمعه صفحه ی نخست روزنامه کاغذی خود را با پیروزی محمود احمدی نژاد بست. اما نماینده ی دادستان تهران به چاپخانه کیهان دستور داده بود که این خبر را حذف کند.
دروغ بستن به مرجعیت شیعه
خبرگزاری فارس وابسته به سپاه در راستای حمایت از تحصن عده ای از طلاب در خراسان جنوبی علیه استاندار این استان اقدام به انتشار خبر کذبی از آیت الله وحید مبنی بر تداوم تحصن تا رسیدن به نتیجه کرده بود که دفتر این مرجع تقلید شیعه آن را تکذیب کرد.
در متن نامه دفتر آیت الله وحید خراسانی آمده است: پیرو سؤالات مکرر از این دفتر درباره اتفاقات هفته گذشته در شهر بیرجند و مطالب منتشر شده در برخی سایت های خبری و خبرگزاری ها، به اطلاع می رساند: حضرت آیت الله العظمی وحید خراسانی مد ظله العالی در این باره هیچگونه اظهار نظری نفرموده اند و مطالب منتسبه از سوی این منابع مورد تأیید دفتر معظم له نمی باشد.
رسانه های وابسته به نهادهای نظامی و درباری با نسبت دادن سخنانی خلاف واقع به استاندار اقدام به تحریک برخی طلاب این منطقه کردند. عده ای از طلاب خراسان جنوبی ضمن تحصن اعلام کرده اند تا برکناری استاندار به اعتراض خود ادامه خواهند داد. در همین حال خبرگزاری فارس اقدام به پوشش لحظه ای این تحصن نمود و حتی در این بین از دروغ بستن به مرجعیت هم ابایی نداشت. این خبرگزاری با ادبیاتی مشابه مجاهدین خلق این تحصن را خروش انقلابی! خوانده بود. این در حالی است که اصل اظهارات منتسب به استاندار مخدوش و غیر واقعی به مردم و طلاب منتقل شده است و در عین حال استاندار از سوء تفاهم احتمالی در این زمینه عذر خواهی کرده است.
زنده بودن ندا آقاسلطان
پس از مرگ ندا آقاسلطان خبرگزاری فارس خبر زنده بودن ندا آقاسلطان واقامت او در یونان را داد.
خرید ۲۰ هواپیما از بوئینگ توسط ایران در دوره احمدی نژاد
خبرگزاری فارس در سال ۱۳۸۸ خبر فروش ۲٫۵ میلیارد دلار قطعات و هواپیمای شرکت بوئینگ از جمله ۲۰ هواپیما توسط دولت باراک اوباما برای جلب نظر ایران را داد که وزیر راه و ترابری ایران آن را رد و سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا آن را «شایعهای دروغین» خواند.
خرید موشک اس-۳۰۰ توسط ایران در دولت سابق
در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۸۹ خبرگزاری فارس پس از کمتر از دوساعت خبر خریداری حداقل چهار فروند موشک اس-۳۰۰ توسط سپاه پاسداران ایران که توسط این خبرگزاری منتشر شده بود راحذف کرد. فارس اعلام کرده بود که دو فروند ازاین موشکها از بلاروس خریداری شده که سخنگوی وزارت دفاع بلاروس این خبر را رد کرد.
دستگیری هفت سرباز آمریکایی
در سپتامبر ۲۰۱۰ خبرگزاری فارس خبر دستگیری هفت سرباز آمریکایی را حذف کرد. این خبرگزاری در خبر خود اعلام کرد بود که این سربازان بهصورت غیر قانونی وارد ایران شده بودند.
بازداشت سفیر سوئیس در ایران
در تیر سال ۱۳۸۹ خبرگزاری فارس خبر بازداشت چندساعته لیویا لئو آگوستی، سفیر سوئیس در ایران به هنگام سفر به استان خراسان شمالی را داد. دولت سوئیس خبر بازداشت سفیر این کشور را رد کرد.
دستگیری ۱۰ جاسوس انگلیسی
روز یکشنبه، ۲۶ آبان ۱۳۸۷، فارس به نقل از وزارت اطلاعات ایران خبر داد که ۱۰ جاسوس وابسته به انگلیس در مرزهای شرقی ایران دستگیر شدهاند ولی این خبرگزاری ساعاتی پس از انتشار این خبر، آن را تکذیب و اعلام کرد که رسانههای غربی به دروغ این خبر را به رادیو تلویزیون دولتی ایران نسبت دادهاند.
انفجار در مسیر حرکت احمدینژاد
در ۱۳ مرداد ۱۳۸۹ خبرگزاری فارس از انفجار یک نارنجک دست ساز در مسیر حرکت خودروی حامل محمود احمدی نژاد در سفر او به همدان و ازدستگیری یک نفر دراین ارتباط خبر داد ولی دقایقی بعد درخبر خود «نارنجک دست ساز» را به «ترقه دست ساز» تغییر داد و درخبر اصلاحی خود گزارش داد که پرتاب کننده ترقه به نشانه شادمانی این کار را کرده بود.
تحریف سخنان اصغر فرهادی در مراسم اسکار قبل
هر چند در بسیاری از رسانههای دیداری و شنیداری صحبتهای اصغر فرهادی در هنگام دریافت جایزهٔ اسکار برای فیلم جدایی نادر از سیمین انعکاس یافت اما خبرگزاری فارس ضمن اعلام اینکه فرهادی در هنگام دریافت جایزه دخترش را در آغوش کشیده، سخنان وی را اینگونه منتشر کرد: «این جایزه را در حالی دریافت میکنم که همه جا در میان سیاستمداران صحبت از جنگ، خشنونت و نامهربانی است، ایران با آن فرهنگ درخشان، غنی و کهن خود که در زیر گرد و غبار سنگین سیاست مدفون شده، با شما حرف میزند. من با افتخار و غرور این جایزه را به مردم سرزمینم تقدیم میکنم. مردمی که علیرغم تمام دشمنیها و تنشهایی که طی ماههای اخیر بر سر برنامه هستهای ایران میان غرب و ایران به وجود آمده، برای تمام فرهنگها و تمدنها ارزش قائلند.»
اما سپس خبر منتشره خود را تغییر داد و قسمت مرتبط با برنامه هستهای را حذف کرد.
مصاحبه دروغین با البرادعی
خبرگزاری فارس در تاریخ ۶ دی ماه ۱۳۹۰ اقدام به انتشار مصاحبهای جعلی با محمد البرادعی مدیر کل سابق آژانس بینالمللی انرژی اتمی کرد، در این به اصطلاح مصاحبه فارس اقدام به انتشار اظهارات وی درباره روابط آمریکا با اسرائیل کرد و انتقادات تندی از شورای عالی نظامی حاکم بر مصر را به وی نسبت داد.
دو روز بعد دفتر البرادعی با صدور بیانیهای انجام هرگونه مصاحبه توسط وی با خبرگزاری فارس را تکذیب و اعلام کرد مطالب منتسب داده شده به البرادعی در این سایت صحت ندارد.
برگزاری رزمایش مشترک روسیه، چین، ایران و سوریه!!!
خبرگزاری فارس با انتشار خبری (۲۹ دی ۱۳۹۱) به نقل از برخی منابع غیررسمی اعلام کرد که: “بزرگترین رزمایش مشترک خاورمیانه با حضور ۹۰ هزار نیرو از چهار کشور روسیه، ایران، چین و سوریه بزودی در خاک و آبهای سوریه آغاز میشود. این خبرگزاری در ادامه مدعی شد که چین موافقت مصر را برای عبور ۱۲ ناو جنگی از کانال سوئز دریافت کرده و همزمان با چین، ناو هواپیمابر و زیردریایی اتمی روسیه و کشتیهای جنگی ایران نیز وارد آبهای سوریه خواهند گشت. این خبر در برخی رسانههای داخلی ایران نیز بازتاب داشت.
اما مشاور سیاسی رئیس جمهور وقت سوریه (بشار اسد) بثینه شعبان در واکنش به این خبر، در مصاحبه خود با خبرگزاری اینترفکس اعلام کرد: ” چنین چیزی وجود ندارد. گزارش سایت فارس دروغ است. مثل دیگر اطلاعات دروغی است که درباره ما (سوریه) منتشر میکنند.
وزارت دفاع روسیه و وزارت امور خارجه چین نیز این خبر فارس را تکذیب کرده و آن را بیپایه و اساس دانستند.
مصاحبه با محمد مرسی
خبرگزاری فارس در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۱۲ (۵ تیر ۱۳۹۱)، فردای اعلام ریاستجمهوری محمد مرسی، مصاحبهای را همراه پروندهٔ صوتی آن منتشر کرد که گفته شد ساعاتی قبل از اعلام نتایج رسمی انتخابات انجام شده.
فارس مدعی شد مرسی در مصاحبه خود با این خبرگزاری اظهار داشته که در قرارداد کمپ دیوید بازنگری خواهد کرد، خبر نخستین سفر رسمی خود به عربستان را (علیرغم اعلام آن توسط سخنگویش) تکذیب نموده و گفت با ارتش مشکلی ندارد، ولی انحلال مجلس او را هدف گرفتهبودهاست و متمم قانون اساسی را -که اختیارات ریاستجمهوری را یکسویه محدود میکرد- قبول ندارد، و برای توازن راهبردی در منطقه با ایران رابطه برقرار خواهد کرد. فارس همچنین مدعی شد این خبر در خبرگزاریهای جهان و عرب و خود مصر بازتابی گسترده داشت و حتی از تلویزیون مصر (از شبکهٔ حیات) پخش شدهاست.
بیبیسی به نقل از سخنگوی مرسی در قاهره اعلام کرد که چنین گفتگویی اصلاً صورت نگرفتهاست. رویترز و خبرگزاری خاورمیانه (مِنا) نیز در خبرهایی جداگانه گزارش دادند که پاسخ پرسش خبرنگارانشان از نزدیکان مرسی در رابطه با مصاحبه فارس، تکذیب انجام مصاحبه بودهاست. العربیه هم در گزارشی مدعی شد که یک مقام دفتر ریاست جمهوری مصر به خبرگزاری الشرق الاوسط اعلام داشته: «محمد مرسی رئیس جمهور منتخب مصر با هیچ خبرنگاری گفتگو نکردهاست.» العربیه در ادامه به نقل از فرید السید که سمت سخنگوی رسانهای ستاد انتخاباتی مرسی را برعهده داشته گزارش داد: «من به عنوان سخنگوی رسانهای ستاد محمد مرسی در قاهره تاکید میکنم که او با هیچ رسانه ایرانی پیش از اعلام پیروزیش گفتگو نکرده اما درباره مصاحبههایش پس از اعلام پیروزیش در انتخابات خبری نداریم چرا که او در پی تشکیل تیم رسانهای جدید برای ریاست جمهوری است
خبرگزاری ایرنا نیز در ابتدا با انتشار خبری اعلام کرد سخنگوی محمد مرسی با صدور بیانیهای هرگونه مصاحبه مرسی با خبرگزاری فارس را پیش و بعد از انتخابات تکذیب کردهاست؛ اما در خبری که بعداً منتشر کرد اعلام داشت که سخنگوی ستاد انتخاباتی مرسی در مصاحبه خود با این خبرگزاری اظهار داشته مرسی پس از پیروزی در انتخابات با هیچ رسانهای مصاحبه نداشته و تکذیب مصاحبه با فارس نیز به بعد از انتخابات مربوط میشود.
یاسر علی، سرپرست امور رسانهای محمد مرسی، به رسانههای مصری گفت دفتر ریاست جمهوری مصر قرار است به دلیل انتشار مصاحبه نادرست علیه خبرگزاری فارس شکایت کند. خبرگزاری ایرنا نیز در گزارشی به نقل از منابع متعدد از جمله رویترز، خبرگزاری فرانسه، الجزیره، العربیه، الحیات و القدس العربی اعلام کرد که محمد مرسی هیچگونه مصاحبهای با خبرگزاری فارس نداشته است. در مورد فایل صوتی نیز ایرنا با سخنگویان مرسی در قاهره تماس گرفته و معلوم شده که فایل صوتی تنها به همراه خبر فارسی منتشر شده و خبر عربی فاقد آن بوده است. این فایل به سمع سیفالاسلام فرزند حسن بنا هم رسیده و همه مطمئن شدند که تقلبی است. نکته قابل تامل این بوده که مرسی هرگز لهجه عامیانه محاورهای نداشته و این لهجه با شخصیت فرهیخته وی تناسبی ندارد همچنانکه تن صدا نیز صدای او نبود.
محبوبیت بیشتر احمدینژاد نسبت به باراک اوباما
خبرگزاری فارس در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۲ در بخش انگلیسی خود خبری را از هفتهنامهٔ فکاهی د آنیون در مورد محبوبیت بیشتر محمود احمدینژد نسبت به باراک اوباما به عنوان خبر واقعی و با جازدن به نام خودش منتشر کرد. این خبر که بعدها حذف گردید بیان میداشت که بنا بر نظرسنجی گالوب، ۶۰٪ روستائیان سفیدپوست آمریکا، احمدینژاد را به باراک اوباما ترجیح میدهند و حاضرند به او رأی دهند و به اینکه حداقل مسلمان بودنش را پنهان نمیکند احترام میگذارند.
دستگیری اردشیر امیرارجمند
خبرگزاری فارس در تیرماه ۹۲ به نقل از معاون عملیات قرارگاه ثارالله سپاه پاسداران، از دستگیری اردشیر امیرارجمند، مشاور ارشد میرحسین موسوی خبر داد. اما امیرارجمند که همچنان در فرانسه بود در گفتگو با رادیو فرانسه خبر دستگیری خودش را تکذیب کرد.
پرواز جنگندههای سوری بر فراز تلآویو
روزنامه کیهان (به سرپرستی حسین شریعتمداری) و همچنین رسانههای حکومتی چون فارسنیوز، به نقل از رسانه خبری سوری «دام پرس»، خبری مبنی بر «پرواز جنگندههای سوری بر فراز آسمان شهر تلآویو» رخ داده است. منبع این خبر، برنامه طنز شبکه ده تلویزیون اسرائیل بود.
دریافت کمک های مالی و ارتباط اصلاح طلبان با بیگانگان
روزنامه های کیهان و العربیه فارسی هم با اتخاذ روش های مشابه این چنینی مسیر خبرگزاری فارس را در زرد نویسی و جذب مخاطب عام دنبال می کنند ، اتهام دریافت کمک مالی از منابع خارجی توسط اصلاح طلبان و ادعای کذب ملاقات سید محمد خاتمی با جورج سوروس از جمله دروغ های منتشر شده توسط این گونه رسانه ها برای جذب مخاطب عام است
رسانه های زرد هرگز جدی گرفته نمی شوند
واقعیت غیر قابل انکار این است که هر چند شاید در ابتدا اخبار رسانه های زردی چون فارس ، کیهان و العربیه فارسی با مخاطب عام روبرو شود و مخاطبان خاص و اهل فن هم برای اطلاع از کم و کیف اخبار غیر حرفه ای منتشر شده توسط این رسانه ها نیم نگاهی به آن بیفکنند اما در دراز مدت ، هر زمان چه در داخل کشور و چه در خارج کشور خبری جنجالی در سطح عمومی پخش می شود وقتی سراغ از منبع خبر برای سنجش صحت و سقم آن گرفته می شود فارس ، کیهان و العربیه فارسی نام هایی که هستند که اهل فن با شنیدن اخبار آنان اصل را بر کذب بودن اخبار آن ها می گذارد مگر آن که رسانه معتبر دیگری آن خبر را تایید کند.
چه روشی باید در قبال رسانه های زرد اتخاذ کرد ؟
تکرار ادعاهای دروغ و صحنه آرایی و تقطیع و تحریف از جمله روش های رسانه های زردی چون فارس برای باور پذیر کردن اکاذیبشان می باشد که شاید در برخی موارد فرد مورد اتهام واقع شده لازم می بیند که پاسخ آن ها را بدهد اما جدی نگرفتن دروغ های مکرر این رسانه ها توسط افکار عمومی باعث می شود که با اطمینان از تاثیر گذار نبودن اخبار دروغ آنان در مراحل بعد سکوت و خاموشی به عنوان بهترین جواب و روش به ابلهان و دروغ پردازان اتخاذ شود.