سایت خبری تحلیلی نگام ، در باره خانواده نمازي هم مثل اغلب خانواده هاي ثروتمند ايران، حرف و حديث ها و قضاوت ها زياد وجود اما به گمانم قضاوت نهايي را بايد به خود مردم شيراز واگذار كرد. يك موضوع كه در خصوص اين خانواده غير قابل انكار و كتمان است اينكه هيچ خانواده ايراني به اندازه اينها در حوزه امور عام المنفعه و به قول امروزيها « مسئوليت اجتماعي» فعال نبودند.
شيرازي هاي نرم خو و خوش خلق و مهربان، خيلي به فعاليت هاي اقتصادي و به آب و آتش زدن ها، شهره نيستند اما يكي، دو اقدام عمراني آنها، مايه رشك ديگران شد؛ يكي لوله كشي آب شهري و دوم ساخت بيمارستان بزرگ «نمازي»؛ بيمارستاني كه قديمي ترين واحد درماني مجهز كشور است و هم اكنون 1000 پرستار و 2 هزار دانشجوي كارآموز پزشكي دارد.
در سال 1327 يعني 74 سال پيش كه مردم بسياري ازشهرهاي مهم ايران از آب چاه و رودخانه استفاده مي كردند، لوله كشي شهري شيراز كامل شد و آب تميز و بهداشتي در اختيار مردم غني و فقير شهر قرار گرفت. 10 سال بعد يكي روزنامه اصفهاني از باب سرزنش ثروتمندان شهرشان، مقاله اي نوشت با اين مضمون كه ما اصفهاني ها لاف ثروت مي زنيم اما آب و آسايش دنيا، از آن شيرازي هاست! او معترض بود كه چرا پولداران اصفهاني به مانند ثروتمندان شيرازي، عمل نمي كنند؟!
منظور نويسنده از ثروتمندان شيراز، اشاره ای مستقیم به خانواده بزرگ نمازي بود كه در حوزه تجارت داخلي و خارجي شهره شرق عالم بودند. خانواده نمازي ها از دوره حكومت كريمخان زند در كار تجارت با چين و هند و مصر بودند و حتي يكي از اعضاي خانواده آنان به مقام وزيري تجارت جمال عبدالناصر رئيس جمهور فقيد مصر رسيد.
نمازي ها از قديم الايام، خانواده ای اقتصادي و سياسي بودند. جد بزرگ آنها( محمد جواد نمازي شيرازي مشهور به شيخ الشريعه اصفهاني) از علماي كوشنده سياسي و ضد استعماري در دوره قاجاريه بود كه عليه هر دو حكومت روس و انگليس فتواي جهاد صادر كرد اما نمازي هاي دوره پهلوي دوم، عموما متحد حكومت بودند و به مقامات مهم حكومتي مثل سناتور و وزير مشاور و عضويت اتاق بازرگاني رسيدند. يكي از آنها در هنگام واقعه سينما ركس آبادان، استاندار خوزستان بود. شاخه اي از نمازي ها، هنوز هم كمابيش در عرصه فعاليت هاي سياسي كشور حضور دارند.
حوزه فعاليت اقتصادي نمازي ها بسيار متنوع بود. در دوره قاجاريه به تجارت منسوجات، كتيرا و ترياك ايران به خارج مشغول بودند. ناگفته نماند كه ترياك در آن زمان ماده اي قاچاق نبود و يكي از مهمترين محصولات صادراتي ايران به حساب مي آمد. بعدها، كارخانه نساجي فخر رازي را پايه گذاري كردند. در دوره پهلوی دوم كار واردات خودرو بيوك را انجام مي دادند.
تجارت خارجي آنها در «كمپاني شرق» انجام مي شد اما ماندگارترين كار خانواده نمازي در صنعت بانكداري و راه اندازي «بانك انگليس و ايران» و «بانك هنگ كنگ» بود که بسياري از اين شركت ها و بانك ها در سال 58 مصادر شدند و متمولين اين خاندان از ايران رفتند.
در باره خانواده نمازي هم مثل اغلب خانواده هاي ثروتمند ايران، حرف و حديث ها و قضاوت ها زياد وجود اما به گمانم قضاوت نهايي را بايد به خود مردم شيراز واگذار كرد. يك موضوع كه در خصوص اين خانواده غير قابل انكار و كتمان است اينكه هيچ خانواده ايراني به اندازه اينها در حوزه امور عام المنفعه و به قول امروزيها « مسئوليت اجتماعي» فعال نبودند.
نكته مهمتر اينكه، آنچه نمازي ها خرج آب و برق و بهداشت شيراز كردند، از جايي بيرون از شيراز و حتي بيرون از ايران بدست آورده بودند. به عبارتی، درست بر خلاف ثروتمندان و آقازاده هاي امروز ايران كه پول غارت شده كشور را در كشورهاي ديگر سرمايه گذاري مي كنند، نمازي ها، ثروتي كه بواسطه تجارتخانه ها و شركت هاي كشتيراني شان در هند و چين و هنگ كنگ و آمريكا بدست مي آورند، صرف امور عمراني كشور ایران مي كردند.
در دوره قاجاريه يك قطعه زمين خود در چين را فروختند و يك نواخانه و يك دواخانه در شيراز ساختند. در جنگ جهاني اول كه كشور دچار قحطي شده بود، محمد حسن نمازي، با استفاده از كشتي هاي خود از بنادر چين و برمه اقدام به واردات برنج و گندم و جو كرد و به بحران غذايي كشور پايان داد.
هم اكنون هم در خارج از ايران، نمازي ها از خانواده هاي ذينفوذ در انگلستان و آمريكا به حساب مي آيند. سوزان نمازي( دختر محمد نمازي) همسر پيتروست ماكوت، سفير انگليس در آمريكاست و برادرش حسن از اعضا و تامين كنندگان مالي حزب دموكرات آموريكا به شمار می آید. همه اينها مي توانستند بخشي از ديپلماسي عمومي ايران باشند اگر دستگاه سياست خارجي ايران در مسير ذاتي اش قرار مي داشت.
تبار شناسی برادران نمازي:
نمازي ها خانواده گسترده اي هستند كه بايد حساب آنها را از هم جدا كرد. محمد علي تاجر نمازي شيرازي، دو پسر داشت به نام محمدحسن و محمد حسين نمازي كه داستان اين نوشته از ايشان آغاز مي شود: محمد حسن پسری داشت به نام محمد نمازی که نابغه این خانوده بود و بیشتر فعالیت های نیکوکارانه شیرازی ها مربوط به ایشان است. محمد حسین پسری داشت به نام محمد مهدی نمازی که در زمان حکومت پهلوی دوم به مقامات بالای حکومتی رسید و سناتور شد و یکی از دلایل مصادره اموال نمازی ها در سالهای بعد از انقلاب، به خاطر پیشینه سیاسی مهدی نمازی بود.
محمد حسن نمازي و فرزندش محمد نمازي
محمد حسن در شيراز به دنيا آمد و با وقوع جنگ اول جهاني براي پيشبرد امور تجاري به هنگ كنك رفت. در هنگ كنك به واسطه رونق فعاليت هاي تجاري، موفق به خريد دو فروند كشتي شد و به حمل و نقل بار و كالا به جنوب ايران، بصره و بمبئي مي پرداخت. در شروع جنگ اول جهاني به خاطر هواداري مردم شيراز و كازرون از آلماني ها، از سوي انگليسي ها در معرض محدوديت تجاري و بحران غذا قرار گرفتند. محمد حسن كه با انگليسي ها بر سر مالكيت يكي از كشتي هايش دچار اختلاف شده بود، به حمايت از مردم شيراز برخواست و با انتقال گندم و برنج از طريق برمه و چين به رفع اين بحران كمك كرد.درگيري او با انگليسي ها باعث شد تا در پايان جنگ اول بخش زيادي از ثروتش را از دست بدهد. او در سال 1305 به ايران برگشت و در سال 1310 ( دوره حكومت رضا شاه) از دنيا رفت.
پسر او، محمد نمازي، مغز متفكر نمازهاي شيراز بود كه به واسطه پشتكار و خلاقيتش، نام اين خانواده را پر آوازه كرد. محمد نمازي در سال 1275 شمسي در شهر شيراز به دنيا آمد و در سال 1303براي ادامه تحصيل به آمريكا رفت. وي بعد از پايان تحصيل، شغل خانوادگي يعني تجارت را در پيش گرفت و مدت 20 سال در آمريكا به فعاليت تجاري مشغول شد. او در سال 1323 و مقارن جنگ جهاني دوم به ايران برگشت و در شيراز ساكن شد و به توسعه كارخانه نساجي فخر رازي، پرداخت اما شركت هاي كشتيراني او همچنان در هنگ كنگ فعال بود.
از مهمترين اقدامات محمد نمازي تاسيس «بنگاه آب شيراز» و لوله كشي و تامين آب بهداشتي شيراز بود كه به شهادت اغلب ناظران، نبود آب بهداشتي يكي از مهمترين دلايل بيماري در ميان مردم شيراز و البته كل كشور بود. وي اين پروژه را با هزينه شخصي و از محل فعاليت هاي نيكوكارانه خودش انجام داد. لوله كشي شهر شيراز باعث شد تا ديگر شهرهاي بزرگ مثل تهران هم به فكر تامين آب لوله كشي و بهداشتي بيفتند.
دومين اقدام مهم محمد نمازي، تاسيس بيمارستان نمازي شيراز بود كه در اواسط دهه 20 شمسي و از محل فعاليت هاي نيكوكارانه او تاسيس شد. براي اين منظور يكي از بهترين باغهاي شيراز به نام «باغ كفشگر» را خريد و بهترين تكنولوژي پزشكي روز دنيا را از آمريكا وارد كرد و حتي تعدادي از آمريكائيان ايران دوست را به عضويت هيات مديره انجمن در آورد. براي نخستين بار در نزديكي بيمارستان خانه هاي سازماني ويژه پزشكان و پرستاران و پرسنل بيمارستان تاسيس كرد و در حا توسعه بيمارستان بود كه در سال 1351 در گذشت.
محمد نمازي فعاليت هاي سياسي عمده اي نداشت و فقط در سال 1334 مدتي به عنوان وزير مشاور در كابينه حسين اعلاء انتخاب شد البته در سالهايي كه در ژاپن فعاليت ميكرد هوشنگ انصاري را تحت حمايت قرار داد كه در آن زمان دانشجو بود و بعدها در دهه 1350 وزير اقتصاد شد.
محمدحسين نمازي و پسرش سناتور مهدي نمازي
فعاليت هاي خيريه محمدحسين نمازي فرزند دوم محمد علي تاجر نمازي بيشتر در حوزه آموزش و مدرسه سازي در همان شيراز متمركز بود و در سال 1326 در گذشت اما پسري از او باقي ماند به نام مهدي نمازي كه علائق تمام سياسي داشت و در حكومت پهلوي دوم به مناصب بالا رسيد و يكي از دلايل مصادر اموال نمازي ها در سالهاي بعد از انقلاب شد.
مهدي نمازي در سال 1277 خورشيدي در شيراز به دنيا آمد و در ابتدا به همان شغل خانوادگي، يعني تجارت مشغول بود و از ايران به آمريكا و اروپا كتيرا صادر مي كرد. مدتي هم در كار واردات خودرو سواري بيوك بود.
او در سال 1309 تا 1314 عضو اتاق بازرگاني شيراز بود و در سال 1323 در انتخابات اتاق بازرگاني ايران پيروز شد. در سال 1328 كانديداي اتاق بازرگاني براي مجلس سنا شد و در 10 سال بعد به عنوان عضو اتاق بازرگاني تهران برگزيده شد.
مهدي نمازي، همچنين بين سالهاي از دوره 1311 تا 1324 به مدت 5 دوره نماينده مردم شيراز در مجلس شوراي ملي بود و در سال 1328 به عنوان سناتور انتخابي مجلس سنا برگزيده شد و چند دوره در همين منصب فعاليت كرد. مهدي البته در حوزه فعاليت هاي آموزشي نيز حضور داشت و در برخي پروژه ها با پسر عمويش، محمد نمازي مشاركت داشت. تمام اموال سناتور مهدي نمازي بعد از انقلاب مصادره شد.